Page 448 of 642
PDF/HTML Page 481 of 675
single page version
buddhi sambhavit hai)
ev ] aur [ashuddhiH ] ashuddhi
aparAdharUp honese viShakumbha hI hai; unakA vichAr karanekA kyA prayojan hai ? (kyo.nki ve to pratham
Page 449 of 642
PDF/HTML Page 482 of 675
single page version
pratikramaNAdirUpA.n tArtIyIkI.n bhUmimapashyataH svakAryakaraNAsamarthatven vipakShakAryakAritvAdviShakumbha
ev syAt
sAdhayati
pratikramaNApratikramaNAdyagocharApratikramaNAdirUpa.n shuddhAtmasiddhilakShaNamatiduShkara.n kimapi kArayati
pratikramaN
(arthAt bandhakA) kArya karate honese viShakumbha hI hai.n
karanevAlI honese, sAkShAt svaya.n amR^itakumbha hai aur isaprakAr (vah tIsarI bhUmi) vyavahArase
dravyapratikramaNAdiko bhI amR^itakumbhatva sAdhatI hai
AtmAkI siddhi jisakA lakShaN hai aisA, ati duShkar kuCh karavAtA hai
Page 450 of 642
PDF/HTML Page 483 of 675
single page version
pralIna.n chApalamunmUlitamAlambanam
mAsampUrNavij~nAnaghanopalabdheH
kyA prayojan hai ? shuddha honeke bAd usakA Alamban hogA; pahalese hI AlambanakA khed
niShphal hai
to dravyapratikramaNAdik doShasvarUp hI hai.n, ve doSho.nke miTAneme.n samartha nahI.n hai.n; kyo.nki nishchayakI
apekShAse yukta hI vyavahAranay mokShamArgame.n hai, keval vyavahArakA hI pakSha mokShamArgame.n nahI.n hai,
bandhakA hI mArga hai
kahe hai.n ve bhI nishchayanayase viShakumbha hI hai.n, kyo.nki AtmA to pratikramaNAdise rahit, shuddha,
apratikramaNAdisvarUp hI hai
anadhikArI ka hA hai), [chApalam pralInam ] chApalyakA (
unmUlitam ] Ala.nbanako ukhA.D.h.h phe.n kA hai (arthAt samyagdR^iShTike dravyapratikra maN ityAdiko bhI
nishchayase bandhakA kAraN mAnakar hey ka hA hai), [AsampUrNa-vij~nAn-ghan-upalabdheH ] jab tak
sampUrNa vij~nAnaghan AtmAkI prApti na ho tab tak [Atmani ev chittam AlAnita.n cha ]
(shuddha) AtmArUp stambhase hI chittako bA.Ndh rakhA hai (
kyo.nki vahI mokShakA kAraN hai)
Page 451 of 642
PDF/HTML Page 484 of 675
single page version
tatrApratikramaNamev sudhA kutaH syAt
ki.n nordhvamUrdhvamadhirohati niShpramAdaH
samajhAneke lie kalasharUp kAvya kahate hai.n :
ka hA.Nse ho sakatA hai ? (arthAt nahI.n ho sak tA
niShpramAdI hote hue [U rdhvam U rdhvam ki.n na adhirohati ] U par hI U par kyo.n nahI.n cha.Dhte ?
(dravyapratikramaNAdiko) to nishchayanayakI pradhAnatAse viShakumbha kahA hai, kyo.nki ve karmabandhake
hI kAraN hai.n, aur pratikramaN-apratikramaNAdise rahit aisI tIsarI bhUmi, jo ki shuddha
AtmasvarUp hai tathA pratikramaNAdise rahit honese apratikramaNAdirUp hai, use amR^itakumbha kahA
hai arthAt vahA.Nke apratikramaNAdiko amR^itakumbha kahA hai
hai vahA.N niShedharUp apratikramaN hI amR^itakumbha ho sakatA hai, aj~nAnIkA nahI.n
tIsarI bhUmike shuddha AtmAmay jAnane chAhie
Page 452 of 642
PDF/HTML Page 485 of 675
single page version
kaShAyabharagauravAdalasatA pramAdo yataH
muniH paramashuddhatA.n vrajati muchyate vA.achirAt
svadravye ratimeti yaH sa niyata.n sarvAparAdhachyutaH
chchaitanyAmR^itapUrapUrNamahimA shuddho bhavanmuchyate
pramAdayukta AlasyabhAv shuddhabhAv kaise ho sakatA hai ? [ataH svarasanirbhare svabhAve niyamitaH bhavan
muniH ] isaliye nij rasase paripUrNa svabhAvame.n nishchal honevAlA muni [paramashuddhatA.n vrajati ] param
shuddhatAko prApta hotA hai [vA ] athavA [achirAt muchyate ] shIghra
svadravyame.n lIn hotA hai, [saH ] vah puruSh [niyatam ] niyamase [sarva-aparAdh-chyutaH ] sarva
aparAdho.nse rahit hotA huA, [bandha-dhva.nsam upetya nityam uditaH ] bandhake nAshako prApta hokar
nitya-udit (sadA prakAshamAn) hotA huA, [sva-jyotiH-achCha-uchChalat-chaitanya-amR^it-pUr-
pUrNa-mahimA ] apanI jyotise (AtmasvarUpake prakAshase) nirmalatayA uChalatA huA jo
chaitanyarUp amR^itakA pravAh usake dvArA jisakI pUrNa mahimA hai aisA [shuddhaH bhavan ] shuddha hotA
Page 453 of 642
PDF/HTML Page 486 of 675
single page version
nnityodyotasphu TitasahajAvasthamekAntashuddham
pUrNa.n j~nAna.n jvalitamachale svasya lIna.n mahimni
bandhakA nAsh karatA hai aur nitya udayasvarUp kevalaj~nAnako prApta karake, shuddha hokar samasta
karmo.nkA nAsh karake, mokShako prApta karatA hai
avastham ] nitya udyotavAlI (jisakA prakAsh nitya hai aisI) sahaj avasthA jisakI khil
uThI hai aisA, [ekAnta-shuddham ] ekAnta shuddha (
pariNamit) nijarasakI atishayatAse jo atyanta gambhIr aur dhIr hai aisA, [etat pUrNa.n j~nAnam ]
yah pUrNa j~nAn [jvalitam ] prakAshit ho uThA hai (sarvathA shuddha Atmadravya jAjvalyamAn pragaT
huA hai); aur [svasya achale mahimni lInam ] apanI achal mahimAme.n lIn huA hai
nahI.n hai aisA) aur dhIr (AkulatA rahit)
Page 454 of 642
PDF/HTML Page 487 of 675
single page version
chinta karai niti kaim kaTe yah tauU Chidai nahi naik TikArI
yo.n budh buddhi dhasAy dudhA kari karma ru Atam Ap gahArI
Page 455 of 642
PDF/HTML Page 488 of 675
single page version
dUrIbhUtaH pratipadamaya.n bandhamokShapraklR^ipteH
ShTa.nkotkIrNaprakaTamahimA sphU rjati j~nAnapu.njaH
(arthAt.h ka rmo.nke kShayopashamake nimittase honevAlI pratyek paryAyame.n) [bandha-mokSha-praklR^ipteH dUrIbhUtaH ]
bandha-mokShakI rachanAse dUr vartatA huA, [shuddhaH shuddhaH ] shuddha
(
Page 456 of 642
PDF/HTML Page 489 of 675
single page version
shuddha hai, nijarasake pravAhase pUrNa dedIpyamAn jyotirUp hai aur Ta.nkotkIrNa mahimAmay hai
hai
Page 457 of 642
PDF/HTML Page 490 of 675
single page version
[kaTakAdibhiH paryAyaiH tu ] ka .DA ityAdi paryAyo.nse [kanakam ] suvarNa [ananyat ] ananya hai vaise
ajIvako [ananya.n vijAnIhi ] ananya jAno
kisIko [na utpAdayati ] utpanna nahI.n karatA, [ten ] isaliye [saH ] vah [kAraNam api ]
(kisIkA) kAraN bhI [na bhavati ] nahI.n hai
Page 458 of 642
PDF/HTML Page 491 of 675
single page version
ka.nk NAdipariNAmaiH kA.nchanavat
chAjIvasya jIvakarmatva.n na sidhyati; tadasiddhau cha kartR^ikarmaNorananyApekShasiddhatvAt jIvasyAjIvakartR^itva.n
na sidhyati
utpadyante ] ka rma utpanna hote hai.n; [anyA tu ] anya kisI prakArase [siddhiH ] ka rtAk rmakI
siddhi [na dR^ishyate ] nahI.n dekhI jAtI .
hI hai, jIv nahI.n; kyo.nki jaise (ka.nkaN Adi pariNAmo.nse utpanna honevAle aise) suvarNakA
ka.nkaN Adi pariNAmo.nke sAth tAdAtmya hai, usI prakAr sarva dravyo.nkA apane pariNAmo.nke sAth
tAdAtmya hai
utpAdakabhAvakA abhAv hai; usake (kAryakAraNabhAvake) siddha na hone par, ajIvake jIvakA
karmatva siddha nahI.n hotA; aur usake (
Page 459 of 642
PDF/HTML Page 492 of 675
single page version
sphu rachchijjayotirbhishChuritabhuvanAbhogabhavanaH
sa khalvaj~nAnasya sphu rati mahimA ko.api gahanaH
lok kA samasta vistAr vyApta ho jAtA hai aisA jisakA svabhAv hai, [aya.n jIvaH ] aisA yah jIv
[iti ] pUrvokta prakArase (paradravyakA tathA parabhAvo.nkA) [akartA sthitaH ] ak rtA siddha huA,
[tathApi ] tathApi [asya ] use [ih ] is jagatame.n [prakR^itibhiH ] ka rmaprakR^i tiyo.nke sAth [yad asau
bandhaH kil syAt ] jo yah (pragaT) bandha hotA hai, [saH khalu aj~nAnasya kaH api gahanaH mahimA
sphu rati ] so vah vAstavame.n aj~nAnakI koI gahan mahimA sphu rAyamAn hai
aru prakR^itikA jIvake nimitta, vinAsh aru utpAd hai
Page 460 of 642
PDF/HTML Page 493 of 675
single page version
vinAshAvAsAdayati
bhI [chetakArtham ] chetak arthAt AtmAke nimittase [utpadyate ] utpanna hotI hai [vinashyati ]
tathA naShTa hotI hai
kartA hotA huA, prakR^itike nimittase utpatti-vinAshako prApta hotA hai; prakR^iti bhI AtmAke
nimittase utpatti-vinAshako prApta hotI hai (arthAt AtmAke pariNAmAnusAr pariNamit hotI hai),
isaprakAr
aur prakR^itike) kartA-karmakA vyavahAr hai
sa.nsAr hai aur isIse kartAkarmapanekA vyavahAr hai
Page 461 of 642
PDF/HTML Page 494 of 675
single page version
[aj~nAyakaH ] aj~nAyak hai, [mithyAdR^iShTiH ] mithyAdR^iShTi hai, [asa.nyataH bhavet ] asa.nyat hai
bhavati ]
shraddhAnase) mithyAdR^iShTi hai aur sva-parakI ekatvapariNatise asa.nyat hai; aur tab tak hI parake tathA
Page 462 of 642
PDF/HTML Page 495 of 675
single page version
svaparayorvibhAgapariNatyA cha sa.nyato bhavati; tadaiv cha parAtmanorekatvAdhyAsasyAkaraNAdakartA bhavati
aur tabhI sva-parake ekatvakA adhyAs na karanese akartA hai
aj~nAnI, asa.nyamI hokar, kartA hokar, karmakA bandha karatA hai
abhokta hai
Page 463 of 642
PDF/HTML Page 496 of 675
single page version
vedayate
karmaphalamudita.n j~neyamAtratvAt jAnAtyev, na punaH tasyAha.ntayA.anubhavitumashakyatvAdvedayate
to [udita.n karmaphala.n ] udit (udayAgat) ka rmaphalako [jAnAti ] jAnatA hai, [na vedayate ]
bhogatA nahI.n
prakR^itike svabhAvako bhI ‘aha.n’rUpase anubhav karatA huA (arthAt prakR^itike svabhAvako bhI
‘yah mai.n hU.N’ isaprakAr anubhav karatA huA) karmaphalako vedatA
sva-parakI vibhAgapariNatise prakR^itike svabhAvase nivR^itta (
j~neyamAtratAke kAraN, jAnatA hI hai, kintu usakA ‘aha.n’rUpase anubhavame.n AnA ashakya honese,
(use) nahI.n bhogatA
gayA hai, isalie vah us prakR^itike udayako apanA svabhAv nahI.n jAnatA huA usakA mAtra
j~nAtA hI rahatA hai, bhoktA nahI.n hotA
Page 464 of 642
PDF/HTML Page 497 of 675
single page version
j~nAnI tu prakR^itisvabhAvavirato no jAtuchidvedakaH
shuddhaikAtmamaye mahasyachalitairAsevyatA.n j~nAnitA
(
tejame.n [achalitaiH ] nishchal hokar [j~nAnitA AsevyatAm ] j~nAnIpanekA sevan karo
Cho.DtA, [guDadugdham ] jaise mIThe dUdhako [pibantaH api ] pIte hue [pannagAH ] sarpa [nirviShAH ]
nirviSh [na bhavanti ] nahI.n hote
Page 465 of 642
PDF/HTML Page 498 of 675
single page version
samarthadravyashrutaj~nAnAchcha na mu.nchati, nityamev bhAvashrutaj~nAnalakShaNashuddhAtmaj~nAnAbhAvenAj~nAnitvAt
prakR^itisvabhAvako apane Ap nahI.n Cho.DtA aur prakR^itisvabhAvako Chu.DAneme.n samartha aise dravyashrutake
j~nAnase bhI nahI.n Cho.DtA; kyo.nki use sadA hI, bhAvashrutaj~nAnasvarUp shuddhAtmaj~nAnake (-shuddha AtmAke
j~nAnake) abhAvake kAraN, aj~nAnIpan hai
kAraN, karmodayako bhoganeke svabhAvako nahI.n badalatA; isaliye is udAharaNase spaShTa huA ki
shAstro.nkA j~nAn ityAdi hone par bhI jab tak jIvako shuddha AtmAkA j~nAn nahI.n hai arthAt aj~nAnIpan
hai tab tak vah niyamase bhoktA hI hai
jAnatA hai, [ten ] isaliye [saH ] vah [avedakaH bhavati ] avedak hai
Page 466 of 642
PDF/HTML Page 499 of 675
single page version
punarj~nAne sati paradravyasyAha.ntayA.anubhavitumayogyatvAdvedayate
jAnAti kevalamaya.n kil tatsvabhAvam
chChuddhasvabhAvaniyataH sa hi mukta ev
karmaphalako j~nAtApaneke kAraN mAtra jAnatA hI hai, kintu j~nAnake hone par (
hai to use paramArthase bhoktA nahI.n kahA jA sakatA, vyavahArase bhoktA kahalAtA hai
jAnatA hI hai
nishchal aisA vah vAstavame.n mukta hI hai
Page 467 of 642
PDF/HTML Page 500 of 675
single page version
shubhamashubha.n vA kevalamev jAnAti
cha pApa.n cha ] puNya aur pAparUp [bandha.n ] ka rmabandhako [karmaphala.n ] tathA ka rmaphalako [jAnAti ]
jAnatA hai
karmaphalako mAtra jAnatA hI hai
jAne hi karmoday, nirajarA, bandha tyo.n hI mokShako