Samaysar-Hindi (Kannada transliteration). Bandh adhikar; Kalash: 163-170 ; Gatha: 237-258.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 21 of 34

 

Page 368 of 642
PDF/HTML Page 401 of 675
single page version

ಅಥ ಪ್ರವಿಶತಿ ಬನ್ಧಃ .
(ಶಾರ್ದೂಲವಿಕ್ರೀಡಿತ)
ರಾಗೋದ್ಗಾರಮಹಾರಸೇನ ಸಕ ಲಂ ಕೃತ್ವಾ ಪ್ರಮತ್ತಂ ಜಗತ್
ಕ್ರೀಡನ್ತಂ ರಸಭಾವನಿರ್ಭರಮಹಾನಾಟಯೇನ ಬನ್ಧಂ ಧುನತ್
.
ಆನನ್ದಾಮೃತನಿತ್ಯಭೋಜಿ ಸಹಜಾವಸ್ಥಾಂ ಸ್ಫು ಟಂ ನಾಟಯದ್
ಧೀರೋದಾರಮನಾಕುಲಂ ನಿರುಪಧಿ ಜ್ಞಾನಂ ಸಮುನ್ಮಜ್ಜತಿ
..೧೬೩..
- -
ಬನ್ಧ ಅಧಿಕಾರ
(ದೋಹಾ)
ರಾಗಾದಿಕತೈಂ ಕರ್ಮಕೌ, ಬನ್ಧ ಜಾನಿ ಮುನಿರಾಯ .
ತಜೈಂ ತಿನಹಿಂ ಸಮಭಾವ ಕರಿ, ನಮೂಂ ಸದಾ ತಿನ ಪಾಂಯ ..
ಪ್ರಥಮ ಟೀಕಾಕಾರ ಕಹತೇ ಹೈಂ ಕಿ ‘ಅಬ ಬನ್ಧ ಪ್ರವೇಶ ಕರತಾ ಹೈ’ . ಜೈಸೇ ನೃತ್ಯಮಂಚ ಪರ ಸ್ವಾಂಗ ಪ್ರವೇಶ
ಕರತಾ ಹೈ ಉಸೀಪ್ರಕಾರ ರಂಗಭೂಮಿಮೇಂ ಬನ್ಧತತ್ತ್ವಕಾ ಸ್ವಾಂಗ ಪ್ರವೇಶ ಕರತಾ ಹೈ .
ಉಸಮೇಂ ಪ್ರಥಮ ಹೀ, ಸರ್ವ ತತ್ತ್ವೋಂಕೋ ಯಥಾರ್ಥ ಜಾನನೇವಾಲಾ ಸಮ್ಯಗ್ಜ್ಞಾನ ಬನ್ಧಕೋ ದೂರ ಕರತಾ ಹುಆ ಪ್ರಗಟ
ಹೋತಾ ಹೈ, ಇಸ ಅರ್ಥಕಾ ಮಂಗಲರೂಪ ಕಾವ್ಯ ಕಹತೇ ಹೈಂ :
ಶ್ಲೋಕಾರ್ಥ :[ರಾಗ-ಉದ್ಗಾರ-ಮಹಾರಸೇನ ಸಕಲಂ ಜಗತ್ ಪ್ರಮತ್ತಂ ಕೃತ್ವಾ ] ಜೋ (ಬನ್ಧ) ರಾಗಕೇ
ಉದಯರೂಪ ಮಹಾರಸ(ಮದಿರಾ)ಕೇ ದ್ವಾರಾ ಸಮಸ್ತ ಜಗತಕೋ ಪ್ರಮತ್ತ (ಮತವಾಲಾ) ಕ ರಕೇ, [ರಸ-ಭಾವ-ನಿರ್ಭರ-
ಮಹಾನಾಟಯೇನ ಕ್ರೀಡನ್ತಂ ಬನ್ಧಂ ] ರಸಕೇ ಭಾವಸೇ (ರಾಗರೂಪ ಮತವಾಲೇಪನಸೇ) ಭರೇ ಹುಏ ಮಹಾ ನೃತ್ಯಕೇ ದ್ವಾರಾ ಖೇಲ
(ನಾಚ) ರಹಾ ಹೈ ಐಸೇ ಬನ್ಧಕೋ [ಧುನತ್ ] ಉಡಾತಾ
ದೂರ ಕ ರತಾ ಹುಆ, [ಜ್ಞಾನಂ ] ಜ್ಞಾನ [ಸಮುನ್ಮಜ್ಜತಿ ]
ಉದಯಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ . ವಹ ಜ್ಞಾನ [ಆನನ್ದ-ಅಮೃತ-ನಿತ್ಯ-ಭೋಜಿ ] ಆನಂದರೂಪ ಅಮೃತಕಾ ನಿತ್ಯ ಭೋಜನ
ಕ ರನೇವಾಲಾ ಹೈ, [ಸಹಜ-ಅವಸ್ಥಾಂ ಸ್ಫು ಟಂ ನಾಟಯತ್ ] ಅಪನೀ ಜ್ಞಾತೃಕ್ರಿಯಾರೂಪ ಸಹಜ ಅವಸ್ಥಾಕೋ ಪ್ರಗಟ ನಚಾ
ರಹಾ ಹೈ, [ಧೀರ-ಉದಾರಮ್ ] ಧೀರ ಹೈ, ಉದಾರ (ಅರ್ಥಾತ್ ಮಹಾನ ವಿಸ್ತಾರವಾಲಾ, ನಿಶ್ಚಲ) ಹೈ, [ಅನಾಕುಲಂ ]
ಅನಾಕು ಲ ಹೈ (ಅರ್ಥಾತ್ ಜಿಸಮೇಂ ಕಿಂಚಿತ್ ಭೀ ಆಕು ಲತಾಕಾ ಕಾರಣ ನಹೀಂ ಹೈ), [ನಿರೂಪಧಿ ] ಉಪಾಧಿ ರಹಿತ
(ಅರ್ಥಾತ್ ಪರಿಗ್ರಹ ರಹಿತ ಯಾ ಜಿಸಮೇಂ ಕಿಞ್ಚಿತ್ ಭೀ ಪರದ್ರವ್ಯ ಸಮ್ಬನ್ಧೀ ಗ್ರಹಣ-ತ್ಯಾಗ ನಹೀಂ ಹೈ ಐಸಾ) ಹೈ
.

Page 369 of 642
PDF/HTML Page 402 of 675
single page version

ಜಹ ಣಾಮ ಕೋ ವಿ ಪುರಿಸೋ ಣೇಹಬ್ಭತ್ತೋ ದು ರೇಣುಬಹುಲಮ್ಮಿ .
ಠಾಣಮ್ಮಿ ಠಾಇದೂಣ ಯ ಕರೇದಿ ಸತ್ಥೇಹಿಂ ವಾಯಾಮಂ ..೨೩೭..
ಛಿಂದದಿ ಭಿಂದದಿ ಯ ತಹಾ ತಾಲೀತಲಕಯಲಿವಂಸಪಿಂಡೀಓ .
ಸಚ್ಚಿತ್ತಾಚಿತ್ತಾಣಂ ಕರೇದಿ ದವ್ವಾಣಮುವಘಾದಂ ..೨೩೮..
ಉವಘಾದಂ ಕುವ್ವಂತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಣಾಣಾವಿಹೇಹಿಂ ಕರಣೇಹಿಂ .
ಣಿಚ್ಛಯದೋ ಚಿಂತೇಜ್ಜ ಹು ಕಿಂಪಚ್ಚಯಗೋ ದು ರಯಬಂಧೋ ..೨೩೯..
ಜೋ ಸೋ ದು ಣೇಹಭಾವೋ ತಮ್ಹಿ ಣರೇ ತೇಣ ತಸ್ಸ ರಯಬಂಧೋ .
ಣಿಚ್ಛಯದೋ ವಿಣ್ಣೇಯಂ ಣ ಕಾಯಚೇಟ್ಠಾಹಿಂ ಸೇಸಾಹಿಂ ..೨೪೦..
ಏವಂ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠೀ ವಟ್ಟಂತೋ ಬಹುವಿಹಾಸು ಚಿಟ್ಠಾಸು .
ರಾಗಾದೀ ಉವಓಗೇ ಕುವ್ವಂತೋ ಲಿಪ್ಪದಿ ರಏಣ ..೨೪೧..
47
ಭಾವಾರ್ಥ :ಬನ್ಧತತ್ತ್ವನೇ ‘ರಂಗಭೂಮಿಮೇಂ’ ಪ್ರವೇಶ ಕಿಯಾ ಹೈ, ಉಸೇ ದೂರ ಕರಕೇ ಜೋ ಜ್ಞಾನ ಸ್ವಯಂ ಪ್ರಗಟ
ಹೋಕರ ನೃತ್ಯ ಕರೇಗಾ, ಉಸ ಜ್ಞಾನಕೀ ಮಹಿಮಾ ಇಸ ಕಾವ್ಯಮೇಂ ಪ್ರಗಟ ಕೀ ಗಈ ಹೈ . ಐಸೇ ಅನನ್ತ ಜ್ಞಾನಸ್ವರೂಪ
ಜೋ ಆತ್ಮಾ ವಹ ಸದಾ ಪ್ರಗಟ ರಹೋ .೧೬೩.
ಅಬ ಬನ್ಧತತ್ತ್ವಕೇ ಸ್ವರೂಪಕಾ ವಿಚಾರ ಕರತೇ ಹೈಂ; ಉಸಮೇಂ ಪಹಿಲೇ ಬನ್ಧಕೇ ಕಾರಣಕೋ ಸ್ಪಷ್ಟತಯಾ
ಬತಲಾತೇ ಹೈಂ :
ಜಿಸ ರೀತ ಕೋಈ ಪುರುಷ ಮರ್ದನ ಆಪ ಕರಕೇ ತೇಲಕಾ .
ವ್ಯಾಯಾಮ ಕರತಾ ಶಸ್ತ್ರಸೇ, ಬಹು ರಜಭರೇ ಸ್ಥಾನಕ ಖಡಾ ..೨೩೭..
ಅರು ತಾಡ, ಕದಲೀ, ಬಾಂಸ ಆದಿಕ ಛಿನ್ನಭಿನ್ನ ಬಹೂ ಕರೇ .
ಉಪಘಾತ ಆಪ ಸಚಿತ್ತ ಅವರು ಅಚಿತ್ತ ದ್ರವ್ಯೋಂಕಾ ಕರೇ ..೨೩೮..
ಬಹು ಭಾಂತಿಕೇ ಕರಣಾದಿಸೇ ಉಪಘಾತ ಕರತೇ ಉಸಹಿಕೋ .
ನಿಶ್ಚಯಪನೇ ಚಿಂತನ ಕರೋ, ರಜಬನ್ಧ ಹೈ ಕಿನ ಕಾರಣೋಂ ? ..೨೩೯..
ಯೋಂ ಜಾನನಾ ನಿಶ್ಚಯಪನೇಚಿಕನಾಇ ಜೋ ಉಸ ನರ ವಿಷೈಂ .
ರಜಬನ್ಧಕಾರಣ ಸೋ ಹಿ ಹೈ, ನಹಿಂ ಕಾಯಚೇಷ್ಟಾ ಶೇಷ ಹೈ ..೨೪೦..
ಚೇಷ್ಟಾ ವಿವಿಧಮೇಂ ವರ್ತತಾ, ಇಸ ಭಾಂತಿ ಮಿಥ್ಯಾದೃಷ್ಟಿ ಜೋ .
ಉಪಯೋಗಮೇಂ ರಾಗಾದಿ ಕರತಾ, ರಜಹಿಸೇ ಲೇಪಾಯ ಸೋ ..೨೪೧..

Page 370 of 642
PDF/HTML Page 403 of 675
single page version

ಯಥಾ ನಾಮ ಕೋಽಪಿ ಪುರುಷಃ ಸ್ನೇಹಾಭ್ಯಕ್ತಸ್ತು ರೇಣುಬಹುಲೇ .
ಸ್ಥಾನೇ ಸ್ಥಿತ್ವಾ ಚ ಕರೋತಿ ಶಸ್ತ್ರೈರ್ವ್ಯಾಯಾಮಮ್ ..೨೩೭..
ಛಿನತ್ತಿ ಭಿನತ್ತಿ ಚ ತಥಾ ತಾಲೀತಲಕದಲೀವಂಶಪಿಣ್ಡೀಃ .
ಸಚಿತ್ತಾಚಿತ್ತಾನಾಂ ಕರೋತಿ ದ್ರವ್ಯಾಣಾಮುಪಘಾತಮ್ ..೨೩೮..
ಉಪಘಾತಂ ಕುರ್ವತಸ್ತಸ್ಯ ನಾನಾವಿಧೈಃ ಕರಣೈಃ .
ನಿಶ್ಚಯತಶ್ಚಿನ್ತ್ಯತಾಂ ಖಲು ಕಿಮ್ಪ್ರತ್ಯಯಿಕಸ್ತು ರಜೋಬನ್ಧಃ ..೨೩೯..
ಯಃ ಸ ತು ಸ್ನೇಹಭಾವಸ್ತಸ್ಮಿನ್ನರೇ ತೇನ ತಸ್ಯ ರಜೋಬನ್ಧಃ .
ನಿಶ್ಚಯತೋ ವಿಜ್ಞೇಯಂ ನ ಕಾಯಚೇಷ್ಟಾಭಿಃ ಶೇಷಾಭಿಃ ..೨೪೦..
ಏವಂ ಮಿಥ್ಯಾದ್ರಷ್ಟಿರ್ವರ್ತಮಾನೋ ಬಹುವಿಧಾಸು ಚೇಷ್ಟಾಸು .
ರಾಗಾದೀನುಪಯೋಗೇ ಕುರ್ವಾಣೋ ಲಿಪ್ಯತೇ ರಜಸಾ ..೨೪೧..
ಇಹ ಖಲು ಯಥಾ ಕಶ್ಚಿತ್ ಪುರುಷಃ ಸ್ನೇಹಾಭ್ಯಕ್ತ :, ಸ್ವಭಾವತ ಏವ ರಜೋಬಹುಲಾಯಾಂ
ಗಾಥಾರ್ಥ :[ಯಥಾ ನಾಮ ] ಜೈಸೇ[ಕಃ ಅಪಿ ಪುರುಷಃ ] ಕೋಈ ಪುರುಷ [ಸ್ನೇಹಾಭ್ಯಕ್ತಃ ತು ]
(ಅಪನೇ ಶರೀರಮೇಂ) ತೇಲ ಆದಿ ಸ್ನಿಗ್ಧ ಪದಾರ್ಥ ಲಗಾಕರ [ಚ ] ಔರ [ರೇಣುಬಹುಲೇ ] ಬಹುತಸೇ ರಜವಾಲೇ
(ಧೂಲಿವಾಲೇ) [ಸ್ಥಾನೇ ] ಸ್ಥಾನಮೇಂ [ಸ್ಥಿತ್ವಾ ] ರಹಕರ [ಶಸ್ತ್ರೈಃ ] ಶಸ್ತ್ರೋಂಕೇ ದ್ವಾರಾ [ವ್ಯಾಯಾಮಮ್ ಕರೋತಿ ]
ವ್ಯಾಯಾಮ ಕ ರತಾ ಹೈ, [ತಥಾ ] ತಥಾ [ತಾಲೀತಲಕದಲೀವಂಶಪಿಣ್ಡೀಃ ] ತಾಡ, ತಮಾಲ, ಕೇ ಲ, ಬಾಂಸ, ಅಶೋಕ
ಇತ್ಯಾದಿ ವೃಕ್ಷೋಂಕೋ [ಛಿನತ್ತಿ ] ಛೇದತಾ ಹೈ, [ಭಿನತ್ತಿ ಚ ] ಭೇದತಾ ಹೈ, [ಸಚಿತ್ತಾಚಿತ್ತಾನಾಂ ] ಸಚಿತ್ತ ತಥಾ
ಅಚಿತ್ತ [ದ್ರವ್ಯಾಣಾಮ್ ] ದ್ರವ್ಯೋಂಕಾ [ಉಪಘಾತಮ್ ] ಉಪಘಾತ (ನಾಶ) [ಕರೋತಿ ] ಕ ರತಾ ಹೈ; [ನಾನಾವಿಧೈಃ
ಕರಣೈಃ ]
ಇಸಪ್ರಕಾರ ನಾನಾ ಪ್ರಕಾರಕೇ ಕ ರಣೋಂ ದ್ವಾರಾ [ಉಪಘಾತಂ ಕುರ್ವತಃ ] ಉಪಘಾತ ಕ ರತೇ ಹುಏ [ತಸ್ಯ ] ಉಸ
ಪುರುಷಕೇ [ರಜೋಬನ್ಧಃ ತು ] ರಜಕಾ ಬನ್ಧ (ಧೂಲಿಕಾ ಚಿಪಕನಾ) [ಖಲು ] ವಾಸ್ತವಮೇಂ [ಕಿಮ್ಪ್ರತ್ಯಯಿಕಃ ]
ಕಿಸ ಕಾರಣಸೇ ಹೋತಾ ಹೈ, [ನಿಶ್ಚಯತಃ ] ಯಹ ನಿಶ್ಚಯಸೇ [ಚಿನ್ತ್ಯತಾಂ ] ವಿಚಾರ ಕರೋ
. [ತಸ್ಮಿನ್ ನರೇ ] ಉಸ
ಪುರುಷಮೇಂ [ಯಃ ಸಃ ಸ್ನೇಹಭಾವಃ ತು ] ಜೋ ವಹ ತೇಲ ಆದಿಕೀ ಚಿಕನಾಹಟ ಹೈ [ತೇನ ] ಉಸಸೇ [ತಸ್ಯ ] ಉಸೇ
[ರಜೋಬನ್ಧಃ ] ರಜಕಾ ಬನ್ಧ ಹೋತಾ ಹೈ, [ನಿಶ್ಚಯತಃ ವಿಜ್ಞೇಯಂ ] ಐಸಾ ನಿಶ್ಚಯಸೇ ಜಾನನಾ ಚಾಹಿಏ, [ಶೇಷಾಭಿಃ
ಕಾಯಚೇಷ್ಟಾಭಿಃ ]
ಶೇಷ ಶಾರೀರಿಕ ಚೇಷ್ಟಾಓಂಸೇ [ನ ] ನಹೀಂ ಹೋತಾ
. [ಏವಂ ] ಇಸೀಪ್ರಕಾರ[ಬಹುವಿಧಾಸು
ಚೇಷ್ಟಾಸು ] ಬಹುತ ಪ್ರಕಾರಕೀ ಚೇಷ್ಟಾಓಂಮೇಂ [ವರ್ತಮಾನಃ ] ವರ್ತತಾ ಹುಆ [ಮಿಥ್ಯಾದೃಷ್ಟಿಃ ] ಮಿಥ್ಯಾದೃಷ್ಟಿ [ಉಪಯೋಗೇ ]
(ಅಪನೇ) ಉಪಯೋಗಮೇಂ [ರಾಗಾದೀನ್ ಕುರ್ವಾಣಃ ] ರಾಗಾದಿ ಭಾವೋಂಕೋ ಕರತಾ ಹುಆ [ರಜಸಾ ] ಕ ರ್ಮರೂಪ ರಜಸೇ
[ಲಿಪ್ಯತೇ ] ಲಿಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ
ಬಂಧತಾ ಹೈ .
ಟೀಕಾ :ಜೈಸೇ
ಇಸ ಜಗತಮೇಂ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಕೋಈ ಪುರುಷ ಸ್ನೇಹ (ತೇಲ ಆದಿ ಚಿಕನೇ

Page 371 of 642
PDF/HTML Page 404 of 675
single page version

ಭೂಮೌ ಸ್ಥಿತಃ, ಶಸ್ತ್ರವ್ಯಾಯಾಮಕರ್ಮ ಕುರ್ವಾಣಃ, ಅನೇಕಪ್ರಕಾರಕರಣೈಃ ಸಚಿತಾಚಿತ್ತವಸ್ತೂನಿ ನಿಘ್ನನ್,
ರಜಸಾ ಬಧ್ಯತೇ
. ತಸ್ಯ ಕತಮೋ ಬನ್ಧಹೇತುಃ? ನ ತಾವತ್ಸ್ವಭಾವತ ಏವ ರಜೋಬಹುಲಾ ಭೂಮಿಃ,
ಸ್ನೇಹಾನಭ್ಯಕ್ತಾನಾಮಪಿ ತತ್ರಸ್ಥಾನಾಂ ತತ್ಪ್ರಸಂಗಾತ್ . ನ ಶಸ್ತ್ರವ್ಯಾಯಾಮಕರ್ಮ, ಸ್ನೇಹಾನಭ್ಯಕ್ತಾನಾಮಪಿ ತಸ್ಮಾತ್
ತತ್ಪ್ರಸಂಗಾತ್ . ನಾನೇಕಪ್ರಕಾರಕರಣಾನಿ, ಸ್ನೇಹಾನಭ್ಯಕ್ತಾನಾಮಪಿ ತೈಸ್ತತ್ಪ್ರಸಂಗಾತ್ . ನ ಸಚಿತ್ತಾ-
ಚಿತ್ತವಸ್ತೂಪಘಾತಃ, ಸ್ನೇಹಾನಭ್ಯಕ್ತಾನಾಮಪಿ ತಸ್ಮಿಂಸ್ತತ್ಪ್ರಸಂಗಾತ್ . ತತೋ ನ್ಯಾಯಬಲೇನೈವೈತದಾಯಾತಂ, ಯತ್ತಸ್ಮಿನ್
ಪುರುಷೇ ಸ್ನೇಹಾಭ್ಯಂಗಕರಣಂ ಸ ಬನ್ಧಹೇತುಃ . ಏವಂ ಮಿಥ್ಯಾದ್ರಷ್ಟಿಃ ಆತ್ಮನಿ ರಾಗಾದೀನ್ ಕುರ್ವಾಣಃ, ಸ್ವಭಾವತ
ಏವ ಕರ್ಮಯೋಗ್ಯಪುದ್ಗಲಬಹುಲೇ ಲೋಕೇ ಕಾಯವಾಙ್ಮನಃಕರ್ಮ ಕುರ್ವಾಣಃ, ಅನೇಕಪ್ರಕಾರಕರಣೈಃ ಸಚಿತ್ತಾ-
ಚಿತ್ತವಸ್ತೂನಿ ನಿಘ್ನನ್, ಕರ್ಮರಜಸಾ ಬಧ್ಯತೇ
. ತಸ್ಯ ಕತಮೋ ಬನ್ಧಹೇತುಃ ? ನ ತಾವತ್ಸ್ವಭಾವತ ಏವ
ಪದಾರ್ಥ)ಸೇ ಮರ್ದನಯುಕ್ತ ಹುಆ, ಸ್ವಭಾವತಃ ಹೀ ಬಹುತಸೀ ಧೂಲಿಮಯ ಭೂಮಿಮೇಂ ರಹಾ ಹುಆ, ಶಸ್ತ್ರೋಂಕೇ
ವ್ಯಾಯಾಮರೂಪ ಕರ್ಮ(ಕ್ರಿಯಾ)ಕೋ ಕರತಾ ಹುಆ, ಅನೇಕ ಪ್ರಕಾರಕೇ ಕರಣೋಂಕೇ ದ್ವಾರಾ ಸಚಿತ್ತ ತಥಾ ಅಚಿತ್ತ
ವಸ್ತುಓಂಕಾ ಘಾತ ಕರತಾ ಹುಆ, (ಉಸ ಭೂಮಿಕೀ) ಧೂಲಿಸೇ ಬದ್ಧ ಹೋತಾ ಹೈ
ಲಿಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ . (ಯಹಾಂ
ವಿಚಾರ ಕರೋ ಕಿ) ಇನಮೇಂಸೇ ಉಸ ಪುರುಷಕೇ ಬನ್ಧಕಾ ಕಾರಣ ಕೌನ ಹೈ ? ಪಹಲೇ, ಜೋ ಸ್ವಭಾವಸೇ ಹೀ
ಬಹುತಸೀ ಧೂಲಿಸೇ ಭರೀ ಹುಈ ಭೂಮಿ ಹೈ ವಹ ಧೂಲಿಬನ್ಧಕಾ ಕಾರಣ ನಹೀಂ ಹೈ; ಕ್ಯೋಂಕಿ ಯದಿ ಐಸಾ ಹೋ
ತೋ ಜಿನ್ಹೋಂನೇ ತೈಲಾದಿಕಾ ಮರ್ದನ ನಹೀಂ ಕಿಯಾ ಹೈ ಐಸೇ ಉಸ ಭೂಮಿಮೇಂ ರಹೇ ಹುಏ ಪುರುಷೋಂಕೋ ಭೀ ಧೂಲಿಬನ್ಧಕಾ
ಪ್ರಸಂಗ ಆ ಜಾಏಗಾ
. ಶಸ್ತ್ರೋಂಕಾ ವ್ಯಾಯಾಮರೂಪ ಕರ್ಮ ಭೀ ಧೂಲಿಬನ್ಧಕಾ ಕಾರಣ ನಹೀಂ ಹೈ; ಕ್ಯೋಂಕಿ ಯದಿ
ಐಸಾ ಹೋ ತೋ ಜಿನ್ಹೋಂನೇ ತೇಲಾದಿಕಾ ಮರ್ದನ ನಹೀಂ ಕಿಯಾ ಹೈ ಉನಕೇ ಭೀ ಶಸ್ತ್ರವ್ಯಾಯಾಮರೂಪ ಕ್ರಿಯಾಕೇ
ಕರನೇಸೇ ಧೂಲಿಬನ್ಧಕಾ ಪ್ರಸಂಗ ಆ ಜಾಏಗಾ
. ಅನೇಕ ಪ್ರಕಾರಕೇ ಕಾರಣ ಭೀ ಧೂಲಿಬನ್ಧಕಾ ಕಾರಣ ನಹೀಂ
ಹೈಂ; ಕ್ಯೋಂಕಿ ಯದಿ ಐಸಾ ಹೋ ತೋ ಜಿನ್ಹೋಂನೇ ತೈಲಾದಿಕಾ ಮರ್ದನ ನಹೀಂ ಕಿಯಾ ಹೈ ಉನಕೇ ಭೀ ಅನೇಕ ಪ್ರಕಾರಕೇ
ಕಾರಣೋಂಸೇ ಧೂಲಿಬನ್ಧಕಾ ಪ್ರಸಂಗ ಆ ಜಾಏಗಾ
. ಸಚಿತ್ತ ತಥಾ ಅಚಿತ್ತ ವಸ್ತುಓಂಕಾ ಘಾತ ಭೀ
ಧೂಲಿಬನ್ಧಕಾ ಕಾರಣ ನಹೀಂ ಹೈ; ಕ್ಯೋಂಕಿ ಯದಿ ಐಸಾ ಹೋ ತೋ ಜಿನ್ಹೋಂನೇ ತೈಲಾದಿಕಾ ಮರ್ದನ ನಹೀಂ ಕಿಯಾ
ಉನ್ಹೇಂ ಭೀ ಸಚಿತ್ತ ತಥಾ ಅಚಿತ್ತ ವಸ್ತುಓಂಕಾ ಘಾತ ಕರನೇಸೇ ಧೂಲಿಬನ್ಧಕಾ ಪ್ರಸಂಗ ಆ ಜಾಏಗಾ
.
ಇಸಲಿಏ ನ್ಯಾಯಕೇ ಬಲಸೇ ಹೀ ಯಹ ಫಲಿತ (ಸಿದ್ಧ) ಹುಆ ಕಿ, ಉಸ ಪುರುಷಮೇಂ ತೈಲಾದಿಕಾ ಮರ್ದನ
ಕರನಾ ಬನ್ಧಕಾ ಕಾರಣ ಹೈ . ಇಸೀಪ್ರಕಾರಮಿಥ್ಯಾದೃಷ್ಟಿ ಅಪನೇಮೇಂ ರಾಗಾದಿಕ ಕರತಾ ಹುಆ, ಸ್ವಭಾವಸೇ
ಹೀ ಜೋ ಬಹುತಸೇ ಕರ್ಮಯೋಗ್ಯ ಪುದ್ಗಲೋಂಸೇ ಭರಾ ಹುಆ ಹೈ ಐಸೇ ಲೋಕಮೇಂ ಕಾಯ-ವಚನ-ಮನಕಾ ಕರ್ಮ
(ಕ್ರಿಯಾ) ಕರತಾ ಹುಆ, ಅನೇಕ ಪ್ರಕಾರಕೇ ಕರಣೋಂಕೇ ದ್ವಾರಾ ಸಚಿತ್ತ ತಥಾ ಅಚಿತ್ತ ವಸ್ತುಓಂಕಾ ಘಾತ
ಕರತಾ ಹುಆ, ಕರ್ಮರೂಪ ರಜಸೇ ಬಂಧತಾ ಹೈ
. (ಯಹಾಂ ವಿಚಾರ ಕರೋ ಕಿ) ಇನಮೇಂಸೇ ಉಸ ಪುರುಷಕೇ ಬನ್ಧಕಾ
ಕಾರಣ ಕೌನ ಹೈ ? ಪ್ರಥಮ, ಸ್ವಭಾವಸೇ ಹೀ ಜೋ ಬಹುತಸೇ ಕರ್ಮಯೋಗ್ಯ ಪುದ್ಗಲೋಂಸೇ ಭರಾ ಹುಆ ಹೈ ಐಸಾ
ಲೋಕ ಬನ್ಧಕಾ ಕಾರಣ ನಹೀಂ ಹೈ; ಕ್ಯೋಂಕಿ ಯದಿ ಐಸಾ ಹೋ ತೋ ಸಿದ್ಧೋಂಕೋ ಭೀ, ಜೋ ಕಿ ಲೋಕಮೇಂ ರಹ

Page 372 of 642
PDF/HTML Page 405 of 675
single page version

ಕರ್ಮಯೋಗ್ಯಪುದ್ಗಲಬಹುಲೋ ಲೋಕಃ, ಸಿದ್ಧಾನಾಮಪಿ ತತ್ರಸ್ಥಾನಾಂ ತತ್ಪ್ರಸಂಗಾತ್ . ನ ಕಾಯವಾಙ್ಮನಃಕರ್ಮ,
ಯಥಾಖ್ಯಾತಸಂಯತಾನಾಮಪಿ ತತ್ಪ್ರಸಂಗಾತ್ . ನಾನೇಕಪ್ರಕಾರಕರಣಾನಿ, ಕೇವಲಜ್ಞಾನಿನಾಮಪಿ ತತ್ಪ್ರಸಂಗಾತ್ .
ಸಚಿತ್ತಾಚಿತ್ತವಸ್ತೂಪಘಾತಃ, ಸಮಿತಿತತ್ಪರಾಣಾಮಪಿ ತತ್ಪ್ರಸಂಗಾತ್ . ತತೋ ನ್ಯಾಯಬಲೇನೈವೈತದಾಯಾತಂ, ಯದುಪಯೋಗೇ
ರಾಗಾದಿಕರಣಂ ಸ ಬನ್ಧಹೇತುಃ .
ರಹೇ ಹೈಂ ಉನಕೇ ಭೀ, ಬನ್ಧಕಾ ಪ್ರಸಂಗ ಆ ಜಾಏಗಾ . ಕಾಯ-ವಚನ-ಮನಕಾ ಕರ್ಮ (ಅರ್ಥಾತ್ ಕಾಯ-ವಚನ-
ಮನಕೀ ಕ್ರಿಯಾಸ್ವರೂಪ ಯೋಗ) ಭೀ ಬನ್ಧಕಾ ಕಾರಣ ನಹೀಂ ಹೈ; ಕ್ಯೋಂಕಿ ಯದಿ ಐಸಾ ಹೋ ತೋ ಯಥಾಖ್ಯಾತ-
ಸಂಯಮಿಯೋಂಕೇ ಭೀ (ಕಾಯ-ವಚನ-ಮನಕೀ ಕ್ರಿಯಾ ಹೋನೇಸೇ) ಬನ್ಧಕಾ ಪ್ರಸಂಗ ಆ ಜಾಏಗಾ
. ಅನೇಕ
ಪ್ರಕಾರಕೇ ಕರಣ ಭೀ ಬನ್ಧಕಾ ಕಾರಣ ನಹೀಂ ಹೈಂ; ಕ್ಯೋಂಕಿ ಯದಿ ಐಸಾ ಹೋ ತೋ ಕೇವಲಜ್ಞಾನಿಯೋಂಕೇ ಭೀ
(ಉನ ಕರಣೋಂಸೇ) ಬನ್ಧಕಾ ಪ್ರಸಂಗ ಆ ಜಾಏಗಾ . ಸಚಿತ್ತ ತಥಾ ಅಚಿತ್ತ ವಸ್ತುಓಂಕಾ ಘಾತ ಭೀ ಬನ್ಧಕಾ
ಕಾರಣ ನಹೀಂ ಹೈ; ಕ್ಯೋಂಕಿ ಯದಿ ಐಸಾ ಹೋ ತೋ ಜೋ ಸಮಿತಿಮೇಂ ತತ್ಪರ ಹೈಂ ಉನಕೇ (ಅರ್ಥಾತ್ ಜೋ ಯತ್ನಪೂರ್ವಕ
ಪ್ರವೃತ್ತಿ ಕರತೇ ಹೈಂ ಐಸೇ ಸಾಧುಓಂಕೇ) ಭೀ (ಸಚಿತ್ತ ತಥಾ ಅಚಿತ್ತ ವಸ್ತುಓಂಕೇ ಘಾತಸೇ) ಬನ್ಧಕಾ ಪ್ರಸಂಗ
ಆ ಜಾಏಗಾ
. ಇಸಲಿಯೇ ನ್ಯಾಯಬಲಸೇ ಹೀ ಯಹ ಫಲಿತ ಹುಆ ಕಿ, ಉಪಯೋಗಮೇಂ ರಾಗಾದಿಕರಣ (ಅರ್ಥಾತ್
ಉಪಯೋಗಮೇಂ ರಾಗಾದಿಕಕಾ ಕರನಾ), ಬನ್ಧಕಾ ಕಾರಣ ಹೈ .
ಭಾವಾರ್ಥ :ಯಹಾಂ ನಿಶ್ಚಯನಯಕೋ ಪ್ರಧಾನ ಕರಕೇ ಕಥನ ಹೈ . ಜಹಾಂ ನಿರ್ಬಾಧ ಹೇತುಸೇ ಸಿದ್ಧಿ ಹೋತೀ
ಹೈ ವಹೀ ನಿಶ್ಚಯ ಹೈ . ಬನ್ಧಕಾ ಕಾರಣ ವಿಚಾರ ಕರನೇ ಪರ ನಿರ್ಬಾಧತಯಾ ಯಹೀ ಸಿದ್ಧ ಹುಆ ಕಿ
ಮಿಥ್ಯಾದೃಷ್ಟಿ ಪುರುಷ ಜಿನ ರಾಗದ್ವೇಷಮೋಹಭಾವೋಂಕೋ ಅಪನೇ ಉಪಯೋಗಮೇಂ ಕರತಾ ಹೈ ವೇ ರಾಗಾದಿಕ ಹೀ ಬನ್ಧಕಾ
ಕಾರಣ ಹೈಂ
. ಉನಕೇ ಅತಿರಿಕ್ತ ಅನ್ಯಬಹು ಕರ್ಮಯೋಗ್ಯ ಪುದ್ಗಲೋಂಸೇ ಪರಿಪೂರ್ಣ ಲೋಕ, ಕಾಯ-ವಚನ-ಮನಕೇ
ಯೋಗ, ಅನೇಕ ಕರಣ ತಥಾ ಚೇತನ-ಅಚೇತನಕಾ ಘಾತಬನ್ಧಕೇ ಕಾರಣ ನಹೀಂ ಹೈಂ; ಯದಿ ಉನಸೇ ಬನ್ಧ ಹೋತಾ
ಹೋ ತೋ ಸಿದ್ಧೋಂಕೇ, ಯಥಾಖ್ಯಾತ ಚಾರಿತ್ರವಾನೋಂಕೇ, ಕೇವಲಜ್ಞಾನಿಯೋಂಕೇ ಔರ ಸಮಿತಿರೂಪ ಪ್ರವೃತ್ತಿ ಕರನೇವಾಲೇ
ಮುನಿಯೋಂಕೇ ಬನ್ಧಕಾ ಪ್ರಸಂಗ ಆ ಜಾಏಗಾ
. ಪರನ್ತು ಉನಕೇ ತೋ ಬನ್ಧ ಹೋತಾ ನಹೀಂ ಹೈ . ಇಸಲಿಏ ಇನ ಹೇತುಓಂಮೇಂ
(ಕಾರಣೋಂಮೇಂ) ವ್ಯಭಿಚಾರ (ದೋಷ) ಆಯಾ . ಇಸಲಿಏ ಯಹ ನಿಶ್ಚಯ ಹೈ ಕಿ ಬನ್ಧಕಾ ಕಾರಣ ರಾಗಾದಿಕ
ಹೀ ಹೈಂ .
ಯಹಾಂ ಸಮಿತಿರೂಪ ಪ್ರವೃತ್ತಿ ಕರನೇವಾಲೇ ಮುನಿಯೋಂಕಾ ನಾಮ ಲಿಯಾ ಗಯಾ ಹೈ ಔರ ಅವಿರತ,
ದೇಶವಿರತಕಾ ನಾಮ ನಹೀಂ ಲಿಯಾ; ಇಸಕಾ ಯಹ ಕಾರಣ ಹೈ ಕಿಅವಿರತ ತಥಾ ದೇಶವಿರತಕೇ
ಬಾಹ್ಯಸಮಿತಿರೂಪ ಪ್ರವೃತ್ತಿ ನಹೀಂ ಹೋತೀ, ಇಸಲಿಏ ಚಾರಿತ್ರಮೋಹ ಸಮ್ಬನ್ಧೀ ರಾಗಸೇ ಕಿಂಚಿತ್ ಬನ್ಧ ಹೋತಾ ಹೈ;
ಇಸಲಿಏ ಸರ್ವಥಾ ಬನ್ಧಕೇ ಅಭಾವಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾಮೇಂ ಉನಕಾ ನಾಮ ನಹೀಂ ಲಿಯಾ
. ವೈಸೇ ಅನ್ತರಙ್ಗಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ
ತೋ ಉನ್ಹೇಂ ಭೀ ನಿರ್ಬನ್ಧ ಹೀ ಜಾನನಾ ಚಾಹಿಏ ..೨೩೭ ಸೇ ೨೪೧..
ಕರಣ = ಇನ್ದ್ರಿಯಾಂ .

Page 373 of 642
PDF/HTML Page 406 of 675
single page version

(ಪೃಥ್ವೀ)
ನ ಕರ್ಮಬಹುಲಂ ಜಗನ್ನ ಚಲನಾತ್ಮಕಂ ಕರ್ಮ ವಾ
ನ ನೈಕಕರಣಾನಿ ವಾ ನ ಚಿದಚಿದ್ವಧೋ ಬನ್ಧಕೃತ್
.
ಯದೈಕ್ಯಮುಪಯೋಗಭೂಃ ಸಮುಪಯಾತಿ ರಾಗಾದಿಭಿಃ
ಸ ಏವ ಕಿಲ ಕೇವಲಂ ಭವತಿ ಬನ್ಧಹೇತುರ್ನೃಣಾಮ್
..೧೬೪..
ಜಹ ಪುಣ ಸೋ ಚೇವ ಣರೋ ಣೇಹೇ ಸವ್ವಮ್ಹಿ ಅವಣಿದೇ ಸಂತೇ .
ರೇಣುಬಹುಲಮ್ಮಿ ಠಾಣೇ ಕರೇದಿ ಸತ್ಥೇಹಿಂ ವಾಯಾಮಂ ..೨೪೨..
ಛಿಂದದಿ ಭಿಂದದಿ ಯ ತಹಾ ತಾಲೀತಲಕಯಲಿವಂಸಪಿಂಡೀಓ .
ಸಚ್ಚಿತ್ತಾಚಿತ್ತಾಣಂ ಕರೇದಿ ದವ್ವಾಣಮುವಘಾದಂ ..೨೪೩..
ಅಬ ಇಸ ಅರ್ಥಕಾ ಕಲಶರೂಪ ಕಾವ್ಯ ಕಹತೇ ಹೈಂ :
ಶ್ಲೋಕಾರ್ಥ :[ಬನ್ಧಕೃತ್ ] ಕ ರ್ಮಬನ್ಧಕೋ ಕ ರನೇವಾಲಾ ಕಾರಣ, [ನ ಕರ್ಮಬಹುಲಂ ಜಗತ್ ] ನ ತೋ
ಬಹುತ ಕ ರ್ಮಯೋಗ್ಯ ಪುದ್ಗಲೋಂಸೇ ಭರಾ ಹುಆ ಲೋಕ ಹೈ, [ನ ಚಲನಾತ್ಮಕಂ ಕರ್ಮ ವಾ ] ನ ಚಲನಸ್ವರೂಪ ಕ ರ್ಮ
(ಅರ್ಥಾತ್ ಕಾಯ-ವಚನ-ಮನಕೀ ಕ್ರಿಯಾರೂಪ ಯೋಗ) ಹೈ, [ನ ನೈಕಕರಣಾನಿ ] ನ ಅನೇಕ ಪ್ರಕಾರಕೇ ಕ ರಣ ಹೈಂ
[ವಾ ನ ಚಿದ್-ಅಚಿದ್-ವಧಃ ] ಔರ ನ ಚೇತನ-ಅಚೇತನಕಾ ಘಾತ ಹೈ
. ಕಿನ್ತು [ಉಪಯೋಗಭೂಃ ರಾಗಾದಿಭಿಃ ಯದ್-
ಐಕ್ಯಮ್ ಸಮುಪಯಾತಿ ] ‘ಉಪಯೋಗಭೂ’ ಅರ್ಥಾತ್ ಆತ್ಮಾ ರಾಗಾದಿಕ ಕೇ ಸಾಥ ಜೋ ಐಕ್ಯಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ [ಸಃ
ಏವ ಕೇವಲಂ ]
ವಹೀ ಏಕ (
ಮಾತ್ರ ರಾಗಾದಿಕ ಕೇ ಸಾಥ ಏಕ ತ್ವ ಪ್ರಾಪ್ತ ಕರನಾ ವಹೀ) [ಕಿಲ ] ವಾಸ್ತವಮೇಂ
[ನೃಣಾಮ್ ಬನ್ಧಹೇತುಃ ಭವತಿ ] ಪುರುಷೋಂಕೇ ಬನ್ಧಕಾ ಕಾರಣ ಹೈ .
ಭಾವಾರ್ಥ :ಯಹಾಂ ನಿಶ್ಚಯನಯಸೇ ಏಕಮಾತ್ರ ರಾಗಾದಿಕಕೋ ಹೀ ಬನ್ಧಕಾ ಕಾರಣ ಕಹಾ ಹೈ .೧೬೪.
ಸಮ್ಯಗ್ದೃಷ್ಟಿ ಉಪಯೋಗಮೇಂ ರಾಗಾದಿಕ ನಹೀಂ ಕರತಾ, ಉಪಯೋಗಕಾ ಔರ ರಾಗಾದಿಕಾ ಭೇದ ಜಾನಕರ
ರಾಗಾದಿಕ ಕಾ ಸ್ವಾಮೀ ನಹೀಂ ಹೋತಾ, ಇಸಲಿಏ ಉಸೇ ಪೂರ್ವೋಕ್ತ ಚೇಷ್ಟಾಸೇ ಬನ್ಧ ನಹೀಂ ಹೋತಾಯಹ ಕಹತೇ ಹೈಂ :
ಜಿಸ ರೀತ ಫಿ ರ ವಹ ಹೀ ಪುರುಷ, ಉಸ ತೇಲ ಸಬಕೋ ದೂರ ಕರ .
ವ್ಯಾಯಾಮ ಕರತಾ ಶಸ್ತ್ರಸೇ, ಬಹು ರಜಭರೇ ಸ್ಥಾನಕ ಠಹರ ..೨೪೨..
ಅರು ತಾಡ, ಕದಲೀ, ಬಾಂಸ, ಆದಿಕ, ಛಿನ್ನಭಿನ್ನ ಬಹೂ ಕರೇ .
ಉಪಘಾತ ಆಪ ಸಚಿತ್ತ ಅವರು, ಅಚಿತ್ತ ದ್ರವ್ಯೋಂಕಾ ಕರೇ ..೨೪೩..

Page 374 of 642
PDF/HTML Page 407 of 675
single page version

ಉವಘಾದಂ ಕುವ್ವಂತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಣಾಣಾವಿಹೇಹಿಂ ಕರಣೇಹಿಂ .
ಣಿಚ್ಛಯದೋ ಚಿಂತೇಜ್ಜ ಹು ಕಿಂಪಚ್ಚಯಗೋ ಣ ರಯಬಂಧೋ ..೨೪೪..
ಜೋ ಸೋ ದು ಣೇಹಭಾವೋ ತಮ್ಹಿ ಣರೇ ತೇಣ ತಸ್ಸ ರಯಬಂಧೋ .
ಣಿಚ್ಛಯದೋ ವಿಣ್ಣೇಯಂ ಣ ಕಾಯಚೇಟ್ಠಾಹಿಂ ಸೇಸಾಹಿಂ ..೨೪೫..
ಏವಂ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠೀ ವಟ್ಟಂತೋ ಬಹುವಿಹೇಸು ಜೋಗೇಸು .
ಅಕರಂತೋ ಉವಓಗೇ ರಾಗಾದೀ ಣ ಲಿಪ್ಪದಿ ರಏಣ ..೨೪೬..
ಯಥಾ ಪುನಃ ಸ ಚೈವ ನರಃ ಸ್ನೇಹೇ ಸರ್ವಸ್ಮಿನ್ನಪನೀತೇ ಸತಿ .
ರೇಣುಬಹುಲೇ ಸ್ಥಾನೇ ಕರೋತಿ ಶಸ್ತ್ರೈರ್ವ್ಯಾಯಾಮಮ್ ..೨೪೨..
ಛಿನತ್ತಿ ಭಿನತ್ತಿ ಚ ತಥಾ ತಾಲೀತಲಕದಲೀವಂಶ ಪಿಣ್ಡೀಃ .
ಸಚಿತ್ತಾಚಿತ್ತಾನಾಂ ಕರೋತಿ ದ್ರವ್ಯಾಣಾಮುಪಘಾತಮ್ ..೨೪೩..
ಉಪಘಾತಂ ಕುರ್ವತಸ್ತಸ್ಯ ನಾನಾವಿಧೈಃ ಕರಣೈಃ .
ನಿಶ್ಚಯತಶ್ಚಿನ್ತ್ಯತಾಂ ಖಲು ಕಿಮ್ಪ್ರತ್ಯಯಿಕೋ ನ ರಜೋಬನ್ಧಃ ..೨೪೪..
ಯಃ ಸ ತು ಸ್ನೇಹಭಾವಸ್ತಸ್ಮಿನ್ನರೇ ತೇನ ತಸ್ಯ ರಜೋಬನ್ಧಃ .
ನಿಶ್ಚಯತೋ ವಿಜ್ಞೇಯಂ ನ ಕಾಯಚೇಷ್ಟಾಭಿಃ ಶೇಷಾಭಿಃ ..೨೪೫..
ಏವಂ ಸಮ್ಯಗ್ದ್ರಷ್ಟಿರ್ವರ್ತಮಾನೋ ಬಹುವಿಧೇಷು ಯೋಗೇಷು .
ಅಕುರ್ವನ್ನುಪಯೋಗೇ ರಾಗಾದೀನ್ ನ ಲಿಪ್ಯತೇ ರಜಸಾ ..೨೪೬..
ಬಹು ಭಾಂತಿಕೇ ಕರಣಾದಿಸೇ, ಉಪಘಾತ ಕರತೇ ಉಸಹಿಕೋ .
ನಿಶ್ಚಯಪನೇ ಚಿಂತನ ಕರೋ, ರಜಬನ್ಧ ನಹಿಂ ಕಿನ ಕಾರಣೋಂ ..೨೪೪..
ಯೋಂ ಜಾನನಾ ನಿಶ್ಚಯಪಣೇಚಿಕನಾಇ ಜೋ ಉಸ ನರ ವಿಷೈಂ .
ರಜಬನ್ಧಕಾರಣ ಸೋ ಹಿ ಹೈ, ನಹೀಂ ಕಾಯಚೇಷ್ಟಾ ಶೇಷ ಹೈ ..೨೪೫..
ಯೋಗೋಂ ವಿವಿಧಮೇಂ ವರ್ತತಾ, ಇಸ ಭಾಂತಿ ಸಮ್ಯಗ್ದೃಷ್ಟಿ ಜೋ .
ಉಪಯೋಗಮೇಂ ರಾಗಾದಿ ನ ಕರೇ, ರಜಹಿ ನಹಿಂ ಲೇಪಾಯ ಸೋ ..೨೪೬..
ಗಾಥಾರ್ಥ :[ಯಥಾ ಪುನಃ ] ಔರ ಜೈಸೇ[ಸಃ ಚ ಏವ ನರಃ ] ವಹೀ ಪುರುಷ, [ಸರ್ವಸ್ಮಿನ್ ಸ್ನೇಹೇ ]
ಸಮಸ್ತ ತೇಲ ಆದಿ ಸ್ನಿಗ್ಧ ಪದಾರ್ಥಕೋ [ಅಪನೀತೇ ಸತಿ ] ದೂರ ಕಿಏ ಜಾನೇ ಪರ, [ರೇಣುಬಹುಲೇ ] ಬಹುತ

Page 375 of 642
PDF/HTML Page 408 of 675
single page version

ಯಥಾ ಸ ಏವ ಪುರುಷಃ, ಸ್ನೇಹೇ ಸರ್ವಸ್ಮಿನ್ನಪನೀತೇ ಸತಿ, ತಸ್ಯಾಮೇವ ಸ್ವಭಾವತ ಏವ ರಜೋಬಹುಲಾಯಾಂ
ಭೂಮೌ ತದೇವ ಶಸ್ತ್ರವ್ಯಾಯಾಮಕರ್ಮ ಕುರ್ವಾಣಃ, ತೈರೇವಾನೇಕಪ್ರಕಾರಕರಣೈಸ್ತಾನ್ಯೇವ ಸಚಿತ್ತಾಚಿತ್ತವಸ್ತೂನಿ ನಿಘ್ನನ್,
ರಜಸಾ ನ ಬಧ್ಯತೇ, ಸ್ನೇಹಾಭ್ಯಂಗಸ್ಯ ಬನ್ಧಹೇತೋರಭಾವಾತ್; ತಥಾ ಸಮ್ಯಗ್
ದ್ರಷ್ಟಿಃ, ಆತ್ಮನಿ ರಾಗಾದೀನಕುರ್ವಾಣಃ
ಸನ್, ತಸ್ಮಿನ್ನೇವ ಸ್ವಭಾವತ ಏವ ಕರ್ಮಯೋಗ್ಯಪುದ್ಗಲಬಹುಲೇ ಲೋಕೇ ತದೇವ ಕಾಯವಾಙ್ಮನಃಕರ್ಮ ಕುರ್ವಾಣಃ,
ತೈರೇವಾನೇಕಪ್ರಕಾರಕರಣೈಸ್ತಾನ್ಯೇವ ಸಚಿತ್ತಾಚಿತ್ತವಸ್ತೂನಿ ನಿಘ್ನನ್, ಕರ್ಮರಜಸಾ ನ ಬಧ್ಯತೇ, ರಾಗಯೋಗಸ್ಯ
ಬನ್ಧಹೇತೋರಭಾವಾತ್
.
ಧೂಲಿವಾಲೇ [ಸ್ಥಾನೇ ] ಸ್ಥಾನಮೇಂ [ಶಸ್ತ್ರೈಃ ] ಶಸ್ತ್ರೋಂಕೇ ದ್ವಾರಾ [ವ್ಯಾಯಾಮಮ್ ಕರೋತಿ ] ವ್ಯಾಯಾಮ ಕ ರತಾ ಹೈ,
[ತಥಾ ] ಔರ [ತಾಲೀತಲಕದಲೀವಂಶಪಿಣ್ಡೀಃ ] ತಾಡ, ತಮಾಲ, ಕೇ ಲ, ಬಾಂಸ ಔರ ಅಶೋಕ ಇತ್ಯಾದಿ ವೃಕ್ಷೋಂಕೋ
[ಛಿನತ್ತಿ ] ಛೇದತಾ ಹೈ, [ಭಿನತ್ತಿ ಚ ] ಭೇದತಾ ಹೈ, [ಸಚಿತ್ತಾಚಿತ್ತಾನಾಂ ] ಸಚಿತ್ತ ತಥಾ ಅಚಿತ್ತ [ದ್ರವ್ಯಾಣಾಮ್ ]
ದ್ರವ್ಯೋಂಕಾ [ಉಪಘಾತಮ್ ] ಉಪಘಾತ [ಕರೋತಿ ] ಕ ರತಾ ಹೈ; [ನಾನಾವಿಧೈಃ ಕರಣೈಃ ] ಐಸೇ ನಾನಾ ಪ್ರಕಾರಕೇ
ಕ ರಣೋಂಕೇ ದ್ವಾರಾ [ಉಪಘಾತಂ ಕುರ್ವತಃ ] ಉಪಘಾತ ಕ ರತೇ ಹುಏ [ತಸ್ಯ ] ಉಸ ಪುರುಷಕೋ [ರಜೋಬನ್ಧಃ ] ಧೂಲಿಕಾ
ಬನ್ಧ [ಖಲು ] ವಾಸ್ತವಮೇಂ [ಕಿಮ್ಪ್ರತ್ಯಯಿಕಃ ] ಕಿಸ ಕಾರಣಸೇ [ನ ] ನಹೀಂ ಹೋತಾ [ನಿಶ್ಚಯತಃ ] ಯಹ
ನಿಶ್ಚಯಸೇ [ಚಿನ್ತ್ಯತಾಮ್ ] ವಿಚಾರ ಕರೋ
. [ತಸ್ಮಿನ್ ನರೇ ] ಉಸ ಪುರುಷಕೋ [ಯಃ ಸಃ ಸ್ನೇಹಭಾವಃ ತು ] ಜೋ ವಹ
ತೇಲ ಆದಿಕೀ ಚಿಕನಾಈ ಹೈ [ತೇನ ] ಉಸಸೇ [ತಸ್ಯ ] ಉಸಕೇ [ರಜೋಬನ್ಧಃ ] ಧೂಲಿಕಾ ಬನ್ಧ ಹೋನಾ
[ನಿಶ್ಚಯತಃ ವಿಜ್ಞೇಯಂ ] ನಿಶ್ಚಯಸೇ ಜಾನನಾ ಚಾಹಿಏ, [ಶೇಷಾಭಿಃ ಕಾಯಚೇಷ್ಟಾಭಿಃ ] ಶೇಷ ಕ ಾಯಾಕೀ ಚೇಷ್ಟಾಓಂಸೇ
[ನ ] ನಹೀಂ ಹೋತಾ
. (ಇಸಲಿಏ ಉಸ ಪುರುಷಮೇಂ ತೇಲ ಆದಿಕೀ ಚಿಕನಾಹಟಕಾ ಅಭಾವ ಹೋನೇಸೇ ಹೀ ಧೂಲಿ ಇತ್ಯಾದಿ
ನಹೀಂ ಚಿಪಕತೀ .) [ಏವಂ ] ಇಸಪ್ರಕಾರ[ಬಹುವಿಧೇಸು ಯೋಗೇಷು ] ಬಹುತ ಪ್ರಕಾರಕೇ ಯೋಗೋಮೇಂ [ವರ್ತಮಾನಃ ]
ವರ್ತತಾ ಹುಆ [ಸಮ್ಯಗ್ದೃಷ್ಟಿಃ ] ಸಮ್ಯಗ್ದೃಷ್ಟಿ [ಉಪಯೋಗೇ ] ಉಪಯೋಗಮೇಂ [ರಾಗಾದೀನ್ ಅಕುರ್ವನ್ ] ರಾಗಾದಿಕೋ ನ ಕ ರತಾ
ಹುಆ [ರಜಸಾ ] ಕ ರ್ಮರಜಸೇ [ನ ಲಿಪ್ಯತೇ ] ಲಿಪ್ತ ನಹೀಂ ಹೋತಾ
.
ಟೀಕಾ :ಜೈಸೇ ವಹೀ ಪುರುಷ, ಸಮ್ಪೂರ್ಣ ಚಿಕನಾಹಟಕೋ ದೂರ ಕರ ದೇನೇ ಪರ, ಉಸೀ ಸ್ವಭಾವಸೇ ಹೀ
ಅತ್ಯಧಿಕ ಧೂಲಿಸೇ ಭರೀ ಹುಈ ಉಸೀ ಭೂಮಿಮೇಂ ವಹೀ ಶಸ್ತ್ರವ್ಯಾಯಾಮರೂಪ ಕರ್ಮಕೋ (ಕ್ರಿಯಾಕೋ) ಕರತಾ ಹುಆ,
ಉನ್ಹೀಂ ಅನೇಕ ಪ್ರಕಾರಕೇ ಕರಣೋಂಕೇ ದ್ವಾರಾ ಉನ್ಹೀಂ ಸಚಿತ್ತಾಚಿತ್ತ ವಸ್ತುಓಂಕಾ ಘಾತ ಕರತಾ ಹುಆ, ಧೂಲಿಸೇ ಲಿಪ್ತ
ನಹೀಂ ಹೋತಾ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಉಸಕೇ ಧೂಲಿಕೇ ಲಿಪ್ತ ಹೋನೇಕಾ ಕಾರಣ ಜೋ ತೈಲಾದಿಕಾ ಮರ್ದನ ಹೈ ಉಸಕಾ ಅಭಾವ ಹೈ;
ಇಸೀಪ್ರಕಾರ ಸಮ್ಯಗ್ದೃಷ್ಟಿ, ಅಪನೇಮೇಂ ರಾಗಾದಿಕೋ ನ ಕರತಾ ಹುಆ, ಉಸೀ ಸ್ವಭಾವಸೇ ಹೀ ಬಹುತ ಕರ್ಮಯೋಗ್ಯ
ಪುದ್ಗಲೋಂಸೇ ಭರೇ ಹುಏ ಲೋಕಮೇಂ ವಹೀ ಕಾಯ-ವಚನ-ಮನಕೀ ಕ್ರಿಯಾ ಕರತಾ ಹುಆ, ಉನ್ಹೀಂ ಅನೇಕ ಪ್ರಕಾರಕೇ
ಕರಣೋಂಕೇ ದ್ವಾರಾ ಉನ್ಹೀಂ ಸಚಿತ್ತಾಚಿತ್ತ ವಸ್ತುಓಂಕಾ ಘಾತ ಕರತಾ ಹುಆ, ಕರ್ಮರೂಪ ರಜಸೇ ನಹೀಂ ಬಂಧತಾ, ಕ್ಯೋಂಕಿ
ಉಸಕೇ ಬನ್ಧಕೇ ಕಾರಣಭೂತ ರಾಗಕೇ ಯೋಗಕಾ (
ರಾಗಮೇಂ ಜುಡನೇಕಾ) ಅಭಾವ ಹೈ
.
ಭಾವಾರ್ಥ :ಸಮ್ಯಗ್ದೃಷ್ಟಿಕೇ ಪೂರ್ವೋಕ್ತ ಸರ್ವ ಸಮ್ಬನ್ಧ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ ರಾಗಕೇ ಸಮ್ಬನ್ಧಕಾ ಅಭಾವ

Page 376 of 642
PDF/HTML Page 409 of 675
single page version

(ಶಾರ್ದೂಲವಿಕ್ರೀಡಿತ)
ಲೋಕಃ ಕರ್ಮ ತತೋಽಸ್ತು ಸೋಽಸ್ತು ಚ ಪರಿಸ್ಪನ್ದಾತ್ಮಕಂ ಕರ್ಮ ತತ್
ತಾನ್ಯಸ್ಮಿನ್ಕರಣಾನಿ ಸನ್ತು ಚಿದಚಿದ್ವ್ಯಾಪಾದನಂ ಚಾಸ್ತು ತತ್
.
ರಾಗಾದೀನುಪಯೋಗಭೂಮಿಮನಯನ್ ಜ್ಞಾನಂ ಭವನ್ಕೇವಲಂ
ಬನ್ಧಂ ನೈವ ಕುತೋಽಪ್ಯುಪೈತ್ಯಯಮಹೋ ಸಮ್ಯಗ್
ದ್ರಗಾತ್ಮಾ ಧ್ರುವಮ್ ..೧೬೫..
ಹೋನೇಸೇ ಕರ್ಮಬನ್ಧ ನಹೀಂ ಹೋತಾ . ಇಸಕೇ ಸಮರ್ಥನಮೇಂ ಪಹಲೇ ಕಹಾ ಜಾ ಚುಕಾ ಹೈ ..೨೪೨ ಸೇ ೨೪೬..
ಅಬ ಇಸೀ ಅರ್ಥಕಾ ಕಲಶರೂಪ ಕಾವ್ಯ ಕಹತೇ ಹೈಂ :
ಶ್ಲೋಕಾರ್ಥ :[ಕರ್ಮತತಃ ಲೋಕಃ ಸಃ ಅಸ್ತು ] ಇಸಲಿಏ ವಹ (ಪೂರ್ವೋಕ್ತ) ಬಹುತ ಕ ರ್ಮೋಂಸೇ
(ಕ ರ್ಮಯೋಗ್ಯ ಪುದ್ಗಲೋಂಸೇ) ಭರಾ ಹುಆ ಲೋಕ ಹೈ ಸೋ ಭಲೇ ರಹೋ, [ಪರಿಸ್ಪನ್ದಾತ್ಮಕಂ ಕರ್ಮ ತತ್ ಚ ಅಸ್ತು ]
ವಹ ಕಾಯ-ವಚನ-ಮನಕಾ ಚಲನಸ್ವರೂಪ ಕ ರ್ಮ (ಯೋಗ) ಹೈ ಸೋ ಭೀ ಭಲೇ ರಹೋ, [ತಾನಿ ಕರಣಾನಿ
ಅಸ್ಮಿನ್ ಸನ್ತು ]
ವೇ (ಪೂರ್ವೋಕ್ತ) ಕ ರಣ ಭೀ ಉಸಕೇ ಭಲೇ ರಹೇಂ [ಚ ] ಔರ [ತತ್ ಚಿದ್-ಅಚಿದ್-
ವ್ಯಾಪಾದನಂ ಅಸ್ತು ]
ವಹ ಚೇತನ-ಅಚೇತನಕಾ ಘಾತ ಭೀ ಭಲೇ ಹೋ, ಪರಂತು [ಅಹೋ ] ಅಹೋ! [ಅಯಮ್
ಸಮ್ಯಗ್
ದೃಗ್-ಆತ್ಮಾ ] ಯಹ ಸಮ್ಯಗ್ದೃಷ್ಟಿ ಆತ್ಮಾ, [ರಾಗಾದೀನ್ ಉಪಯೋಗಭೂಮಿಮ್ ಅನಯನ್ ] ರಾಗಾದಿಕ ಕೋ
ಉಪಯೋಗಭೂಮಿಮೇಂ ನ ಲಾತಾ ಹುಆ, [ಕೇವಲಂ ಜ್ಞಾನಂ ಭವನ್ ] ಕೇ ವಲ (ಏಕ) ಜ್ಞಾನರೂಪ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋತಾ
ಹುಆ, [ಕುತಃ ಅಪಿ ಬನ್ಧಮ್ ಧ್ರುವಮ್ ನ ಏವ ಉಪೈತಿ ] ಕಿಸೀ ಭೀ ಕಾರಣಸೇ ನಿಶ್ಚಯತಃ ಬನ್ಧಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ
ನಹೀಂ ಹೋತಾ
. (ಅಹೋ ! ದೇಖೋ ! ಯಹ ಸಮ್ಯಗ್ದರ್ಶನಕೀ ಅದ್ಭುತ ಮಹಿಮಾ ಹೈ .)
ಭಾವಾರ್ಥ :ಯಹಾಂ ಸಮ್ಯಗ್ದೃಷ್ಟಿಕೀ ಅದ್ಭುತ ಮಹಿಮಾ ಬತಾಈ ಹೈ, ಔರ ಯಹ ಕಹಾ ಹೈ ಕಿ
ಲೋಕ, ಯೋಗ, ಕರಣ, ಚೈತನ್ಯ-ಅಚೈತನ್ಯಕಾ ಘಾತವೇ ಬನ್ಧಕೇ ಕಾರಣ ನಹೀಂ ಹೈಂ . ಇಸಕಾ ಅರ್ಥ ಯಹ
ನಹೀಂ ಹೈ ಕಿ ಪರಜೀವಕೀ ಹಿಂಸಾಸೇ ಬನ್ಧಕಾ ಹೋನಾ ನಹೀಂ ಕಹಾ, ಇಸಲಿಏ ಸ್ವಚ್ಛನ್ದ ಹೋಕರ ಹಿಂಸಾ
ಕರನೀ
. ಕಿನ್ತು ಯಹಾಂ ಯಹ ಆಶಯ ಹೈ ಕಿ ಅಬುದ್ಧಿಪೂರ್ವಕ ಕದಾಚಿತ್ ಪರಜೀವಕಾ ಘಾತ ಭೀ ಹೋ ಜಾಯೇ
ತೋ ಉಸಸೇ ಬನ್ಧ ನಹೀಂ ಹೋತಾ . ಕಿನ್ತು ಜಹಾಂ ಬುದ್ಧಿಪೂರ್ವಕ ಜೀವೋಂಕೋ ಮಾರನೇಕೇ ಭಾವ ಹೋಂಗೇ ವಹಾಂ ತೋ ಅಪನೇ
ಉಪಯೋಗಮೇಂ ರಾಗಾದಿಕಾ ಅಸ್ತಿತ್ವ ಹೋಗಾ ಔರ ಉಸಸೇ ವಹಾಂ ಹಿಂಸಾಜನ್ಯ ಬನ್ಧ ಹೋಗಾ ಹೀ . ಜಹಾಂ ಜೀವಕೋ
ಜಿಲಾನೇಕಾ ಅಭಿಪ್ರಾಯ ಹೋ ವಹಾಂ ಭೀ ಅರ್ಥಾತ್ ಉಸ ಅಭಿಪ್ರಾಯಕೋ ಭೀ ನಿಶ್ಚಯನಯಮೇಂ ಮಿಥ್ಯಾತ್ವ ಕಹಾ ಹೈ,
ತಬ ಫಿ ರ ಜೀವಕೋ ಮಾರನೇಕಾ ಅಭಿಪ್ರಾಯ ಮಿಥ್ಯಾತ್ವ ಕ್ಯೋಂ ನ ಹೋಗಾ ? ಅವಶ್ಯ ಹೋಗಾ
. ಇಸಲಿಯೇ
ಕಥನಕೋ ನಯವಿಭಾಗಸೇ ಯಥಾರ್ಥ ಸಮಝಕರ ಶ್ರದ್ಧಾನ ಕರನಾ ಚಾಹಿಏ . ಸರ್ವಥಾ ಏಕಾನ್ತ ಮಾನನಾ ಮಿಥ್ಯಾತ್ವ
ಹೈ .೧೬೫.

Page 377 of 642
PDF/HTML Page 410 of 675
single page version

(ಪೃಥ್ವೀ)
ತಥಾಪಿ ನ ನಿರರ್ಗಲಂ ಚರಿತುಮಿಷ್ಯತೇ ಜ್ಞಾನಿನಾಂ
ತದಾಯತನಮೇವ ಸಾ ಕಿಲ ನಿರರ್ಗಲಾ ವ್ಯಾಪೃತಿಃ
.
ಅಕಾಮಕೃತಕರ್ಮ ತನ್ಮತಮಕಾರಣಂ ಜ್ಞಾನಿನಾಂ
ದ್ವಯಂ ನ ಹಿ ವಿರುಧ್ಯತೇ ಕಿಮು ಕರೋತಿ ಜಾನಾತಿ ಚ
..೧೬೬..
(ವಸನ್ತತಿಲಕಾ)
ಜಾನಾತಿ ಯಃ ಸ ನ ಕರೋತಿ ಕರೋತಿ ಯಸ್ತು
ಜಾನಾತ್ಯಯಂ ನ ಖಲು ತತ್ಕಿಲ ಕರ್ಮರಾಗಃ
.
ರಾಗಂ ತ್ವಬೋಧಮಯಮಧ್ಯವಸಾಯಮಾಹು-
ರ್ಮಿಥ್ಯಾ
ದ್ರಶಃ ಸ ನಿಯತಂ ಸ ಚ ಬನ್ಧಹೇತುಃ ..೧೬೭..
48
ಅಬ ಉಪರೋಕ್ತ ಭಾವಾರ್ಥಮೇಂ ಕಥಿತ ಆಶಯಕೋ ಪ್ರಗಟ ಕರನೇಕೇ ಲಿಏ, ಕಾವ್ಯ ಕಹತೇ ಹೈಂ :
ಶ್ಲೋಕಾರ್ಥ :[ತಥಾಪಿ ] ತಥಾಪಿ (ಅರ್ಥಾತ್ ಲೋಕ ಆದಿ ಕಾರಣೋಂಸೇ ಬನ್ಧ ನಹೀಂ ಕಹಾ ಔರ
ರಾಗಾದಿಕ ಸೇ ಹೀ ಬನ್ಧ ಕ ಹಾ ಹೈ ತಥಾಪಿ) [ಜ್ಞಾನಿನಾಂ ನಿರರ್ಗಲಂ ಚರಿತುಮ್ ನ ಇಷ್ಯತೇ ] ಜ್ಞಾನಿಯೋಂಕೋ ನಿರರ್ಗಲ
(ಸ್ವಚ್ಛನ್ದತಾಪೂರ್ವಕ) ಪ್ರವರ್ತನಾ ಯೋಗ್ಯ ನಹೀಂ ಹೈ, [ಸಾ ನಿರರ್ಗಲಾ ವ್ಯಾಪೃತಿಃ ಕಿಲ ತದ್-ಆಯತನಮ್ ಏವ ]
ಕ್ಯೋಂಕಿ ವಹ ನಿರರ್ಗಲ ಪ್ರವರ್ತನ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಬನ್ಧಕಾ ಹೀ ಸ್ಥಾನ ಹೈ
. [ಜ್ಞಾನಿನಾಂ ಅಕಾಮ-ಕೃತ-ಕರ್ಮ ತತ್
ಅಕಾರಣಮ್ ಮತಮ್ ] ಜ್ಞಾನಿಯೋಂಕೇ ವಾಂಛಾರಹಿತ ಕರ್ಮ (ಕಾರ್ಯ) ಹೋತಾ ಹೈ ವಹ ಬನ್ಧಕಾ ಕಾರಣ ನಹೀಂ ಕ ಹಾ, ಕ್ಯೋಂಕಿ
[ಜಾನಾತಿ ಚ ಕರೋತಿ ] ಜಾನತಾ ಭೀ ಹೈ ಔರ (ಕ ರ್ಮಕೋ ) ಕ ರತಾ ಭೀ ಹೈ
[ದ್ವಯಂ ಕಿಮು ನ ಹಿ ವಿರುಧ್ಯತೇ ]
ಯಹ ದೋನೋಂ ಕ್ರಿಯಾಏಂ ಕ್ಯಾ ವಿರೋಧರೂಪ ನಹೀಂ ಹೈಂ ? (ಕ ರನಾ ಔರ ಜಾನನಾ ನಿಶ್ಚಯಸೇ ವಿರೋಧರೂಪ ಹೀ ಹೈ .)
ಭಾವಾರ್ಥ :ಪಹಲೇ ಕಾವ್ಯಮೇಂ ಲೋಕ ಆದಿಕೋ ಬನ್ಧಕಾ ಕಾರಣ ನಹೀಂ ಕಹಾ, ಇಸಲಿಏ ವಹಾಂ ಯಹ
ನಹೀಂ ಸಮಝನಾ ಚಾಹಿಏ ಕಿ ಬಾಹ್ಯವ್ಯವಹಾರಪ್ರವೃತ್ತಿಕಾ ಬನ್ಧಕೇ ಕಾರಣೋಂಮೇಂ ಸರ್ವಥಾ ಹೀ ನಿಷೇಧ ಕಿಯಾ ಹೈ;
ಬಾಹ್ಯವ್ಯವಹಾರಪ್ರವೃತ್ತಿ ರಾಗಾದಿ ಪರಿಣಾಮಕೀ
ಬನ್ಧಕೇ ಕಾರಣಕೀನಿಮಿತ್ತಭೂತ ಹೈ, ಉಸ ನಿಮಿತ್ತಕಾ ಯಹಾಂ
ನಿಷೇಧ ನಹೀಂ ಸಮಝನಾ ಚಾಹಿಏ . ಜ್ಞಾನಿಯೋಂಕೇ ಅಬುದ್ಧಿಪೂರ್ವಕವಾಂಛಾ ರಹಿತಪ್ರವೃತ್ತಿ ಹೋತೀ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ
ಬನ್ಧ ನಹೀಂ ಕಹಾ ಹೈ, ಉನ್ಹೇಂ ಕಹೀಂ ಸ್ವಚ್ಛನ್ದ ಹೋಕರ ಪ್ರವರ್ತನೇಕೋ ನಹೀಂ ಕ ಹಾ ಹೈ; ಕ್ಯೋಂಕಿ ಮರ್ಯಾದಾ ರಹಿತ
(ನಿರಂಕುಶ) ಪ್ರವರ್ತನಾ ತೋ ಬನ್ಧಕಾ ಹೀ ಕಾರಣ ಹೈ
. ಜಾನನೇಮೇಂ ಔರ ಕರನೇಮೇಂ ತೋ ಪರಸ್ಪರ ವಿರೋಧ ಹೈ; ಜ್ಞಾತಾ
ರಹೇಗಾ ತೋ ಬನ್ಧ ನಹೀಂ ಹೋಗಾ, ಕರ್ತಾ ಹೋಗಾ ತೋ ಅವಶ್ಯ ಬನ್ಧ ಹೋಗಾ .೧೬೬.
‘‘ಜೋ ಜಾನತಾ ಹೈ ಸೋ ಕರತಾ ನಹೀಂ ಔರ ಜೋ ಕರತಾ ಹೈ ಸೋ ಜಾನತಾ ನಹೀಂ; ಕರನಾ ತೋ ಕರ್ಮಕಾ ರಾಗ
ಹೈ, ಔರ ಜೋ ರಾಗ ಹೈ ಸೋ ಅಜ್ಞಾನ ಹೈ ತಥಾ ಅಜ್ಞಾನ ಬನ್ಧಕಾ ಕಾರಣ ಹೈ .
’’ಇಸ ಅರ್ಥಕಾ ಕಾವ್ಯ ಕಹತೇ
ಹೈಂ :

Page 378 of 642
PDF/HTML Page 411 of 675
single page version

ಜೋ ಮಣ್ಣದಿ ಹಿಂಸಾಮಿ ಯ ಹಿಂಸಿಜ್ಜಾಮಿ ಯ ಪರೇಹಿಂ ಸತ್ತೇಹಿಂ .
ಸೋ ಮೂಢೋ ಅಣ್ಣಾಣೀ ಣಾಣೀ ಏತ್ತೋ ದು ವಿವರೀದೋ ..೨೪೭..
ಯೋ ಮನ್ಯತೇ ಹಿನಸ್ಮಿ ಚ ಹಿಂಸ್ಯೇ ಚ ಪರೈಃ ಸತ್ತ್ವೈಃ .
ಸ ಮೂಢೋಽಜ್ಞಾನೀ ಜ್ಞಾನ್ಯತಸ್ತು ವಿಪರೀತಃ ..೨೪೭..
ಪರಜೀವಾನಹಂ ಹಿನಸ್ಮಿ, ಪರಜೀವೈರ್ಹಿಂಸ್ಯೇ ಚಾಹಮಿತ್ಯಧ್ಯವಸಾಯೋ ಧ್ರುವಮಜ್ಞಾನಮ್ . ಸ ತು ಯಸ್ಯಾಸ್ತಿ
ಸೋಽಜ್ಞಾನಿತ್ವಾನ್ಮಿಥ್ಯಾದೃಷ್ಟಿಃ, ಯಸ್ಯ ತು ನಾಸ್ತಿ ಸ ಜ್ಞಾನಿತ್ವಾತ್ಸಮ್ಯಗ್ದ್ರಷ್ಟಿಃ .
ಶ್ಲೋಕಾರ್ಥ :[ಯಃ ಜಾನಾತಿ ಸಃ ನ ಕರೋತಿ ] ಜೋ ಜಾನತಾ ಹೈ ಸೋ ಕ ರತಾ ನಹೀಂ [ತು ] ಔರ [ಯಃ
ಕರೋತಿ ಅಯಂ ಖಲು ಜಾನಾತಿ ನ ] ಜೋ ಕ ರತಾ ಹೈ ಸೋ ಜಾನತಾ ನಹೀಂ . [ತತ್ ಕಿಲ ಕರ್ಮರಾಗಃ ] ಕ ರನಾ ತೋ
ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಕ ರ್ಮರಾಗ ಹೈ [ತು ] ಔರ [ರಾಗಂ ಅಬೋಧಮಯಮ್ ಅಧ್ಯವಸಾಯಮ್ ಆಹುಃ ] ರಾಗಕೋ (ಮುನಿಯೋಂನೇ)
ಅಜ್ಞಾನಮಯ ಅಧ್ಯವಸಾಯ ಕ ಹಾ ಹೈ; [ಸಃ ನಿಯತಂ ಮಿಥ್ಯಾದೃಶಃ ] ಜೋ ಕಿ ವಹ (ಅಜ್ಞಾನಮಯ ಅಧ್ಯವಸಾಯ)
ನಿಯಮಸೇ ಮಿಥ್ಯಾದೃಷ್ಟಿಕೇ ಹೋತಾ ಹೈ [ಚ ] ಔರ [ಸಃ ಬನ್ಧಹೇತುಃ ] ವಹ ಬನ್ಧಕಾ ಕಾರಣ ಹೈ
.೧೬೭.
ಅಬ ಮಿಥ್ಯಾದೃಷ್ಟಿಕೇ ಆಶಯಕೋ ಗಾಥಾಮೇಂ ಸ್ಪಷ್ಟ ಕಹತೇ ಹೈಂ :
ಜೋ ಮಾನತಾಮೈಂ ಮಾರುಂ ಪರ ಅರು ಘಾತ ಪರ ಮೇರಾ ಕರೇ .
ಸೋ ಮೂಢ ಹೈ, ಅಜ್ಞಾನಿ ಹೈ, ವಿಪರೀತ ಇಸಸೇ ಜ್ಞಾನಿ ಹೈ ..೨೪೭..
ಗಾಥಾರ್ಥ :[ಯಃ ] ಜೋ [ಮನ್ಯತೇ ] ಯಹ ಮಾನತಾ ಹೈ ಕಿ [ಹಿನಸ್ಮಿ ಚ ] ‘ಮೈಂ ಪರ ಜೀವೋಂಕೋ ಮಾರತಾ
ಹೂಂ [ಪರೈಃ ಸತ್ತ್ವೈಃ ಹಿಂಸ್ಯೇ ಚ ] ಔರ ಪರ ಜೀವ ಮುಝೇ ಮಾರತೇ ಹೈಂ ’, [ಸಃ ] ವಹ [ಮೂಢಃ ] ಮೂಢ (ಮೋಹೀ) ಹೈ,
[ಅಜ್ಞಾನೀ ] ಅಜ್ಞಾನೀ ಹೈ, [ತು ] ಔರ [ಅತಃ ವಿಪರೀತಃ ] ಇಸಸೇ ವಿಪರೀತ (ಜೋ ಐಸಾ ನಹೀಂ ಮಾನತಾ ವಹ)
[ಜ್ಞಾನೀ ] ಜ್ಞಾನೀ ಹೈ
.
ಟೀಕಾ :‘ಮೈಂ ಪರ ಜೀವೋಂಕೋ ಮಾರತಾ ಹೂಂ ಔರ ಪರ ಜೀವ ಮುಝೇ ಮಾರತೇ ಹೈಂ ’ಐಸಾ ಅಧ್ಯವಸಾಯ
ಧ್ರುವರೂಪಸೇ (ನಿಯಮಸೇ, ನಿಶ್ಚಯತಃ) ಅಜ್ಞಾನ ಹೈ . ವಹ ಅಧ್ಯವಸಾಯ ಜಿಸಕೇ ಹೈ ವಹ ಅಜ್ಞಾನೀಪನೇಕೇ ಕಾರಣ
ಮಿಥ್ಯಾದೃಷ್ಟಿ ಹೈ; ಔರ ಜಿಸಕೇ ವಹ ಅಧ್ಯವಸಾಯ ನಹೀಂ ಹೈ ವಹ ಜ್ಞಾನೀಪನೇಕೇ ಕಾರಣ ಸಮ್ಯಗ್ದೃಷ್ಟಿ ಹೈ .
ಭಾವಾರ್ಥ :‘ಪರಜೀವೋಂಕೋ ಮೈಂ ಮಾರತಾ ಹೂಂ ಔರ ಪರಜೀವ ಮುಝೇ ಮಾರತೇ ಹೈಂ’ ಐಸಾ ಆಶಯ ಅಜ್ಞಾನ ಹೈ,
ಇಸಲಿಏ ಜಿಸಕಾ ಐಸಾ ಆಶಯ ಹೈ ವಹ ಅಜ್ಞಾನೀ ಹೈಮಿಥ್ಯಾದೃಷ್ಟಿ ಹೈ ಔರ ಜಿಸಕಾ ಐಸಾ ಆಶಯ ನಹೀಂ
ಹೈ ವಹ ಜ್ಞಾನೀ ಹೈಸಮ್ಯಗ್ದೃಷ್ಟಿ ಹೈ .
ನಿಶ್ಚಯನಯಸೇ ಕರ್ತಾಕಾ ಸ್ವರೂಪ ಯಹ ಹೈ :ಸ್ವಯಂ ಸ್ವಾಧೀನತಯಾ ಜಿಸ ಭಾವರೂಪ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋ ಉಸ
ಅಧ್ಯವಸಾಯ = ಮಿಥ್ಯಾ ಅಭಿಪ್ರಾಯ; ಆಶಯ .

Page 379 of 642
PDF/HTML Page 412 of 675
single page version

ಕಥಮಯಮಧ್ಯವಸಾಯೋಽಜ್ಞಾನಮಿತಿ ಚೇತ್
ಆಉಕ್ಖಯೇಣ ಮರಣಂ ಜೀವಾಣಂ ಜಿಣವರೇಹಿಂ ಪಣ್ಣತ್ತಂ .
ಆಉಂ ಣ ಹರೇಸಿ ತುಮಂ ಕಹ ತೇ ಮರಣಂ ಕದಂ ತೇಸಿಂ ..೨೪೮..
ಆಉಕ್ಖಯೇಣ ಮರಣಂ ಜೀವಾಣಂ ಜಿಣವರೇಹಿಂ ಪಣ್ಣತ್ತಂ .
ಆಉಂ ಣ ಹರಂತಿ ತುಹಂ ಕಹ ತೇ ಮರಣಂ ಕದಂ ತೇಹಿಂ ..೨೪೯..
ಆಯುಃಕ್ಷಯೇಣ ಮರಣಂ ಜೀವಾನಾಂ ಜಿನವರೈಃ ಪ್ರಜ್ಞಪ್ತಮ್ .
ಆಯುರ್ನ ಹರಸಿ ತ್ವಂ ಕಥಂ ತ್ವಯಾ ಮರಣಂ ಕೃತಂ ತೇಷಾಮ್ ..೨೪೮..
ಆಯುಃಕ್ಷಯೇಣ ಮರಣಂ ಜೀವಾನಾಂ ಜಿನವರೈಃ ಪ್ರಜ್ಞಪ್ತಮ್ .
ಆಯುರ್ನ ಹರನ್ತಿ ತವ ಕಥಂ ತೇ ಮರಣಂ ಕೃತಂ ತೈಃ ..೨೪೯..
ಭಾವಕಾ ಸ್ವಯಂ ಕರ್ತಾ ಕಹಲಾತಾ ಹೈ . ಇಸಲಿಏ ಪರಮಾರ್ಥತಃ ಕೋಈ ಕಿಸೀಕಾ ಮರಣ ನಹೀಂ ಕರತಾ . ಜೋ ಪರಸೇ
ಪರಕಾ ಮರಣ ಮಾನತಾ ಹೈ, ವಹ ಅಜ್ಞಾನೀ ಹೈ . ನಿಮಿತ್ತ-ನೈಮಿತ್ತಿಕಭಾವಸೇ ಕರ್ತಾ ಕಹನಾ ಸೋ ವ್ಯವಹಾರನಯಕಾ
ಕಥನ ಹೈ; ಉಸೇ ಯಥಾರ್ಥತಯಾ (ಅಪೇಕ್ಷಾಕೋ ಸಮಝ ಕರ) ಮಾನನಾ ಸೋ ಸಮ್ಯಗ್ಜ್ಞಾನ ಹೈ ..೨೪೭..
ಅಬ ಯಹ ಪ್ರಶ್ನ ಹೋತಾ ಹೈ ಕಿ ಯಹ ಅಧ್ಯವಸಾಯ ಅಜ್ಞಾನ ಕೈಸೇ ಹೈ ? ಉಸಕೇ ಉತ್ತರ ಸ್ವರೂಪ ಗಾಥಾ
ಕಹತೇ ಹೈಂ :
ಹೈ ಆಯುಕ್ಷಯಸೇ ಮರಣ ಜೀವಕಾ, ಯೇ ಹಿ ಜಿನವರನೇ ಕಹಾ .
ತೂ ಆಯು ತೋ ಹರತಾ ನಹೀಂ, ತೈಂನೇ ಮರಣ ಕೈಸೇ ಕಿಯಾ ? ..೨೪೮..
ಹೈ ಆಯುಕ್ಷಯಸೇ ಮರಣ ಜೀವಕಾ, ಯೇ ಹಿ ಜಿನವರನೇ ಕಹಾ .
ವೇ ಆಯು ತುಝ ಹರತೇ ನಹೀಂ, ತೋ ಮರಣ ತುಝ ಕೈಸೇ ಕಿಯಾ ? ..೨೪೯..
ಗಾಥಾರ್ಥ :(ಹೇ ಭಾಈ ! ತೂ ಜೋ ಯಹ ಮಾನತಾ ಹೈ ಕಿ ‘ಮೈಂ ಪರ ಜೀವೋಂಕೋ ಮಾರತಾ ಹೂಂ ’ ಸೋ ಯಹ ತೇರಾ
ಅಜ್ಞಾನ ಹೈ .) [ಜೀವಾನಾಂ ] ಜೀವೋಂಕಾ [ಮರಣಂ ] ಮರಣ [ಆಯುಃಕ್ಷಯೇಣ ] ಆಯುಕ ರ್ಮಕೇ ಕ್ಷಯಸೇ ಹೋತಾ ಹೈ ಐಸಾ
[ಜಿನವರೈಃ ] ಜಿನವರೋಂನೇ [ಪ್ರಜ್ಞಪ್ತಮ್ ] ಕ ಹಾ ಹೈ; [ತ್ವಂ ] ತೂ [ಆಯುಃ ] ಪರ ಜೀವೋಂಕೇ ಆಯುಕ ರ್ಮಕೋ ತೋ [ನ
ಹರಸಿ ]
ಹರತಾ ನಹೀಂ ಹೈ, [ತ್ವಯಾ ] ತೋ ತೂನೇ [ತೇಷಾಮ್ ಮರಣಂ ] ಉನಕಾ ಮರಣ [ಕಥಂ ] ಕೈಸೇ [ಕೃತಂ ] ಕಿಯಾ ?
(ಹೇ ಭಾಈ ! ತೂ ಜೋ ಯಹ ಮಾನತಾ ಹೈ ಕಿ ‘ಪರ ಜೀವ ಮುಝೇ ಮಾರತೇ ಹೈಂ ’ ಸೋ ಯಹ ತೇರಾ ಅಜ್ಞಾನ
ಹೈ .) [ಜೀವಾನಾಂ ] ಜೀವೋಂಕಾ [ಮರಣಂ ] ಮರಣ [ಆಯುಃಕ್ಷಯೇಣ ] ಆಯುಕ ರ್ಮಕೇ ಕ್ಷಯಸೇ ಹೋತಾ ಹೈ ಐಸಾ

Page 380 of 642
PDF/HTML Page 413 of 675
single page version

ಮರಣಂ ಹಿ ತಾವಜ್ಜೀವಾನಾಂ ಸ್ವಾಯುಃಕರ್ಮಕ್ಷಯೇಣೈವ, ತದಭಾವೇ ತಸ್ಯ ಭಾವಯಿತುಮಶಕ್ಯತ್ವಾತ್; ಸ್ವಾಯುಃಕರ್ಮ
ಚ ನಾನ್ಯೇನಾನ್ಯಸ್ಯ ಹರ್ತುಂ ಶಕ್ಯಂ, ತಸ್ಯ ಸ್ವೋಪಭೋಗೇನೈವ ಕ್ಷೀಯಮಾಣತ್ವಾತ್; ತತೋ ನ ಕಥಂಚನಾಪಿ ಅನ್ಯೋಽನ್ಯಸ್ಯ
ಮರಣಂ ಕುರ್ಯಾತ್
. ತತೋ ಹಿನಸ್ಮಿ, ಹಿಂಸ್ಯೇ ಚೇತ್ಯಧ್ಯವಸಾಯೋ ಧ್ರುವಮಜ್ಞಾನಮ್ .
ಜೀವನಾಧ್ಯವಸಾಯಸ್ಯ ತದ್ವಿಪಕ್ಷಸ್ಯ ಕಾ ವಾರ್ತೇತಿ ಚೇತ್
[ಜಿನವರೈಃ ] ಜಿನವರೋಂನೇ [ಪ್ರಜ್ಞಪ್ತಮ್ ] ಕ ಹಾ ಹೈ; ಪರ ಜೀವ [ತವ ಆಯುಃ ] ತೇರೇ ಆಯುಕ ರ್ಮಕೋ ತೋ
[ನ ಹರನ್ತಿ ] ಹರತೇ ನಹೀಂ ಹೈಂ, [ತೈಃ ] ತೋ ಉನ್ಹೋಂನೇ [ತೇ ಮರಣಂ ] ತೇರಾ ಮರಣ [ಕಥಂ ] ಕೈಸೇ [ಕೃತಂ ]
ಕಿಯಾ ?
ಟೀಕಾ :ಪ್ರಥಮ ತೋ, ಜೀವೋಂಕಾ ಮರಣ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಅಪನೇ ಆಯುಕರ್ಮಕೇ ಕ್ಷಯಸೇ ಹೀ ಹೋತಾ ಹೈ,
ಕ್ಯೋಂಕಿ ಅಪನೇ ಆಯುಕರ್ಮಕೇ ಕ್ಷಯಕೇ ಅಭಾವಮೇಂ ಮರಣ ಹೋನಾ ಅಶಕ್ಯ ಹೈ; ಔರ ದೂಸರೇಸೇ ದೂಸರೇಕಾ ಸ್ವ-
ಆಯುಕರ್ಮ ಹರಣ ನಹೀಂ ಕಿಯಾ ಜಾ ಸಕತಾ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ವಹ (ಸ್ವ-ಆಯುಕರ್ಮ) ಅಪನೇ ಉಪಭೋಗಸೇ ಹೀ
ಕ್ಷಯಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ; ಇಸಲಿಯೇ ಕಿಸೀ ಭೀ ಪ್ರಕಾರಸೇ ಕೋಈ ದೂಸರಾ ಕಿಸೀ ದೂಸರೇಕಾ ಮರಣ ನಹೀಂ ಕರ
ಸಕತಾ
. ಇಸಲಿಯೇ ‘ಮೈಂ ಪರ ಜೀವೋಂಕೋ ಮಾರತಾ ಹೂಂ, ಔರ ಪರ ಜೀವ ಮುಝೇ ಮಾರತೇ ಹೈಂ’ ಐಸಾ ಅಧ್ಯವಸಾಯ
ಧ್ರುವರೂಪಸೇ (ನಿಯಮಸೇ) ಅಜ್ಞಾನ ಹೈ .
ಭಾವಾರ್ಥ :ಜೀವಕೀ ಜೋ ಮಾನ್ಯತಾ ಹೋ ತದನುಸಾರ ಜಗತಮೇಂ ನಹೀಂ ಬನತಾ ಹೋ, ತೋ ವಹ ಮಾನ್ಯತಾ
ಅಜ್ಞಾನ ಹೈ . ಅಪನೇ ದ್ವಾರಾ ದೂಸರೇಕಾ ತಥಾ ದೂಸರೇಸೇ ಅಪನಾ ಮರಣ ನಹೀಂ ಕಿಯಾ ಜಾ ಸಕತಾ, ತಥಾಪಿ ಯಹ
ಪ್ರಾಣೀ ವ್ಯರ್ಥ ಹೀ ಐಸಾ ಮಾನತಾ ಹೈ ಸೋ ಅಜ್ಞಾನ ಹೈ . ಯಹ ಕಥನ ನಿಶ್ಚಯನಯಕೀ ಪ್ರಧಾನತಾಸೇ ಹೈ .
ವ್ಯವಹಾರ ಇಸಪ್ರಕಾರ ಹೈ :ಪರಸ್ಪರ ನಿಮಿತ್ತ-ನೈಮಿತ್ತಿಕಭಾವಸೇ ಪರ್ಯಾಯಕಾ ಜೋ ಉತ್ಪಾದ-ವ್ಯಯ ಹೋ
ಉಸೇ ಜನ್ಮ-ಮರಣ ಕಹಾ ಜಾತಾ ಹೈ; ವಹಾಂ ಜಿಸಕೇ ನಿಮಿತ್ತಸೇ ಮರಣ (ಪರ್ಯಾಯಕಾ ವ್ಯಯ) ಹೋ ಉಸಕೇ
ಸಮ್ಬನ್ಧಮೇಂ ಯಹ ಕಹಾ ಜಾತಾ ಹೈ ಕಿ ‘ಇಸನೇ ಇಸೇ ಮಾರಾ’, ಯಹ ವ್ಯವಹಾರ ಹೈ .
ಯಹಾಂ ಐಸಾ ನಹೀಂ ಸಮಝನಾ ಕಿ ವ್ಯವಹಾರಕಾ ಸರ್ವಥಾ ನಿಷೇಧ ಹೈ . ಜೋ ನಿಶ್ಚಯಕೋ ನಹೀಂ ಜಾನತೇ,
ಉನಕಾ ಅಜ್ಞಾನ ಮಿಟಾನೇಕೇ ಲಿಏ ಯಹಾಂ ಕಥನ ಕಿಯಾ ಹೈ . ಉಸೇ ಜಾನನೇಕೇ ಬಾದ ದೋನೋಂ ನಯೋಂಕೋ
ಅವಿರೋಧರೂಪಸೇ ಜಾನಕರ ಯಥಾಯೋಗ್ಯ ನಯ ಮಾನನಾ ಚಾಹಿಏ ..೨೪೮ ಸೇ ೨೪೯..
ಅಬ ಪುನಃ ಪ್ರಶ್ನ ಹೋತಾ ಹೈ ಕಿ ‘‘(ಮರಣಕಾ ಅಧ್ಯವಸಾಯ ಅಜ್ಞಾನ ಹೈ ಯಹ ಕಹಾ ಸೋ ಜಾನ
ಲಿಯಾ; ಕಿನ್ತು ಅಬ) ಮರಣಕೇ ಅಧ್ಯವಸಾಯಕಾ ಪ್ರತಿಪಕ್ಷೀ ಜೋ ಜೀವನಕಾ ಅಧ್ಯವಸಾಯ ಹೈ ಉಸಕಾ ಕ್ಯಾ
ಹಾಲ ಹೈ ?’’ ಉಸಕಾ ಉತ್ತರ ಕಹತೇ ಹೈಂ :

Page 381 of 642
PDF/HTML Page 414 of 675
single page version

ಜೋ ಮಣ್ಣದಿ ಜೀವೇಮಿ ಯ ಜೀವಿಜ್ಜಾಮಿ ಯ ಪರೇಹಿಂ ಸತ್ತೇಹಿಂ .
ಸೋ ಮೂಢೋ ಅಣ್ಣಾಣೀ ಣಾಣೀ ಏತ್ತೋ ದು ವಿವರೀದೋ ..೨೫೦..
ಯೋ ಮನ್ಯತೇ ಜೀವಯಾಮಿ ಚ ಜೀವ್ಯೇ ಚ ಪರೈಃ ಸತ್ತ್ವೈಃ .
ಸ ಮೂಢೋಽಜ್ಞಾನೀ ಜ್ಞಾನ್ಯತಸ್ತು ವಿಪರೀತಃ ..೨೫೦..
ಪರಜೀವಾನಹಂ ಜೀವಯಾಮಿ, ಪರಜೀವೈರ್ಜೀವ್ಯೇ ಚಾಹಮಿತ್ಯಧ್ಯವಸಾಯೋ ಧ್ರುವಮಜ್ಞಾನಮ್ . ಸ ತು ಯಸ್ಯಾಸ್ತಿ
ಸೋಽಜ್ಞಾನಿತ್ವಾನ್ಮಿಥ್ಯಾದ್ರಷ್ಟಿಃ, ಯಸ್ಯ ತು ನಾಸ್ತಿ ಸ ಜ್ಞಾನಿತ್ವಾತ್ ಸಮ್ಯಗ್ದ್ರಷ್ಟಿಃ .
ಕಥಮಯಮಧ್ಯವಸಾಯೋಽಜ್ಞಾನಮಿತಿ ಚೇತ್
ಆಊದಯೇಣ ಜೀವದಿ ಜೀವೋ ಏವಂ ಭಣಂತಿ ಸವ್ವಣ್ಹೂ .
ಆಉಂ ಚ ಣ ದೇಸಿ ತುಮಂ ಕಹಂ ತಏ ಜೀವಿದಂ ಕದಂ ತೇಸಿಂ ..೨೫೧..
ಜೋ ಮಾನತಾಮೈಂ ಪರ ಜಿಲಾವೂಂ, ಮುಝ ಜೀವನ ಪರಸೇ ರಹೇ .
ಸೋ ಮೂಢ ಹೈ, ಅಜ್ಞಾನಿ ಹೈ, ವಿಪರೀತ ಇಸಸೇ ಜ್ಞಾನಿ ಹೈ ..೨೫೦..
ಗಾಥಾರ್ಥ :[ಯಃ ] ಜೋ ಜೀವ [ಮನ್ಯತೇ ] ಯಹ ಮಾನತಾ ಹೈ ಕಿ [ಜೀವಯಾಮಿ ] ಮೈಂ ಪರ ಜೀವೋಂಕೋ
ಜಿಲಾತಾ ಹೂಂ [ಚ ] ಔರ [ಪರೈಃ ಸತ್ತ್ವೈಃ ] ಪರ ಜೀವ [ಜೀವ್ಯೇ ಚ ] ಮುಝೇ ಜಿಲಾತೇ ಹೈಂ, [ಸಃ ] ವಹ [ಮೂಢಃ ]
ಮೂಢ (
ಮೋಹೀ) ಹೈ, [ಅಜ್ಞಾನೀ ] ಅಜ್ಞಾನೀ ಹೈ, [ತು ] ಔರ [ಅತಃ ವಿಪರೀತಃ ] ಇಸಸೇ ವಿಪರೀತ (ಜೋ ಐಸಾ
ನಹೀಂ ಮಾನತಾ, ಕಿನ್ತು ಇಸಸೇ ಉಲ್ಟಾ ಮಾನತಾ ಹೈ) ವಹ [ಜ್ಞಾನೀ ] ಜ್ಞಾನೀ ಹೈ .
ಟೀಕಾ :‘ಪರ ಜೀವೋಂಕೋ ಮೈಂ ಜಿಲಾತಾ ಹೂಂ, ಔರ ಪರ ಜೀವ ಮುಝೇ ಜಿಲಾತೇ ಹೈಂ ’ ಇಸಪ್ರಕಾರಕಾ
ಅಧ್ಯವಸಾಯ ಧ್ರುವರೂಪಸೇ (ಅತ್ಯನ್ತ ನಿಶ್ಚಿತರೂಪಸೇ) ಅಜ್ಞಾನ ಹೈ . ಯಹ ಅಧ್ಯವಸಾಯ ಜಿಸಕೇ ಹೈ ವಹ ಜೀವ
ಅಜ್ಞಾನೀಪನೇಕೇ ಕಾರಣ ಮಿಥ್ಯಾದೃಷ್ಟಿ ಹೈ; ಔರ ಜಿಸಕೇ ಯಹ ಅಧ್ಯವಸಾಯ ನಹೀಂ ಹೈ ವಹ ಜೀವ ಜ್ಞಾನೀಪನೇಕೇ ಕಾರಣ
ಸಮ್ಯಗ್ದೃಷ್ಟಿ ಹೈ
.
ಭಾವಾರ್ಥ :ಯಹ ಮಾನನಾ ಅಜ್ಞಾನ ಹೈ ಕಿ ‘ಪರ ಜೀವ ಮುಝೇ ಜಿಲಾತಾ ಹೈ ಔರ ಮೈಂ ಪರಕೋ ಜಿಲಾತಾ ಹೂಂ’ .
ಜಿಸಕೇ ಯಹ ಅಜ್ಞಾನ ಹೈ ವಹ ಮಿಥ್ಯಾದೃಷ್ಟಿ ಹೈ; ತಥಾ ಜಿಸಕೇ ಯಹ ಅಜ್ಞಾನ ನಹೀಂ ಹೈ ವಹ ಸಮ್ಯಗ್ದೃಷ್ಟಿ ಹೈ ..೨೫೦..
ಅಬ ಯಹ ಪ್ರಶ್ನ ಹೋತಾ ಹೈ ಕಿ ಯಹ (ಜೀವನಕಾ) ಅಧ್ಯವಸಾಯ ಅಜ್ಞಾನ ಕೈಸೇ ಹೈ ? ಇಸಕಾ ಉತ್ತರ ಕಹತೇ
ಹೈಂ :
ಜೀತವ್ಯ ಜೀವಕಾ ಆಯುದಯಸೇ, ಯೇ ಹಿ ಜಿನವರನೇ ಕಹಾ .
ತೂ ಆಯು ತೋ ದೇತಾ ನಹೀಂ, ತೈಂನೇ ಜೀವನ ಕೈಸೇ ಕಿಯಾ ? ..೨೫೧..

Page 382 of 642
PDF/HTML Page 415 of 675
single page version

ಆಊದಯೇಣ ಜೀವದಿ ಜೀವೋ ಏವಂ ಭಣಂತಿ ಸವ್ವಣ್ಹೂ .
ಆಉಂ ಚ ಣ ದಿಂತಿ ತುಹಂ ಕಹಂ ಣು ತೇ ಜೀವಿದಂ ಕದಂ ತೇಹಿಂ ..೨೫೨..
ಆಯುರುದಯೇನ ಜೀವತಿ ಜೀವ ಏವಂ ಭಣನ್ತಿ ಸರ್ವಜ್ಞಾಃ .
ಆಯುಶ್ಚ ನ ದದಾಸಿ ತ್ವಂ ಕಥಂ ತ್ವಯಾ ಜೀವಿತಂ ಕೃತಂ ತೇಷಾಮ್ ..೨೫೧..
ಆಯುರುದಯೇನ ಜೀವತಿ ಜೀವ ಏವಂ ಭಣನ್ತಿ ಸರ್ವಜ್ಞಾಃ .
ಆಯುಶ್ಚ ನ ದದತಿ ತವ ಕಥಂ ನು ತೇ ಜೀವಿತಂ ಕೃತಂ ತೈಃ ..೨೫೨..
ಜೀವಿತಂ ಹಿ ತಾವಜ್ಜೀವಾನಾಂ ಸ್ವಾಯುಃಕರ್ಮೋದಯೇನೈವ, ತದಭಾವೇ ತಸ್ಯ ಭಾವಯಿತುಮಶಕ್ಯತ್ವಾತ್;
ಸ್ವಾಯುಃಕರ್ಮ ಚ ನಾನ್ಯೇನಾನ್ಯಸ್ಯ ದಾತುಂ ಶಕ್ಯಂ, ತಸ್ಯ ಸ್ವಪರಿಣಾಮೇನೈವ ಉಪಾರ್ಜ್ಯಮಾಣತ್ವಾತ್; ತತೋ ನ
ಕಥಂಚನಾಪಿ ಅನ್ಯೋಽನ್ಯಸ್ಯ ಜೀವಿತಂ ಕುರ್ಯಾತ್
. ಅತೋ ಜೀವಯಾಮಿ, ಜೀವ್ಯೇ ಚೇತ್ಯಧ್ಯವಸಾಯೋ ಧ್ರುವಮಜ್ಞಾನಮ್ .
ಜೀತವ್ಯ ಜೀವಕಾ ಆಯುದಯಸೇ, ಯೇ ಹಿ ಜಿನವರನೇ ಕಹಾ .
ವೇ ಆಯು ತುಝ ದೇತೇ ನಹೀಂ, ತೋ ಜೀವನ ತುಝ ಕೈಸೇ ಕಿಯಾ ? ..೨೫೨..
ಗಾಥಾರ್ಥ :[ಜೀವಃ ] ಜೀವ [ಆಯುರುದಯೇನ ] ಆಯುಕ ರ್ಮಕೇ ಉದಯಸೇ [ಜೀವತಿ ] ಜೀತಾ ಹೈ
[ಏವಂ ] ಐಸಾ [ಸರ್ವಜ್ಞಾಃ ] ಸರ್ವಜ್ಞದೇವ [ಭಣನ್ತಿ ] ಕ ಹತೇ ಹೈಂ; [ತ್ವಂ ] ತೂ [ಆಯುಃ ಚ ] ಪರ ಜೀವೋಂಕೋ
ಆಯುಕ ರ್ಮ ತೋ [ನ ದದಾಸಿ ] ನಹೀಂ ದೇತಾ [ತ್ವಯಾ ] ತೋ (ಹೇ ಭಾಈ !) ತೂನೇ [ತೇಷಾಮ್ ಜೀವಿತಂ ] ಉನಕಾ ಜೀವನ
(ಜೀವಿತ ರಹನಾ) [ಕಥಂ ಕೃತಂ ] ಕೈಸೇ ಕಿಯಾ ?
[ಜೀವಃ ] ಜೀವ [ಆಯುರುದಯೇನ ] ಆಯುಕ ರ್ಮಕೇ ಉದಯಸೇ [ಜೀವತಿ ] ಜೀತಾ ಹೈ [ಏವಂ ] ಐಸಾ
[ಸರ್ವಜ್ಞಾಃ ] ಸರ್ವಜ್ಞದೇವ [ಭಣನ್ತಿ ] ಕ ಹತೇ ಹೈಂ; ಪರ ಜೀವ [ತವ ] ತುಝೇ [ಆಯುಃ ಚ ] ಆಯುಕ ರ್ಮ ತೋ [ನ
ದದತಿ ]
ದೇತೇ ನಹೀಂ ಹೈಂ [ತೈಃ ] ತೋ (ಹೇ ಭಾಈ !) ಉನ್ಹೋಂನೇ [ತೇ ಜೀವಿತಂ ] ತೇರಾ ಜೀವನ (ಜೀವಿತ ರಹನಾ) [ಕಥಂ
ನು ಕೃತಂ ]
ಕೈಸೇ ಕಿಯಾ ?
ಟೀಕಾ :ಪ್ರಥಮ ತೋ, ಜೀವೋಂಕಾ ಜೀವಿತ (ಜೀವನ) ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಅಪನೇ ಆಯುಕರ್ಮಕೇ ಉದಯಸೇ ಹೀ
ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಅಪನೇ ಆಯುಕರ್ಮಕೇ ಉದಯಕೇ ಅಭಾವಮೇಂ ಜೀವಿತ ರಹನಾ ಅಶಕ್ಯ ಹೈ; ಔರ ಅಪನಾ ಆಯುಕರ್ಮ ದೂಸರೇಸೇ
ದೂಸರೇಕೋ ನಹೀಂ ದಿಯಾ ಜಾ ಸಕತಾ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ವಹ (ಅಪನಾ ಆಯುಕರ್ಮ) ಅಪನೇ ಪರಿಣಾಮಸೇ ಹೀ ಉಪಾರ್ಜಿತ ಹೋತಾ
ಹೈ; ಇಸಲಿಏ ಕಿಸೀ ಭೀ ಪ್ರಕಾರಸೇ ದೂಸರಾ ದೂಸರೇಕಾ ಜೀವನ ನಹೀಂ ಕರ ಸಕತಾ
. ಇಸಲಿಯೇ ‘ಮೈಂ ಪರಕೋ ಜಿಲಾತಾ
ಹೂಂ ಔರ ಪರ ಮುಝೇ ಜಿಲಾತಾ ಹೈ’ ಇಸಪ್ರಕಾರಕಾ ಅಧ್ಯವಸಾಯ ಧ್ರುವರೂಪಸೇ (ನಿಯತರೂಪಸೇ) ಅಜ್ಞಾನ ಹೈ .
ಭಾವಾರ್ಥ :ಪಹಲೇ ಮರಣಕೇ ಅಧ್ಯವಸಾಯಕೇ ಸಮ್ಬನ್ಧಮೇಂ ಕಹಾ ಥಾ, ಇಸೀಪ್ರಕಾರ ಯಹಾಂ ಭೀ
ಜಾನನಾ ..೨೫೧ ಸೇ ೨೫೨..

Page 383 of 642
PDF/HTML Page 416 of 675
single page version

ದುಃಖಸುಖಕರಣಾಧ್ಯವಸಾಯಸ್ಯಾಪಿ ಏಷೈವ ಗತಿಃ
ಜೋ ಅಪ್ಪಣಾ ದು ಮಣ್ಣದಿ ದುಕ್ಖಿದಸುಹಿದೇ ಕರೇಮಿ ಸತ್ತೇ ತ್ತಿ .
ಸೋ ಮೂಢೋ ಅಣ್ಣಾಣೀ ಣಾಣೀ ಏತ್ತೋ ದು ವಿವರೀದೋ ..೨೫೩..
ಯ ಆತ್ಮನಾ ತು ಮನ್ಯತೇ ದುಃಖಿತಸುಖಿತಾನ್ ಕರೋಮಿ ಸತ್ತ್ವಾನಿತಿ .
ಸ ಮೂಢೋಽಜ್ಞಾನೀ ಜ್ಞಾನ್ಯತಸ್ತು ವಿಪರೀತಃ ..೨೫೩..
ಪರಜೀವಾನಹಂ ದುಃಖಿತಾನ್ ಸುಖಿತಾಂಶ್ಚ ಕರೋಮಿ, ಪರಜೀವೈರ್ದುಃಖಿತಃ ಸುಖಿತಶ್ಚ ಕ್ರಿಯೇಽಹಮಿತ್ಯ-
ಧ್ಯವಸಾಯೋ ಧ್ರುವಮಜ್ಞಾನಮ್ . ಸ ತು ಯಸ್ಯಾಸ್ತಿ ಸೋಽಜ್ಞಾನಿತ್ವಾನ್ಮಿಥ್ಯಾದ್ರಷ್ಟಿಃ, ಯಸ್ಯ ತು ನಾಸ್ತಿ ಸ ಜ್ಞಾನಿತ್ವಾತ್
ಸಮ್ಯಗ್ದ್ರಷ್ಟಿಃ .
ಕಥಮಯಮಧ್ಯವಸಾಯೋಽಜ್ಞಾನಮಿತಿ ಚೇತ್
ಅಬ ಯಹ ಕಹತೇ ಹೈಂ ಕಿ ದುಃಖ-ಸುಖ ಕರನೇಕೇ ಅಧ್ಯವಸಾಯಕೀ ಭೀ ಯಹೀ ಗತಿ ಹೈ :
ಜೋ ಆಪಸೇ ಮಾನೇ ದುಃಖೀಸುಖೀ, ಮೈಂ ಕರೂಂ ಪರ ಜೀವಕೋ .
ಸೋ ಮೂಢ ಹೈ, ಅಜ್ಞಾನಿ ಹೈ, ವಿಪರೀತ ಇಸಸೇ ಜ್ಞಾನಿ ಹೈ ..೨೫೩..
ಗಾಥಾರ್ಥ :[ಯಃ ] ಜೋ [ಇತಿ ಮನ್ಯತೇ ] ಯಹ ಮಾನತಾ ಹೈ ಕಿ [ಆತ್ಮನಾ ತು ] ಅಪನೇ ದ್ವಾರಾ
[ಸತ್ತ್ವಾನ್ ] ಮೈಂಂ (ಪರ) ಜೀವೋಂಕೋ [ದುಃಖಿತಸುಖಿತಾನ್ ] ದುಃಖೀ-ಸುಖೀ [ಕರೋಮಿ ] ಕರತಾ ಹೂಂ, [ಸಃ ] ವಹ
[ಮೂಢಃ ] ಮೂಢ (
ಮೋಹೀ) ಹೈ, [ಅಜ್ಞಾನೀ ] ಅಜ್ಞಾನೀ ಹೈ, [ತು ] ಔರ [ಅತಃ ವಿಪರೀತಃ ] ಜೋ ಇಸಸೇ ವಿಪರೀತ
ಹೈ ವಹ [ಜ್ಞಾನೀ ] ಜ್ಞಾನೀ ಹೈ .
ಟೀಕಾ :‘ಪರ ಜೀವೋಂಕೋ ಮೈಂ ದುಃಖೀ ತಥಾ ಸುಖೀ ಕರತಾ ಹೂಂ ಔರ ಪರ ಜೀವ ಮುಝೇ ದುಃಖೀ ತಥಾ
ಸುಖೀ ಕರತೇ ಹೈಂ ’ ಇಸಪ್ರಕಾರಕಾ ಅಧ್ಯವಸಾಯ ಧ್ರುವರೂಪಸೇ ಅಜ್ಞಾನ ಹೈ . ವಹ ಅಧ್ಯವಸಾಯ ಜಿಸಕೇ ಹೈ ವಹ
ಜೀವ ಅಜ್ಞಾನೀಪನೇಕೇ ಕಾರಣ ಮಿಥ್ಯಾದೃಷ್ಟಿ ಹೈ; ಔರ ಜಿಸಕೇ ವಹ ಅಧ್ಯವಸಾಯ ನಹೀಂ ಹೈ ವಹ ಜೀವ ಜ್ಞಾನೀಪನೇಕೇ
ಕಾರಣ ಸಮ್ಯಗ್ದೃಷ್ಟಿ ಹೈ
.
ಭಾವಾರ್ಥ :ಯಹ ಮಾನನಾ ಅಜ್ಞಾನ ಹೈ ಕಿ‘ಮೈಂ ಪರ ಜೀವೋಂಕೋ ದುಃಖೀ ಯಾ ಸುಖೀ ಕರತಾ ಹೂಂ ಔರ
ಪರಜೀವ ಮುಝೇ ದುಃಖೀ ಯಾ ಸುಖೀ ಕರತೇ ಹೈಂ’ . ಜಿಸಕೇ ಯಹ ಅಜ್ಞಾನ ಹೈ ವಹ ಮಿಥ್ಯಾದೃಷ್ಟಿ ಹೈ; ಔರ ಜಿಸಕೇ
ಯಹ ಅಜ್ಞಾನ ನಹೀಂ ಹೈ ವಹ ಜ್ಞಾನೀ ಹೈಸಮ್ಯಗ್ದೃಷ್ಟಿ ಹೈ ..೨೫೩..
ಅಬ ಯಹ ಪ್ರಶ್ನ ಹೋತಾ ಹೈ ಕಿ ಯಹ ಅಧ್ಯವಸಾಯ ಅಜ್ಞಾನ ಕೈಸೇ ಹೈ ? ಇಸಕಾ ಉತ್ತರ ಕಹತೇ ಹೈಂ :

Page 384 of 642
PDF/HTML Page 417 of 675
single page version

ಕಮ್ಮೋದಏಣ ಜೀವಾ ದುಕ್ಖಿದಸುಹಿದಾ ಹವಂತಿ ಜದಿ ಸವ್ವೇ .
ಕಮ್ಮಂ ಚ ಣ ದೇಸಿ ತುಮಂ ದುಕ್ಖಿದಸುಹಿದಾ ಕಹ ಕಯಾ ತೇ ..೨೫೪..
ಕಮ್ಮೋದಏಣ ಜೀವಾ ದುಕ್ಖಿದಸುಹಿದಾ ಹವಂತಿ ಜದಿ ಸವ್ವೇ .
ಕಮ್ಮಂ ಚ ಣ ದಿಂತಿ ತುಹಂ ಕದೋಸಿ ಕಹಂ ದುಕ್ಖಿದೋ ತೇಹಿಂ ..೨೫೫..
ಕಮ್ಮೋದಏಣ ಜೀವಾ ದುಕ್ಖಿದಸುಹಿದಾ ಹವಂತಿ ಜದಿ ಸವ್ವೇ .
ಕಮ್ಮಂ ಚ ಣ ದಿಂತಿ ತುಹಂ ಕಹ ತಂ ಸುಹಿದೋ ಕದೋ ತೇಹಿಂ ..೨೫೬..
ಕರ್ಮೋದಯೇನ ಜೀವಾ ದುಃಖಿತಸುಖಿತಾ ಭವನ್ತಿ ಯದಿ ಸರ್ವೇ .
ಕರ್ಮ ಚ ನ ದದಾಸಿ ತ್ವಂ ದುಃಖಿತಸುಖಿತಾಃ ಕಥಂ ಕೃತಾಸ್ತೇ ..೨೫೪..
ಕರ್ಮೋದಯೇನ ಜೀವಾ ದುಃಖಿತಸುಖಿತಾ ಭವನ್ತಿ ಯದಿ ಸರ್ವೇ .
ಕರ್ಮ ಚ ನ ದದತಿ ತವ ಕೃತೋಽಸಿ ಕಥಂ ದುಃಖಿತಸ್ತೈಃ ..೨೫೫..
ಕರ್ಮೋದಯೇನ ಜೀವಾ ದುಃಖಿತಸುಖಿತಾ ಭವನ್ತಿ ಯದಿ ಸರ್ವೇ .
ಕರ್ಮ ಚ ನ ದದತಿ ತವ ಕಥಂ ತ್ವಂ ಸುಖಿತಃ ಕೃತಸ್ತೈಃ ..೨೫೬..
ಜಹಂ ಉದಯಕರ್ಮ ಜು ಜೀವ ಸಬ ಹೀ, ದುಃಖಿತ ಅವರು ಸುಖೀ ಬನೇ .
ತೂ ಕರ್ಮ ತೋ ದೇತಾ ನಹೀಂ, ಕೈಸೇ ತೂ ದುಖಿತ-ಸುಖೀ ಕರೇ ? ..೨೫೪..
ಜಹಂ ಉದಯಕರ್ಮ ಜು ಜೀವ ಸಬ ಹೀ, ದುಃಖಿತ ಅವರು ಸುಖೀ ಬನೇಂ .
ವೇ ಕರ್ಮ ತುಝ ದೇತೇ ನಹೀಂ, ತೋ ದುಖಿತ ತುಝ ಕೈಸೇ ಕರೇಂ ? ..೨೫೫..
ಜಹಂ ಉದಯಕರ್ಮ ಜು ಜೀವ ಸಬ ಹೀ, ದುಃಖಿತ ಅವರು ಸುಖೀ ಬನೇಂ .
ವೇ ಕರ್ಮ ತುಝ ದೇತೇ ನಹೀಂ, ತೋ ಸುಖಿತ ತುಝ ಕೈಸೇ ಕರೇಂ ? ..೨೫೬..
ಗಾಥಾರ್ಥ :[ಯದಿ ] ಯದಿ [ಸರ್ವೇ ಜೀವಾಃ ] ಸಭೀ ಜೀವ [ಕರ್ಮೋದಯೇನ ] ಕ ರ್ಮಕೇ ಉದಯಸೇ
[ದುಃಖಿತಸುಖಿತಾಃ ] ದುಃಖೀ-ಸುಖೀ [ಭವನ್ತಿ ] ಹೋತೇ ಹೈಂ, [ಚ ] ಔರ [ತ್ವಂ ] ತೂ [ಕರ್ಮ ] ಉನ್ಹೇಂ ಕ ರ್ಮ ತೋ
[ನ ದದಾಸಿ ] ದೇತಾ ನಹೀಂ ಹೈ, ತೋ (ಹೇ ಭಾಈ !) ತೂನೇ [ತೇ ] ಉನ್ಹೇಂ [ದುಃಖಿತಸುಖಿತಾಃ ] ದುಃಖೀ-ಸುಖೀ [ಕಥಂ
ಕೃತಾಃ ]
ಕೈಸೇ ಕಿಯಾ ?
[ಯದಿ ] ಯದಿ [ಸರ್ವೇ ಜೀವಾಃ ] ಸಭೀ ಜೀವ [ಕರ್ಮೋದಯೇನ ] ಕ ರ್ಮಕೇ ಉದಯಸೇ [ದುಃಖಿತಸುಖಿತಾಃ ]
ದುಃಖೀ-ಸುಖೀ [ಭವನ್ತಿ ] ಹೋತೇ ಹೈಂ, [ಚ ] ಔರ ವೇ [ತವ ] ತುಝೇ [ಕರ್ಮ ] ಕ ರ್ಮ ತೋ [ನ ದದತಿ ] ನಹೀಂ ದೇತೇ,

Page 385 of 642
PDF/HTML Page 418 of 675
single page version

ಸುಖದುಃಖೇ ಹಿ ತಾವಜ್ಜೀವಾನಾಂ ಸ್ವಕರ್ಮೋದಯೇನೈವ, ತದಭಾವೇ ತಯೋರ್ಭವಿತುಮಶಕ್ಯತ್ವಾತ್; ಸ್ವಕರ್ಮ ಚ ನಾನ್ಯೇ-
ನಾನ್ಯಸ್ಯ ದಾತುಂ ಶಕ್ಯಂ, ತಸ್ಯ ಸ್ವಪರಿಣಾಮೇನೈವೋಪಾರ್ಜ್ಯಮಾಣತ್ವಾತ್; ತತೋ ನ ಕಥಂಚನಾಪಿ ಅನ್ಯೋಽನ್ಯಸ್ಯ ಸುಖ-
ದುಃಖೇ ಕುರ್ಯಾತ್
. ಅತಃ ಸುಖಿತದುಃಖಿತಾನ್ ಕರೋಮಿ, ಸುಖಿತದುಃಖಿತಃ ಕ್ರಿಯೇ ಚೇತ್ಯಧ್ಯವಸಾಯೋ ಧ್ರುವಮಜ್ಞಾನಮ್ .
(ವಸನ್ತತಿಲಕಾ)
ಸರ್ವಂ ಸದೈವ ನಿಯತಂ ಭವತಿ ಸ್ವಕೀಯ-
ಕರ್ಮೋದಯಾನ್ಮರಣಜೀವಿತದುಃಖಸೌಖ್ಯಮ್
.
ಅಜ್ಞಾನಮೇತದಿಹ ಯತ್ತು ಪರಃ ಪರಸ್ಯ
ಕುರ್ಯಾತ್ಪುಮಾನ್ಮರಣಜೀವಿತದುಃಖಸೌಖ್ಯಮ್
..೧೬೮..
49
ತೋ (ಹೇ ಭಾಈ !) [ತೈಃ ] ಉನ್ಹೋಂನೇ [ದುಃಖಿತಃ ] ತುಝಕೋ ದುಃಖೀ [ಕಥಂ ಕೃತಃ ಅಸಿ ] ಕೈಸೇ ಕಿಯಾ ?
[ಯದಿ ] ಯದಿ [ಸರ್ವೇ ಜೀವಾಃ ] ಸಭೀ ಜೀವ [ಕರ್ಮೋದಯೇನ ] ಕ ರ್ಮಕೇ ಉದಯಸೇ [ದುಃಖಿತಸುಖಿತಾಃ ]
ದುಃಖೀ-ಸುಖೀ [ಭವನ್ತಿ ] ಹೋತೇ ಹೈಂ, [ಚ ] ಔರ ವೇ [ತವ ] ತುಝೇ [ಕರ್ಮ ] ಕ ರ್ಮ ತೋ [ನ ದದತಿ ] ನಹೀಂ
ದೇತೇ, ತೋ (ಹೇ ಭಾಈ !) [ತೈಃ ] ಉನ್ಹೋಂನೇ [ತ್ವಂ ] ತುಝಕೋ [ಸುಖಿತಃ ] ಸುಖೀ [ಕಥಂ ಕೃತಃ ] ಕೈಸೇ ಕಿಯಾ ?
ಟೀಕಾ :ಪ್ರಥಮ ತೋ, ಜೀವೋಂಕೋ ಸುಖ-ದುಃಖ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಅಪನೇ ಕರ್ಮೋದಯಸೇ ಹೀ ಹೋತಾ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ
ಅಪನೇ ಕರ್ಮೋದಯಕೇ ಅಭಾವಮೇಂ ಸುಖ-ದುಃಖ ಹೋನಾ ಅಶಕ್ಯ ಹೈ; ಔರ ಅಪನಾ ಕರ್ಮ ದೂಸರೇ ದ್ವಾರಾ ದೂಸರೇಕೋ ನಹೀಂ
ದಿಯಾ ಜಾ ಸಕತಾ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ವಹ (ಅಪನಾ ಕರ್ಮ) ಅಪನೇ ಪರಿಣಾಮಸೇ ಹೀ ಉಪಾರ್ಜಿತ ಹೋತಾ ಹೈ; ಇಸಲಿಯೇ ಕಿಸೀ
ಭೀ ಪ್ರಕಾರಸೇ ದೂಸರಾ ದೂಸರೇಕೋ ಸುಖ-ದುಃಖ ನಹೀಂ ಕರ ಸಕತಾ
. ಇಸಲಿಯೇ ಯಹ ಅಧ್ಯವಸಾಯ ಧ್ರುವರೂಪಸೇ ಅಜ್ಞಾನ
ಹೈ ಕಿ ‘ಮೈಂ ಪರ ಜೀವೋಂಕೋ ಸುಖೀ-ದುಃಖೀ ಕರತಾ ಹೂಂ ಔರ ಪರ ಜೀವ ಮುಝೇ ಸುಖೀ-ದುಃಖೀ ಕರತೇ ಹೈಂ’ .
ಭಾವಾರ್ಥ :ಜೀವಕಾ ಜೈಸಾ ಆಶಯ ಹೋ ತದನುಸಾರ ಜಗತಮೇಂ ಕಾರ್ಯ ನ ಹೋತೇ ಹೋಂ ತೋ ವಹ ಆಶಯ
ಅಜ್ಞಾನ ಹೈ . ಇಸಲಿಯೇ, ಸಭೀ ಜೀವ ಅಪನೇ ಅಪನೇ ಕರ್ಮೋದಯಸೇ ಸುಖೀ-ದುಃಖೀ ಹೋತೇ ಹೈಂ, ವಹಾಂ ಯಹ ಮಾನನಾ ಕಿ
‘ಮೈಂ ಪರಕೋ ಸುಖೀ-ದುಃಖೀ ಕರತಾ ಹೂಂ ಔರ ಪರ ಮುಝೇ ಸುಖೀ-ದುಃಖೀ ಕರತಾ ಹೈ’, ಸೋ ಅಜ್ಞಾನ ಹೈ . ನಿಮಿತ್ತ
-ನೈಮಿತ್ತಿಕಭಾವಕೇ ಆಶ್ರಯಸೇ (ಕಿಸೀಕೋ ಕಿಸೀಕೇ) ಸುಖ-ದುಃಖಕಾ ಕರನೇವಾಲಾ ಕಹನಾ ಸೋ ವ್ಯವಹಾರ ಹೈ;
ಜೋ ಕಿ ನಿಶ್ಚಯಕೀ ದೃಷ್ಟಿಮೇಂ ಗೌಣ ಹೈ
..೨೫೪ ಸೇ ೨೫೬..
ಅಬ ಇಸ ಅರ್ಥಕಾ ಕಲಶರೂಪ ಕಾವ್ಯ ಕಹತೇ ಹೈಂ :
ಶ್ಲೋಕಾರ್ಥ :[ಇಹ ] ಇಸ ಜಗತಮೇಂ [ಮರಣ-ಜೀವಿತ-ದುಃಖ-ಸೌಖ್ಯಮ್ ] ಜೀವೋಂಕೇ ಮರಣ,
ಜೀವಿತ, ದುಃಖ, ಸುಖ[ಸರ್ವಂ ಸದೈವ ನಿಯತಂ ಸ್ವಕೀಯ-ಕರ್ಮೋದಯಾತ್ ಭವತಿ ] ಸಬ ಸದೈವ ನಿಯಮಸೇ
(ನಿಶ್ಚಿತರೂಪಸೇ) ಅಪನೇ ಕ ರ್ಮೋದಯಸೇ ಹೋತಾ ಹೈ; [ಪರಃ ಪುಮಾನ್ ಪರಸ್ಯ ಮರಣ-ಜೀವಿತ-ದುಃಖ-ಸೌಖ್ಯಮ್
ಕುರ್ಯಾತ್ ] ‘ದೂಸರಾ ಪುರುಷ ದೂಸರೇಕೇ ಮರಣ, ಜೀವನ, ದುಃಖ, ಸುಖಕೋ ಕರತಾ ಹೈ’ [ಯತ್ ತು ] ಐಸಾ ಜೋ ಮಾನನಾ,
[ಏತತ್ ಅಜ್ಞಾನಮ್ ] ವಹ ತೋ ಅಜ್ಞಾನ ಹೈ
.೧೬೮.

Page 386 of 642
PDF/HTML Page 419 of 675
single page version

(ವಸನ್ತತಿಲಕಾ)
ಅಜ್ಞಾನಮೇತದಧಿಗಮ್ಯ ಪರಾತ್ಪರಸ್ಯ
ಪಶ್ಯನ್ತಿ ಯೇ ಮರಣಜೀವಿತದುಃಖಸೌಖ್ಯಮ್
.
ಕರ್ಮಾಣ್ಯಹಂಕೃತಿರಸೇನ ಚಿಕೀರ್ಷವಸ್ತೇ
ಮಿಥ್ಯಾ
ದ್ರಶೋ ನಿಯತಮಾತ್ಮಹನೋ ಭವನ್ತಿ ..೧೬೯..
ಜೋ ಮರದಿ ಜೋ ಯ ದುಹಿದೋ ಜಾಯದಿ ಕಮ್ಮೋದಏಣ ಸೋ ಸವ್ವೋ .
ತಮ್ಹಾ ದು ಮಾರಿದೋ ದೇ ದುಹಾವಿದೋ ಚೇದಿ ಣ ಹು ಮಿಚ್ಛಾ ..೨೫೭..
ಜೋ ಣ ಮರದಿ ಣ ಯ ದುಹಿದೋ ಸೋ ವಿ ಯ ಕಮ್ಮೋದಏಣ ಚೇವ ಖಲು .
ತಮ್ಹಾ ಣ ಮಾರಿದೋ ಣೋ ದುಹಾವಿದೋ ಚೇದಿ ಣ ಹು ಮಿಚ್ಛಾ ..೨೫೮..
ಪುನಃ ಇಸೀ ಅರ್ಥಕೋ ದೃಢ ಕರನೇವಾಲಾ ಔರ ಆಗಾಮೀ ಕಥನಕಾ ಸೂಚಕ ಕಾವ್ಯ ಕಹತೇ ಹೈಂ :
ಶ್ಲೋಕಾರ್ಥ :[ಏತತ್ ಅಜ್ಞಾನಮ್ ಅಧಿಗಮ್ಯ ] ಇಸ (ಪೂರ್ವಕಥಿತ ಮಾನ್ಯತಾರೂಪ) ಅಜ್ಞಾನಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ
ಕರಕೇ [ಯೇ ಪರಾತ್ ಪರಸ್ಯ ಮರಣ-ಜೀವಿತ-ದುಃಖ-ಸೌಖ್ಯಮ್ ಪಶ್ಯನ್ತಿ ] ಜೋ ಪುರುಷ ಪರಸೇ ಪರಕೇ ಮರಣ,
ಜೀವನ, ದುಃಖ, ಸುಖಕೋ ದೇಖತೇ ಹೈಂ ಅರ್ಥಾತ್ ಮಾನತೇ ಹೈಂ, [ತೇ ] ವೇ ಪುರುಷ
[ಅಹಂಕೃತಿರಸೇನ ಕ ರ್ಮಾಣಿ
ಚಿಕೀರ್ಷವಃ ] ಜೋ ಕಿ ಇಸಪ್ರಕಾರ ಅಹಂಕಾರರಸಸೇ ಕ ರ್ಮೋಂಕೋ ಕರನೇಕೇ ಇಚ್ಛುಕ ಹೈಂ (ಅರ್ಥಾತ್ ‘ಮೈಂ ಇನ ಕರ್ಮೋಂಕೋ
ಕರತಾ ಹೂಂ’ ಐಸೇ ಅಹಂಕಾರರೂಪ ರಸಸೇ ಜೋ ಕ ರ್ಮ ಕ ರನೇಕೀ
ಮಾರನೇ-ಜಿಲಾನೇಕೀ, ಸುಖೀ-ದುಃಖೀ ಕ ರನೇಕೀ
ವಾಂಛಾ ಕ ರನೇವಾಲೇ ಹೈಂ) ವೇ[ನಿಯತಮ್ ] ನಿಯಮಸೇ [ಮಿಥ್ಯಾದೃಶಃ ಆತ್ಮಹನಃ ಭವನ್ತಿ ] ಮಿಥ್ಯಾದೃಷ್ಟಿ ಹೈ,
ಅಪನೇ ಆತ್ಮಾಕಾ ಘಾತ ಕ ರನೇವಾಲೇ ಹೈಂ .
ಭಾವಾರ್ಥ :ಜೋ ಪರಕೋ ಮಾರನೇ-ಜಿಲಾನೇಕಾ ತಥಾ ಸುಖ-ದುಃಖ ಕರನೇಕಾ ಅಭಿಪ್ರಾಯ ರಖತೇ ಹೈಂ ವೇ
ಮಿಥ್ಯಾದೃಷ್ಟಿ ಹೈಂ . ವೇ ಅಪನೇ ಸ್ವರೂಪಸೇ ಚ್ಯುತ ಹೋತೇ ಹುಏ ರಾಗೀ, ದ್ವೇಷೀ, ಮೋಹೀ ಹೋಕರ ಸ್ವತಃ ಹೀ ಅಪನಾ ಘಾತ
ಕರತೇ ಹೈಂ, ಇಸಲಿಯೇ ವೇ ಹಿಂಸಕ ಹೈಂ .೧೬೯.
ಅಬ ಇಸೀ ಅರ್ಥಕೋ ಗಾಥಾಓಂ ದ್ವಾರಾ ಕಹತೇ ಹೈಂ :
ಮರತಾ ದುಖೀ ಹೋತಾ ಜು ಜೀವಸಬ ಕರ್ಮ-ಉದಯೋಂಸೇ ಬನೇ .
‘ಮುಝಸೇ ಮರಾ ಅರು ದುಖಿ ಹುಆ’ಕ್ಯಾ ಮತ ನ ತುಝ ಮಿಥ್ಯಾ ಅರೇ ? ..೨೫೭..
ಅರು ನಹಿಂ ಮರೇ, ನಹಿಂ ದುಖಿ ಬನೇ, ವೇ ಕರ್ಮ-ಉದಯೋಂಸೇ ಬನೇ .
‘ಮೈಂನೇ ನ ಮಾರಾ ದುಖಿ ಕರಾ’ಕ್ಯಾ ಮತ ನ ತುಝ ಮಿಥ್ಯಾ ಅರೇ ? ..೨೫೮..

Page 387 of 642
PDF/HTML Page 420 of 675
single page version

ಯೋ ಮ್ರಿಯತೇ ಯಶ್ಚ ದುಃಖಿತೋ ಜಾಯತೇ ಕರ್ಮೋದಯೇನ ಸ ಸರ್ವಃ .
ತಸ್ಮಾತ್ತು ಮಾರಿತಸ್ತೇ ದುಃಖಿತಶ್ಚೇತಿ ನ ಖಲು ಮಿಥ್ಯಾ ..೨೫೭..
ಯೋ ನ ಮ್ರಿಯತೇ ನ ಚ ದುಃಖಿತಃ ಸೋಽಪಿ ಚ ಕರ್ಮೋದಯೇನ ಚೈವ ಖಲು .
ತಸ್ಮಾನ್ನ ಮಾರಿತೋ ನೋ ದುಃಖಿತಶ್ಚೇತಿ ನ ಖಲು ಮಿಥ್ಯಾ ..೨೫೮..
ಯೋ ಹಿ ಮ್ರಿಯತೇ ಜೀವತಿ ವಾ, ದುಃಖಿತೋ ಭವತಿ ಸುಖಿತೋ ಭವತಿ ವಾ, ಸ ಖಲು ಸ್ವಕರ್ಮೋದಯೇನೈವ,
ತದಭಾವೇ ತಸ್ಯ ತಥಾ ಭವಿತುಮಶಕ್ಯತ್ವಾತ್ . ತತಃ ಮಯಾಯಂ ಮಾರಿತಃ, ಅಯಂ ಜೀವಿತಃ, ಅಯಂ ದುಃಖಿತಃ
ಕೃತಃ, ಅಯಂ ಸುಖಿತಃ ಕೃತಃ ಇತಿ ಪಶ್ಯನ್ ಮಿಥ್ಯಾದ್ರಷ್ಟಿಃ .
(ಅನುಷ್ಟುಭ್)
ಮಿಥ್ಯಾದ್ರಷ್ಟೇಃ ಸ ಏವಾಸ್ಯ ಬನ್ಧಹೇತುರ್ವಿಪರ್ಯಯಾತ್ .
ಯ ಏವಾಧ್ಯವಸಾಯೋಽಯಮಜ್ಞಾನಾತ್ಮಾಽಸ್ಯ ದ್ರಶ್ಯತೇ ..೧೭೦..
ಗಾಥಾರ್ಥ :[ಯಃ ಮ್ರಿಯತೇ ] ಜೋ ಮರತಾ ಹೈ [ಚ ] ಔರ [ಯಃ ದುಃಖಿತಃ ಜಾಯತೇ ] ಜೋ ದುಃಖೀ ಹೋತಾ
ಹೈ [ಸಃ ಸರ್ವಃ ] ವಹ ಸಬ [ಕರ್ಮೋದಯೇನ ] ಕ ರ್ಮೋದಯಸೇ ಹೋತಾ ಹೈ; [ತಸ್ಮಾತ್ ತು ] ಇಸಲಿಯೇ [ಮಾರಿತಃ ಚ
ದುಃಖಿತಃ ]
‘ಮೈಂನೇ ಮಾರಾ, ಮೈಂನೇ ದುಃಖೀ ಕಿಯಾ’ [ಇತಿ ] ಐಸಾ [ತೇ ] ತೇರಾ ಅಭಿಪ್ರಾಯ [ನ ಖಲು ಮಿಥ್ಯಾ ] ಕ್ಯಾ
ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಮಿಥ್ಯಾ ನಹೀಂ ಹೈ ?
[ಚ ] ಔರ [ಯಃ ನ ಮ್ರಿಯತೇ ] ಜೋ ನ ಮರತಾ ಹೈ [ಚ ] ಔರ [ನ ದುಃಖಿತಃ ] ನ ದುಃಖೀ ಹೋತಾ ಹೈ
[ಸಃ ಅಪಿ ] ವಹ ಭೀ [ಖಲು ] ವಾಸ್ತವಮೇಂ [ಕರ್ಮೋದಯೇನ ಚ ಏವ ] ಕ ರ್ಮೋದಯಸೇ ಹೀ ಹೋತಾ ಹೈ; [ತಸ್ಮಾತ್ ]
ಇಸಲಿಯೇ [ನ ಮಾರಿತಃ ಚ ನ ದುಃಖಿತಃ ] ‘ಮೈಂನೇ ನಹೀಂ ಮಾರಾ, ಮೈಂನೇ ದುಃಖೀ ನಹೀಂ ಕಿಯಾ’ [ಇತಿ ] ಐಸಾ ತೇರಾ
ಅಭಿಪ್ರಾಯ [ನ ಖಲು ಮಿಥ್ಯಾ ] ಕ್ಯಾ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಮಿಥ್ಯಾ ನಹೀಂ ಹೈ ?
ಟೀಕಾ :ಜೋ ಮರತಾ ಹೈ ಯಾ ಜೀತಾ ಹೈ, ದುಃಖೀ ಹೋತಾ ಹೈ ಯಾ ಸುಖೀ ಹೋತಾ ಹೈ, ಯಹ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಅಪನೇ
ಕರ್ಮೋದಯಸೇ ಹೀ ಹೋತಾ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಅಪನೇ ಕರ್ಮೋದಯಕೇ ಅಭಾವಮೇಂ ಉಸಕಾ ವೈಸಾ ಹೋನಾ (ಮರನಾ, ಜೀನಾ, ದುಃಖೀ
ಯಾ ಸುಖೀ ಹೋನಾ) ಅಶಕ್ಯ ಹೈ
. ಇಸಲಿಯೇ ಐಸಾ ದೇಖನೇವಾಲಾ ಅರ್ಥಾತ್ ಮಾನನೇವಾಲಾ ಮಿಥ್ಯಾದೃಷ್ಟಿ ಹೈ ಕಿ
‘ಮೈಂನೇ ಇಸೇ ಮಾರಾ, ಇಸೇ ಜಿಲಾಯಾ, ಇಸೇ ದುಃಖೀ ಕಿಯಾ, ಇಸೇ ಸುಖೀ ಕಿಯಾ’ .
ಭಾವಾರ್ಥ :ಕೋಈ ಕಿಸೀಕೇ ಮಾರೇ ನಹೀಂ ಮರತಾ ಔರ ಜಿಲಾಏ ನಹೀಂ ಜೀತಾ ತಥಾ ಕಿಸೀಕೇ ಸುಖೀ-
ದುಃಖೀ ಕಿಯೇ ಸುಖೀ-ದುಃಖೀ ನಹೀಂ ಹೋತಾ; ಇಸಲಿಯೇ ಜೋ ಮಾರನೇ, ಜಿಲಾನೇ ಆದಿಕಾ ಅಭಿಪ್ರಾಯ ಕರತಾ ಹೈ ವಹ
ಮಿಥ್ಯಾದೃಷ್ಟಿ ಹೀ ಹೈ
ಯಹ ನಿಶ್ಚಯಕಾ ವಚನ ಹೈ . ಯಹಾಂ ವ್ಯವಹಾರನಯ ಗೌಣ ಹೈ ..೨೫೭ ಸೇ ೨೫೮..
ಅಬ ಆಗೇಕೇ ಕಥನಕಾ ಸೂಚಕ ಶ್ಲೋಕ ಕಹತೇ ಹೈಂ :
ಶ್ಲೋಕಾರ್ಥ :[ಅಸ್ಯ ಮಿಥ್ಯಾದೃಷ್ಟೇಃ ] ಮಿಥ್ಯಾದೃಷ್ಟಿಕೇ [ಯಃ ಏವ ಅಯಮ್ ಅಜ್ಞಾನಾತ್ಮಾ ಅಧ್ಯವಸಾಯಃ