Samaysar-Hindi (Kannada transliteration). Gatha: 306-320 ; Kalash: 188-198 ; Sarvavishuddhagnan adhikar.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 25 of 34

 

Page 448 of 642
PDF/HTML Page 481 of 675
single page version

ಪಡಿಕಮಣಂ ಪಡಿಸರಣಂ ಪರಿಹಾರೋ ಧಾರಣಾ ಣಿಯತ್ತೀ ಯ .
ಣಿಂದಾ ಗರಹಾ ಸೋಹೀ ಅಟ್ಠವಿಹೋ ಹೋದಿ ವಿಸಕುಂಭೋ ..೩೦೬..
ಅಪ್ಪಡಿಕಮಣಮಪ್ಪಡಿಸರಣಂ ಅಪ್ಪರಿಹಾರೋ ಅಧಾರಣಾ ಚೇವ .
ಅಣಿಯತ್ತೀ ಯ ಅಣಿಂದಾಗರಹಾಸೋಹೀ ಅಮಯಕುಂಭೋ ..೩೦೭..
ಪ್ರತಿಕ್ರಮಣಂ ಪ್ರತಿಸರಣಂ ಪರಿಹಾರೋ ಧಾರಣಾ ನಿವೃತ್ತಿಶ್ಚ .
ನಿನ್ದಾ ಗರ್ಹಾ ಶುದ್ಧಿಃ ಅಷ್ಟವಿಧೋ ಭವತಿ ವಿಷಕುಮ್ಭಃ ..೩೦೬..
ಅಪ್ರತಿಕ್ರಮಣಮಪ್ರತಿಸರಣಮಪರಿಹಾರೋಽಧಾರಣಾ ಚೈವ .
ಅನಿವೃತ್ತಿಶ್ಚಾನಿನ್ದಾಽಗರ್ಹಾಽಶುದ್ಧಿರಮೃತಕುಮ್ಭಃ ..೩೦೭..
ಯಸ್ತಾವದಜ್ಞಾನಿಜನಸಾಧಾರಣೋಽಪ್ರತಿಕ್ರಮಣಾದಿಃ ಸ ಶುದ್ಧಾತ್ಮಸಿದ್ಧಯಭಾವಸ್ವಭಾವತ್ವೇನ
ಸ್ವಯಮೇವಾಪರಾಧತ್ವಾದ್ವಿಷಕುಮ್ಭ ಏವ; ಕಿಂ ತಸ್ಯ ವಿಚಾರೇಣ ? ಯಸ್ತು ದ್ರವ್ಯರೂಪಃ ಪ್ರತಿಕ್ರಮಣಾದಿಃ
ಪ್ರತಿಕ್ರಮಣ ಅರು ಪ್ರತಿಸರಣ, ತ್ಯೋಂ ಪರಿಹರಣ, ನಿವೃತ್ತಿ, ಧಾರಣಾ .
ಅರು ಶುದ್ಧಿ, ನಿಂದಾ, ಗರ್ಹಣಾ — ಯಹ ಅಷ್ಟವಿಧ ವಿಷಕುಮ್ಭ ಹೈ ..೩೦೬..
ಅನಪ್ರತಿಕ್ರಮಣ, ಅನಪ್ರತಿಸರಣ, ಅನಪರಿಹರಣ, ಅನಧಾರಣಾ .
ಅನಿವೃತ್ತಿ, ಅನಗರ್ಹಾ, ಅನಿಂದ, ಅಶುದ್ಧಿ — ಅಮೃತಕುಮ್ಭ ಹೈ ..೩೦೭..
ಗಾಥಾರ್ಥ : — [ಪ್ರತಿಕ್ರಮಣಮ್ ] ಪ್ರತಿಕ್ರ ಮಣ, [ಪ್ರತಿಸರಣಮ್ ] ಪ್ರತಿಸರಣ, [ಪರಿಹಾರಃ ] ಪರಿಹಾರ,
[ಧಾರಣಾ ] ಧಾರಣಾ, [ನಿವೃತ್ತಿಃ ] ನಿವೃತ್ತಿ, [ನಿನ್ದಾ ] ನಿನ್ದಾ, [ಗರ್ಹಾ ] ಗರ್ಹಾ [ಚ ಶುದ್ಧಿಃ ] ಔರ ಶುದ್ಧಿ —
[ಅಷ್ಟವಿಧಃ ] ಯಹ ಆಠ ಪ್ರಕಾರಕಾ [ವಿಷಕುಮ್ಭಃ ] ವಿಷಕುಂ ಭ [ಭವತಿ ] ಹೈ (ಕ್ಯೋಂಕಿ ಇಸಮೇಂ ಕರ್ತೃತ್ವಕೀ
ಬುದ್ಧಿ ಸಮ್ಭವಿತ ಹೈ) .
[ಅಪ್ರತಿಕ್ರಮಣಮ್ ] ಅಪ್ರತಿಕ್ರ ಮಣ, [ಅಪ್ರತಿಸರಣಮ್ ] ಅಪ್ರತಿಸರಣ, [ಅಪರಿಹಾರಃ ] ಅಪರಿಹಾರ,
[ಅಧಾರಣಾ ] ಅಧಾರಣಾ, [ಅನಿವೃತ್ತಿಃ ಚ ] ಅನಿವೃತ್ತಿ, [ಅನಿನ್ದಾ ] ಅನಿನ್ದಾ, [ಅಗರ್ಹಾ ] ಅಗರ್ಹಾ [ಚ
ಏವ ] ಔರ [ಅಶುದ್ಧಿಃ ] ಅಶುದ್ಧಿ — [ಅಮೃತಕುಮ್ಭಃ ] ಯಹ ಅಮೃತಕುಂ ಭ ಹೈ (ಕ್ಯೋಂಕಿ ಇಸಸೇ ಕರ್ತೃತ್ವಕಾ
ನಿಷೇಧ ಹೈ — ಕುಛ ಕರನಾ ಹೀ ನಹೀಂ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ಬನ್ಧ ನಹೀಂ ಹೋತಾ) .
ಟೀಕಾ : — ಪ್ರಥಮ ತೋ ಜೋ ಅಜ್ಞಾನೀಜನಸಾಧಾರಣ ( – ಅಜ್ಞಾನೀ ಲೋಗೋಂಕೋ ಸಾಧಾರಣ ಐಸೇ)
ಅಪ್ರತಿಕ್ರಮಣಾದಿ ಹೈಂ ವೇ ತೋ ಶುದ್ಧ ಆತ್ಮಾಕೀ ಸಿದ್ಧಿಕೇ ಅಭಾವರೂಪ ಸ್ವಭಾವವಾಲೇ ಹೈಂ, ಇಸಲಿಯೇ ಸ್ವಯಮೇವ
ಅಪರಾಧರೂಪ ಹೋನೇಸೇ ವಿಷಕುಮ್ಭ ಹೀ ಹೈ; ಉನಕಾ ವಿಚಾರ ಕರನೇಕಾ ಕ್ಯಾ ಪ್ರಯೋಜನ ಹೈ ? (ಕ್ಯೋಂಕಿ ವೇ ತೋ ಪ್ರಥಮ

Page 449 of 642
PDF/HTML Page 482 of 675
single page version

ಸ ಸರ್ವಾಪರಾಧವಿಷದೋಷಾಪಕರ್ಷಣಸಮರ್ಥತ್ವೇನಾಮೃತಕುಮ್ಭೋಽಪಿ ಪ್ರತಿಕ್ರಮಣಾಪ್ರತಿಕ್ರಮಣಾದಿವಿಲಕ್ಷಣಾ-
ಪ್ರತಿಕ್ರಮಣಾದಿರೂಪಾಂ ತಾರ್ತೀಯೀಕೀಂ ಭೂಮಿಮಪಶ್ಯತಃ ಸ್ವಕಾರ್ಯಕರಣಾಸಮರ್ಥತ್ವೇನ ವಿಪಕ್ಷಕಾರ್ಯಕಾರಿತ್ವಾದ್ವಿಷಕುಮ್ಭ
ಏವ ಸ್ಯಾತ್ . ಅಪ್ರತಿಕ್ರಮಣಾದಿರೂಪಾ ತೃತೀಯಾ ಭೂಮಿಸ್ತು ಸ್ವಯಂ ಶುದ್ಧಾತ್ಮಸಿದ್ಧಿರೂಪತ್ವೇನ ಸರ್ವಾಪರಾಧವಿಷದೋಷಾಣಾಂ
ಸರ್ವಂಕ ಷತ್ವಾತ್ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಸ್ವಯಮಮೃತಕುಮ್ಭೋ ಭವತೀತಿ ವ್ಯವಹಾರೇಣ ದ್ರವ್ಯಪ್ರತಿಕ್ರಮಣಾದೇರಪಿ ಅಮೃತಕುಮ್ಭತ್ವಂ
ಸಾಧಯತಿ . ತಯೈವ ಚ ನಿರಪರಾಧೋ ಭವತಿ ಚೇತಯಿತಾ . ತದಭಾವೇ ದ್ರವ್ಯಪ್ರತಿಕ್ರಮಣಾದಿರಪ್ಯಪರಾಧ ಏವ .
ಅತಸ್ತೃತೀಯಭೂಮಿಕಯೈವ ನಿರಪರಾಧತ್ವಮಿತ್ಯವತಿಷ್ಠತೇ . ತತ್ಪ್ರಾಪ್ತ್ಯರ್ಥ ಏವಾಯಂ ದ್ರವ್ಯಪ್ರತಿಕ್ರಮಣಾದಿಃ . ತತೋ ಮೇತಿ
ಮಂಸ್ಥಾ ಯತ್ಪ್ರತಿಕ್ರಮಣಾದೀನ್ ಶ್ರುತಿಸ್ತ್ಯಾಜಯತಿ, ಕಿನ್ತು ದ್ರವ್ಯಪ್ರತಿಕ್ರಮಣಾದಿನಾ ನ ಮುಂಚತಿ, ಅನ್ಯದಪಿ
ಪ್ರತಿಕ್ರಮಣಾಪ್ರತಿಕ್ರಮಣಾದ್ಯಗೋಚರಾಪ್ರತಿಕ್ರಮಣಾದಿರೂಪಂ ಶುದ್ಧಾತ್ಮಸಿದ್ಧಿಲಕ್ಷಣಮತಿದುಷ್ಕರಂ ಕಿಮಪಿ ಕಾರಯತಿ .
ವಕ್ಷ್ಯತೇ ಚಾತ್ರೈವ — ‘‘ಕಮ್ಮಂ ಜಂ ಪುವ್ವಕಯಂ ಸುಹಾಸುಹಮಣೇಯವಿತ್ಥರವಿಸೇಸಂ . ತತ್ತೋ ಣಿಯತ್ತದೇ ಅಪ್ಪಯಂ ತು ಜೋ
ಸೋ ಪಡಿಕ್ಕಮಣಂ ..’’ ಇತ್ಯಾದಿ .
57
ಹೀ ತ್ಯಾಗನೇ ಯೋಗ್ಯ ಹೈ .) ಔರ ಜೋ ದ್ರವ್ಯರೂಪ ಪ್ರತಿಕ್ರಮಣಾದಿ ಹೈಂ ವೇ, ಸರ್ವ ಅಪರಾಧರೂಪ ವಿಷಕೇ ದೋಷೋಂಕೋ
(ಕ್ರಮಶಃ) ಕಮ ಕರನೇಮೇಂ ಸಮರ್ಥ ಹೋನೇಸೇ ಅಮೃತಕುಮ್ಭ ಹೈಂ (ಐಸಾ ವ್ಯವಹಾರ ಆಚಾರಸೂತ್ರಮೇಂ ಕಹಾ ಹೈ) ತಥಾಪಿ
ಪ್ರತಿಕ್ರಮಣ – ಅಪ್ರತಿಕ್ರಮಣಾದಿಸೇ ವಿಲಕ್ಷಣ ಐಸೀ ಅಪ್ರತಿಕ್ರಮಣಾದಿರೂಪ ತೀಸರೀ ಭೂಮಿಕಾಕೋ ನ ದೇಖನೇವಾಲೇ
ಪುರುಷಕೋ ವೇ ದ್ರವ್ಯಪ್ರತಿಕ್ರಮಣಾದಿ (ಅಪರಾಧ ಕಾಟನೇರೂಪ) ಅಪನಾ ಕಾರ್ಯ ಕರನೇಕೋ ಅಸಮರ್ಥ ಹೋನೇಸೇ ವಿಪಕ್ಷ
(ಅರ್ಥಾತ್ ಬನ್ಧಕಾ) ಕಾರ್ಯ ಕರತೇ ಹೋನೇಸೇ ವಿಷಕುಮ್ಭ ಹೀ ಹೈಂ . ಜೋ ಅಪ್ರತಿಕ್ರಮಣಾದಿರೂಪ ತೀಸರೀ ಭೂಮಿ ಹೈ ವಹ,
ಸ್ವಯಂ ಶುದ್ಧಾತ್ಮಾಕೀ ಸಿದ್ಧಿರೂಪ ಹೋನೇಕೇ ಕಾರಣ ಸಮಸ್ತ ಅಪರಾಧರೂಪ ವಿಷಕೇ ದೋಷೋಂಕೋ ಸರ್ವಥಾ ನಷ್ಟ
ಕರನೇವಾಲೀ ಹೋನೇಸೇ, ಸಾಕ್ಷಾತ್ ಸ್ವಯಂ ಅಮೃತಕುಮ್ಭ ಹೈ ಔರ ಇಸಪ್ರಕಾರ (ವಹ ತೀಸರೀ ಭೂಮಿ) ವ್ಯವಹಾರಸೇ
ದ್ರವ್ಯಪ್ರತಿಕ್ರಮಣಾದಿಕೋ ಭೀ ಅಮೃತಕುಮ್ಭತ್ವ ಸಾಧತೀ ಹೈ . ಉಸ ತೀಸರೀ ಭೂಮಿಸೇ ಹೀ ಆತ್ಮಾ ನಿರಪರಾಧ ಹೋತಾ
ಹೈ . ಉಸ (ತೀಸರೀ ಭೂಮಿ) ಕೇ ಅಭಾವಮೇಂ ದ್ರವ್ಯಪ್ರತಿಕ್ರಮಣಾದಿ ಭೀ ಅಪರಾಧ ಹೀ ಹೈ . ಇಸಲಿಯೇ, ತೀಸರೀ ಭೂಮಿಸೇ
ಹೀ ನಿರಪರಾಧತ್ವ ಹೈ ಐಸಾ ಸಿದ್ಧ ಹೋತಾ ಹೈ . ಉಸಕೀ ಪ್ರಾಪ್ತಿಕೇ ಲಿಯೇ ಹೀ ಯಹ ದ್ರವ್ಯಪ್ರತಿಕ್ರಮಣಾದಿ ಹೈಂ . ಐಸಾ
ಹೋನೇಸೇ ಯಹ ನಹೀಂ ಮಾನನಾ ಚಾಹಿಏ ಕಿ (ನಿಶ್ಚಯನಯಕಾ) ಶಾಸ್ತ್ರ ದ್ರವ್ಯಪ್ರತಿಕ್ರಮಣಾದಿಕೋ ಛುಡಾತಾ ಹೈ . ತಬ
ಫಿ ರ ಕ್ಯಾ ಕರತಾ ಹೈ ? ದ್ರವ್ಯಪ್ರತಿಕ್ರಮಣಾದಿಸೇ ಛುಡಾ ನಹೀಂ ದೇತಾ ( – ಅಟಕಾ ನಹೀಂ ದೇತಾ, ಸಂತೋಷ ನಹೀಂ ಮನವಾ
ದೇತಾ); ಇಸಕೇ ಅತಿರಿಕ್ತ ಅನ್ಯ ಭೀ, ಪ್ರತಿಕ್ರಮಣ-ಅಪ್ರತಿಕ್ರಮಣಾದಿಸೇ ಅಗೋಚರ ಅಪ್ರತಿಕ್ರಮಣಾದಿರೂಪ, ಶುದ್ಧ
ಆತ್ಮಾಕೀ ಸಿದ್ಧಿ ಜಿಸಕಾ ಲಕ್ಷಣ ಹೈ ಐಸಾ, ಅತಿ ದುಷ್ಕರ ಕುಛ ಕರವಾತಾ ಹೈ . ಇಸ ಗ್ರನ್ಥಮೇಂ ಹೀ ಆಗೇ ಕಹೇಂಗೇ
ಕಿ — ೧ಕಮ್ಮಂ ಜಂ ಪುವ್ವಕಯಂ ಸುಹಾಸುಹಮಣೇಯವಿತ್ಥರವಿಸೇಸಂ . ತತ್ತೋ ಣಿಯತ್ತದೇ ಅಪ್ಪಯಂ ತು ಜೋ ಸೋ ಪಡಿಕ್ಕಮಣಂ ..
(ಅರ್ಥ : — ಅನೇಕ ಪ್ರಕಾರಕೇ ವಿಸ್ತಾರವಾಲೇ ಪೂರ್ವಕೃತ ಶುಭಾಶುಭ ಕರ್ಮೋಂಸೇ ಜೋ ಅಪನೇ ಆತ್ಮಾಕೋ ನಿವೃತ್ತ ಕರಾತಾ
ಹೈ, ವಹ ಆತ್ಮಾ ಪ್ರತಿಕ್ರಮಣ ಹೈ .) ಇತ್ಯಾದಿ .
೧. ಗಾಥಾ೦ ೩೮೩ – ೩೮೫; ವಹಾಂ ನಿಶ್ಚಯಪ್ರತಿಕ್ರಮಣ ಆದಿಕಾ ಸ್ವರೂಪ ಕಹಾ ಹೈ .

Page 450 of 642
PDF/HTML Page 483 of 675
single page version

ಅತೋ ಹತಾಃ ಪ್ರಮಾದಿನೋ ಗತಾಃ ಸುಖಾಸೀನತಾಂ
ಪ್ರಲೀನಂ ಚಾಪಲಮುನ್ಮೂಲಿತಮಾಲಮ್ಬನಮ್ .
ಆತ್ಮನ್ಯೇವಾಲಾನಿತಂ ಚ ಚಿತ್ತ-
ಮಾಸಮ್ಪೂರ್ಣವಿಜ್ಞಾನಘನೋಪಲಬ್ಧೇಃ ..೧೮೮..
ಭಾವಾರ್ಥ : — ವ್ಯವಹಾರನಯಾವಲಂಬೀನೇ ಕಹಾ ಥಾ ಕಿ — ‘‘ಲಗೇ ಹುಯೇ ದೋಷೋಂಕಾ ಪ್ರತಿಕ್ರಮಣಾದಿ
ಕರನೇಸೇ ಹೀ ಆತ್ಮಾ ಶುದ್ಧ ಹೋತಾ ಹೈ, ತಬ ಫಿ ರ ಪಹಲೇಸೇ ಹೀ ಶುದ್ಧಾತ್ಮಾಕೇ ಆಲಮ್ಬನಕಾ ಖೇದ ಕರನೇಕಾ
ಕ್ಯಾ ಪ್ರಯೋಜನ ಹೈ ? ಶುದ್ಧ ಹೋನೇಕೇ ಬಾದ ಉಸಕಾ ಆಲಮ್ಬನ ಹೋಗಾ; ಪಹಲೇಸೇ ಹೀ ಆಲಮ್ಬನಕಾ ಖೇದ
ನಿಷ್ಫಲ ಹೈ .’’ ಉಸೇ ಆಚಾರ್ಯ ಸಮಝಾತೇ ಹೈಂ ಕಿ — ಜೋ ದ್ರವ್ಯಪ್ರತಿಕ್ರಮಣಾದಿ ಹೈಂ ವೇ ದೋಷೋಂಕೇ ಮಿಟಾನೇವಾಲೇ
ಹೈಂ, ತಥಾಪಿ ಶುದ್ಧ ಆತ್ಮಾಕಾ ಸ್ವರೂಪ ಜೋ ಕಿ ಪ್ರತಿಕ್ರಮಣಾದಿಸೇ ರಹಿತ ಹೈ ಉಸಕೇ ಅವಲಮ್ಬನಕೇ ಬಿನಾ
ತೋ ದ್ರವ್ಯಪ್ರತಿಕ್ರಮಣಾದಿಕ ದೋಷಸ್ವರೂಪ ಹೀ ಹೈಂ, ವೇ ದೋಷೋಂಕೇ ಮಿಟಾನೇಮೇಂ ಸಮರ್ಥ ನಹೀಂ ಹೈಂ; ಕ್ಯೋಂಕಿ ನಿಶ್ಚಯಕೀ
ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ಯುಕ್ತ ಹೀ ವ್ಯವಹಾರನಯ ಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗಮೇಂ ಹೈ, ಕೇವಲ ವ್ಯವಹಾರಕಾ ಹೀ ಪಕ್ಷ ಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗಮೇಂ ನಹೀಂ ಹೈ,
ಬನ್ಧಕಾ ಹೀ ಮಾರ್ಗ ಹೈ . ಇಸಲಿಯೇ ಯಹ ಕಹಾ ಹೈ ಕಿ — ಅಜ್ಞಾನೀಕೇ ಜೋ ಅಪ್ರತಿಕ್ರಮಣಾದಿಕ ಹೈಂ ಸೋ ತೋ
ವಿಷಕುಮ್ಭ ಹೈ ಹೀ, ಉಸಕಾ ತೋ ಕಹನಾ ಹೀ ಕ್ಯಾ ಹೈ ? ಕಿನ್ತು ವ್ಯವಹಾರಚಾರಿತ್ರಮೇಂ ತೋ ಪ್ರತಿಕ್ರಮಣಾದಿಕ
ಕಹೇ ಹೈಂ ವೇ ಭೀ ನಿಶ್ಚಯನಯಸೇ ವಿಷಕುಮ್ಭ ಹೀ ಹೈಂ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಆತ್ಮಾ ತೋ ಪ್ರತಿಕ್ರಮಣಾದಿಸೇ ರಹಿತ, ಶುದ್ಧ,
ಅಪ್ರತಿಕ್ರಮಣಾದಿಸ್ವರೂಪ ಹೀ ಹೈ ..೩೦೬-೩೦೭..
ಅಬ ಇಸ ಕಥನಕಾ ಕಲಶರೂಪ ಕಾವ್ಯ ಕಹತೇ ಹೈಂ : —
ಶ್ಲೋಕಾರ್ಥ : — [ಅತಃ ] ಇಸ ಕ ಥನಸೇ, [ಸುಖ-ಆಸೀನತಾಂ ಗತಾಃ ] ಸುಖಾಸೀನ (ಸುಖಸೇ
ಬೈಠೇ ಹುಏ) [ಪ್ರಮಾದಿನಃ ] ಪ್ರಮಾದೀ ಜೀವೋಂಕೋ [ಹತಾಃ ] ಹತ ಕ ಹಾ ಹೈ (ಅರ್ಥಾತ್ ಉನ್ಹೇಂ ಮೋಕ್ಷಕಾ ಸರ್ವಥಾ
ಅನಧಿಕಾರೀ ಕ ಹಾ ಹೈ), [ಚಾಪಲಮ್ ಪ್ರಲೀನಮ್ ] ಚಾಪಲ್ಯಕಾ ( – ಅವಿಚಾರಿತ ಕಾರ್ಯಕಾ) ಪ್ರಲಯ ಕಿಯಾ
ಹೈ (ಅರ್ಥಾತ್ ಆತ್ಮಭಾನಸೇ ರಹಿತ ಕ್ರಿಯಾಓಂಕೋ ಮೋಕ್ಷಕೇ ಕಾರಣಮೇಂ ನಹೀಂ ಮಾನಾ), [ಆಲಮ್ಬನಮ್
ಉನ್ಮೂಲಿತಮ್ ] ಆಲಂಬನಕೋ ಉಖಾಡ ಫೇಂ ಕಾ ಹೈ (ಅರ್ಥಾತ್ ಸಮ್ಯಗ್ದೃಷ್ಟಿಕೇ ದ್ರವ್ಯಪ್ರತಿಕ್ರ ಮಣ ಇತ್ಯಾದಿಕೋ ಭೀ
ನಿಶ್ಚಯಸೇ ಬನ್ಧಕಾ ಕಾರಣ ಮಾನಕರ ಹೇಯ ಕ ಹಾ ಹೈ), [ಆಸಮ್ಪೂರ್ಣ-ವಿಜ್ಞಾನ-ಘನ-ಉಪಲಬ್ಧೇಃ ] ಜಬ ತಕ
ಸಮ್ಪೂರ್ಣ ವಿಜ್ಞಾನಘನ ಆತ್ಮಾಕೀ ಪ್ರಾಪ್ತಿ ನ ಹೋ ತಬ ತಕ [ಆತ್ಮನಿ ಏವ ಚಿತ್ತಮ್ ಆಲಾನಿತಂ ಚ ]
(ಶುದ್ಧ) ಆತ್ಮಾರೂಪ ಸ್ತಮ್ಭಸೇ ಹೀ ಚಿತ್ತಕೋ ಬಾಂಧ ರಖಾ ಹೈ ( – ಅರ್ಥಾತ್ ವ್ಯವಹಾರಕೇ ಆಲಮ್ಬನಸೇ ಅನೇಕ
ಪ್ರವೃತ್ತಿಯೋಂಮೇಂ ಚಿತ್ತ ಭ್ರಮಣ ಕರತಾ ಥಾ, ಉಸೇ ಶುದ್ಧ ಚೈತನ್ಯಮಾತ್ರ ಆತ್ಮಾಮೇಂ ಹೀ ಲಗಾನೇಕೋ ಕ ಹಾ ಹೈ,
ಕ್ಯೋಂಕಿ ವಹೀ ಮೋಕ್ಷಕಾ ಕಾರಣ ಹೈ) .೧೮೮.

Page 451 of 642
PDF/HTML Page 484 of 675
single page version

(ವಸನ್ತತಿಲಕಾ)
ಯತ್ರ ಪ್ರತಿಕ್ರಮಣಮೇವ ವಿಷಂ ಪ್ರಣೀತಂ
ತತ್ರಾಪ್ರತಿಕ್ರಮಣಮೇವ ಸುಧಾ ಕುತಃ ಸ್ಯಾತ್ .
ತತ್ಕಿಂ ಪ್ರಮಾದ್ಯತಿ ಜನಃ ಪ್ರಪತನ್ನಧೋಽಧಃ
ಕಿಂ ನೋರ್ಧ್ವಮೂರ್ಧ್ವಮಧಿರೋಹತಿ ನಿಷ್ಪ್ರಮಾದಃ ..೧೮೯..
ಯಹಾಂ ನಿಶ್ಚಯನಯಸೇ ಪ್ರತಿಕ್ರಮಣಾದಿಕೋ ವಿಷಕುಮ್ಭ ಕಹಾ ಔರ ಅಪ್ರತಿಕ್ರಮಣಾದಿಕೋ ಅಮೃತಕುಮ್ಭ
ಕಹಾ, ಇಸಲಿಯೇ ಯದಿ ಕೋಈ ವಿಪರೀತ ಸಮಝಕರ ಪ್ರತಿಕ್ರಮಣಾದಿಕೋ ಛೋಡಕರ ಪ್ರಮಾದೀ ಹೋ ಜಾಯೇ ತೋ ಉಸೇ
ಸಮಝಾನೇಕೇ ಲಿಏ ಕಲಶರೂಪ ಕಾವ್ಯ ಕಹತೇ ಹೈಂ : —
ಶ್ಲೋಕಾರ್ಥ : — [ಯತ್ರ ಪ್ರತಿಕ್ರಮಣಮ್ ಏವ ವಿಷಂ ಪ್ರಣೀತಂ ] (ಹೇ ಭಾಈ !) ಜಹಾಂ ಪ್ರತಿಕ್ರ ಮಣಕೋ
ಹೀ ವಿಷ ಕ ಹಾ ಹೈ, [ತತ್ರ ಅಪ್ರತಿಕ್ರಮಣಮ್ ಏವ ಸುಧಾ ಕುತಃ ಸ್ಯಾತ್ ] ವಹಾಂ ಅಪ್ರತಿಕ್ರ ಮಣ ಅಮೃತ
ಕ ಹಾಂಸೇ ಹೋ ಸಕತಾ ಹೈ ? (ಅರ್ಥಾತ್ ನಹೀಂ ಹೋ ಸಕ ತಾ .) [ತತ್ ] ತಬ ಫಿ ರ [ಜನಃ ಅಧಃ ಅಧಃ
ಪ್ರಪತನ್ ಕಿಂ ಪ್ರಮಾದ್ಯತಿ ] ಮನುಷ್ಯ ನೀಚೇ ಹೀ ನೀಚೇ ಗಿರತೇ ಹುಏ ಪ್ರಮಾದೀ ಕ್ಯೋಂ ಹೋತೇ ಹೈಂ ? [ನಿಷ್ಪ್ರಮಾದಃ ]
ನಿಷ್ಪ್ರಮಾದೀ ಹೋತೇ ಹುಏ [ಊ ರ್ಧ್ವಮ್ ಊ ರ್ಧ್ವಮ್ ಕಿಂ ನ ಅಧಿರೋಹತಿ ] ಊ ಪರ ಹೀ ಊ ಪರ ಕ್ಯೋಂ ನಹೀಂ ಚಢತೇ ?
ಭಾವಾರ್ಥ : — ಅಜ್ಞಾನಾವಸ್ಥಾಮೇಂ ಜೋ ಅಪ್ರತಿಕ್ರಮಣಾದಿ ಹೋತೇ ಹೈಂ ಉನಕೀ ತೋ ಬಾತ ಹೀ ಕ್ಯಾ ?
ಕಿನ್ತು ಯಹಾಂ ತೋ, ಶುಭಪ್ರವೃತ್ತಿರೂಪ ದ್ರವ್ಯಪ್ರತಿಕ್ರಮಣಾದಿಕಾ ಪಕ್ಷ ಛುಡಾನೇಕೇ ಲಿಏ ಉನ್ಹೇಂ
(ದ್ರವ್ಯಪ್ರತಿಕ್ರಮಣಾದಿಕೋ) ತೋ ನಿಶ್ಚಯನಯಕೀ ಪ್ರಧಾನತಾಸೇ ವಿಷಕುಮ್ಭ ಕಹಾ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ವೇ ಕರ್ಮಬನ್ಧಕೇ
ಹೀ ಕಾರಣ ಹೈಂ, ಔರ ಪ್ರತಿಕ್ರಮಣ-ಅಪ್ರತಿಕ್ರಮಣಾದಿಸೇ ರಹಿತ ಐಸೀ ತೀಸರೀ ಭೂಮಿ, ಜೋ ಕಿ ಶುದ್ಧ
ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪ ಹೈ ತಥಾ ಪ್ರತಿಕ್ರಮಣಾದಿಸೇ ರಹಿತ ಹೋನೇಸೇ ಅಪ್ರತಿಕ್ರಮಣಾದಿರೂಪ ಹೈ, ಉಸೇ ಅಮೃತಕುಮ್ಭ ಕಹಾ
ಹೈ ಅರ್ಥಾತ್ ವಹಾಂಕೇ ಅಪ್ರತಿಕ್ರಮಣಾದಿಕೋ ಅಮೃತಕುಮ್ಭ ಕಹಾ ಹೈ . ತೃತೀಯ ಭೂಮಿ ಪರ ಚಢಾನೇಕೇ ಲಿಯೇ
ಆಚಾರ್ಯದೇವನೇ ಯಹ ಉಪದೇಶ ದಿಯಾ ಹೈ . ಪ್ರತಿಕ್ರಮಣಾದಿಕೋ ವಿಷಕುಮ್ಭ ಕಹನೇಕೀ ಬಾತ ಸುನಕರ ಜೋ ಲೋಗ
ಉಲ್ಟೇ ಪ್ರಮಾದೀ ಹೋತೇ ಹೈಂ ಉನಕೇ ಸಮ್ಬನ್ಧಮೇಂ ಆಚಾರ್ಯ ಕಹತೇ ಹೈಂ ಕಿ — ‘ಯಹ ಲೋಗ ನೀಚೇ ಹೀ ನೀಚೇ ಕ್ಯೋಂ
ಗಿರತೇ ಹೈಂ ? ತೃತೀಯ ಭೂಮಿಮೇಂ ಊ ಪರ ಹೀ ಊ ಪರ ಕ್ಯೋಂ ನಹೀಂ ಚಢತೇ ?’ ಜಹಾಂ ಪ್ರತಿಕ್ರಮಣಕೋ ವಿಷಕುಮ್ಭ ಕಹಾ
ಹೈ ವಹಾಂ ನಿಷೇಧರೂಪ ಅಪ್ರತಿಕ್ರಮಣ ಹೀ ಅಮೃತಕುಮ್ಭ ಹೋ ಸಕತಾ ಹೈ, ಅಜ್ಞಾನೀಕಾ ನಹೀಂ . ಇಸಲಿಯೇ ಜೋ
ಅಪ್ರತಿಕ್ರಮಣಾದಿ ಅಮೃತಕುಮ್ಭ ಕಹೇ ಹೈಂ ವೇ ಅಜ್ಞಾನೀಕೇ ಅಪ್ರತಿಕ್ರಮಣಾದಿ ನಹೀಂ ಜಾನನೇ ಚಾಹಿಏ, ಕಿನ್ತು
ತೀಸರೀ ಭೂಮಿಕೇ ಶುದ್ಧ ಆತ್ಮಾಮಯ ಜಾನನೇ ಚಾಹಿಏ .೧೮೯.
ಅಬ ಇಸ ಅರ್ಥಕೋ ದೃಢ ಕರತಾ ಹುಆ ಕಾವ್ಯ ಕಹತೇ ಹೈಂ : —

Page 452 of 642
PDF/HTML Page 485 of 675
single page version

(ಪೃಥ್ವೀ)
ಪ್ರಮಾದಕಲಿತಃ ಕಥಂ ಭವತಿ ಶುದ್ಧಭಾವೋಽಲಸಃ
ಕಷಾಯಭರಗೌರವಾದಲಸತಾ ಪ್ರಮಾದೋ ಯತಃ .
ಅತಃ ಸ್ವರಸನಿರ್ಭರೇ ನಿಯಮಿತಃ ಸ್ವಭಾವೇ ಭವನ್
ಮುನಿಃ ಪರಮಶುದ್ಧತಾಂ ವ್ರಜತಿ ಮುಚ್ಯತೇ ವಾಽಚಿರಾತ್ ..೧೯೦..
(ಶಾರ್ದೂಲವಿಕ್ರೀಡಿತ)
ತ್ಯಕ್ತ್ವಾಽಶುದ್ಧಿವಿಧಾಯಿ ತತ್ಕಿಲ ಪರದ್ರವ್ಯಂ ಸಮಗ್ರಂ ಸ್ವಯಂ
ಸ್ವದ್ರವ್ಯೇ ರತಿಮೇತಿ ಯಃ ಸ ನಿಯತಂ ಸರ್ವಾಪರಾಧಚ್ಯುತಃ .
ಬನ್ಧಧ್ವಂಸಮುಪೇತ್ಯ ನಿತ್ಯಮುದಿತಃ ಸ್ವಜ್ಯೋತಿರಚ್ಛೋಚ್ಛಲ-
ಚ್ಚೈತನ್ಯಾಮೃತಪೂರಪೂರ್ಣಮಹಿಮಾ ಶುದ್ಧೋ ಭವನ್ಮುಚ್ಯತೇ ..೧೯೧..
ಶ್ಲೋಕಾರ್ಥ : — [ಕಷಾಯ-ಭರ-ಗೌರವಾತ್ ಅಲಸತಾ ಪ್ರಮಾದಃ ] ಕ ಷಾಯಕೇ ಭಾರಸೇ ಭಾರೀ ಹೋನೇಸೇ
ಆಲಸ್ಯಕಾ ಹೋನಾ ಸೋ ಪ್ರಮಾದ ಹೈ, [ಯತಃ ಪ್ರಮಾದಕಲಿತಃ ಅಲಸಃ ಶುದ್ಧಭಾವಃ ಕಥಂ ಭವತಿ ] ಇಸಲಿಯೇ ಯಹ
ಪ್ರಮಾದಯುಕ್ತ ಆಲಸ್ಯಭಾವ ಶುದ್ಧಭಾವ ಕೈಸೇ ಹೋ ಸಕತಾ ಹೈ ? [ಅತಃ ಸ್ವರಸನಿರ್ಭರೇ ಸ್ವಭಾವೇ ನಿಯಮಿತಃ ಭವನ್
ಮುನಿಃ ] ಇಸಲಿಯೇ ನಿಜ ರಸಸೇ ಪರಿಪೂರ್ಣ ಸ್ವಭಾವಮೇಂ ನಿಶ್ಚಲ ಹೋನೇವಾಲಾ ಮುನಿ [ಪರಮಶುದ್ಧತಾಂ ವ್ರಜತಿ ] ಪರಮ
ಶುದ್ಧತಾಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ [ವಾ ] ಅಥವಾ [ಅಚಿರಾತ್ ಮುಚ್ಯತೇ ] ಶೀಘ್ರ — ಅಲ್ಪ ಕಾಲಮೇಂ ಹೀ – (ಕ ರ್ಮಬನ್ಧಸೇ)
ಛೂಟ ಜಾತಾ ಹೈ .
ಭಾವಾರ್ಥ : — ಪ್ರಮಾದ ತೋ ಕಷಾಯಕೇ ಗೌರವಸೇ ಹೋತಾ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ಪ್ರಮಾದೀಕೇ ಶುದ್ಧ ಭಾವ ನಹೀಂ ಹೋತಾ .
ಜೋ ಮುನಿ ಉದ್ಯಮಪೂರ್ವಕ ಸ್ವಭಾವಮೇಂ ಪ್ರವೃತ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ, ವಹ ಶುದ್ಧ ಹೋಕರ ಮೋಕ್ಷಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಕರತಾ ಹೈ .೧೯೦.
ಅಬ, ಮುಕ್ತ ಹೋನೇಕಾ ಅನುಕ್ರಮ-ದರ್ಶಕ ಕಾವ್ಯ ಕಹತೇ ಹೈಂ : —
ಶ್ಲೋಕಾರ್ಥ : — [ಯಃ ಕಿಲ ಅಶುದ್ಧಿವಿಧಾಯಿ ಪರದ್ರವ್ಯಂ ತತ್ ಸಮಗ್ರಂ ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ] ಜೋ ಪುರುಷ
ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಅಶುದ್ಧತಾ ಕ ರನೇವಾಲೇ ಸಮಸ್ತ ಪರದ್ರವ್ಯಕೋ ಛೋಡಕರ [ಸ್ವಯಂ ಸ್ವದ್ರವ್ಯೇ ರತಿಮ್ ಏತಿ ] ಸ್ವಯಂ
ಸ್ವದ್ರವ್ಯಮೇಂ ಲೀನ ಹೋತಾ ಹೈ, [ಸಃ ] ವಹ ಪುರುಷ [ನಿಯತಮ್ ] ನಿಯಮಸೇ [ಸರ್ವ-ಅಪರಾಧ-ಚ್ಯುತಃ ] ಸರ್ವ
ಅಪರಾಧೋಂಸೇ ರಹಿತ ಹೋತಾ ಹುಆ, [ಬನ್ಧ-ಧ್ವಂಸಮ್ ಉಪೇತ್ಯ ನಿತ್ಯಮ್ ಉದಿತಃ ] ಬನ್ಧಕೇ ನಾಶಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋಕರ
ನಿತ್ಯ-ಉದಿತ (ಸದಾ ಪ್ರಕಾಶಮಾನ) ಹೋತಾ ಹುಆ, [ಸ್ವ-ಜ್ಯೋತಿಃ-ಅಚ್ಛ-ಉಚ್ಛಲತ್-ಚೈತನ್ಯ-ಅಮೃತ-ಪೂರ-
ಪೂರ್ಣ-ಮಹಿಮಾ ] ಅಪನೀ ಜ್ಯೋತಿಸೇ (ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪಕೇ ಪ್ರಕಾಶಸೇ) ನಿರ್ಮಲತಯಾ ಉಛಲತಾ ಹುಆ ಜೋ
ಚೈತನ್ಯರೂಪ ಅಮೃತಕಾ ಪ್ರವಾಹ ಉಸಕೇ ದ್ವಾರಾ ಜಿಸಕೀ ಪೂರ್ಣ ಮಹಿಮಾ ಹೈ ಐಸಾ [ಶುದ್ಧಃ ಭವನ್ ] ಶುದ್ಧ ಹೋತಾ

Page 453 of 642
PDF/HTML Page 486 of 675
single page version

(ಮನ್ದಾಕ್ರಾನ್ತಾ)
ಬನ್ಧಚ್ಛೇದಾತ್ಕಲಯದತುಲಂ ಮೋಕ್ಷಮಕ್ಷಯ್ಯಮೇತ-
ನ್ನಿತ್ಯೋದ್ಯೋತಸ್ಫು ಟಿತಸಹಜಾವಸ್ಥಮೇಕಾನ್ತಶುದ್ಧಮ್ .
ಏಕಾಕಾರಸ್ವರಸಭರತೋಽತ್ಯನ್ತಗಮ್ಭೀರಧೀರಂ
ಪೂರ್ಣಂ ಜ್ಞಾನಂ ಜ್ವಲಿತಮಚಲೇ ಸ್ವಸ್ಯ ಲೀನಂ ಮಹಿಮ್ನಿ ..೧೯೨..
ಇತಿ ಮೋಕ್ಷೋ ನಿಷ್ಕ್ರಾನ್ತಃ .
ಹುಆ, [ಮುಚ್ಯತೇ ] ಕ ರ್ಮೋಂಸೇ ಮುಕ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ .
ಭಾವಾರ್ಥ : — ಜೋ ಪುರುಷ, ಪಹಲೇ ಸಮಸ್ತ ಪರದ್ರವ್ಯಕಾ ತ್ಯಾಗ ಕರಕೇ ನಿಜ ದ್ರವ್ಯಮೇಂ
(ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪಮೇಂ) ಲೀನ ಹೋತಾ ಹೈ, ವಹ ಪುರುಷ ಸಮಸ್ತ ರಾಗಾದಿಕ ಅಪರಾಧೋಂಸೇ ರಹಿತ ಹೋಕರ ಆಗಾಮೀ
ಬನ್ಧಕಾ ನಾಶ ಕರತಾ ಹೈ ಔರ ನಿತ್ಯ ಉದಯಸ್ವರೂಪ ಕೇವಲಜ್ಞಾನಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಕರಕೇ, ಶುದ್ಧ ಹೋಕರ ಸಮಸ್ತ
ಕರ್ಮೋಂಕಾ ನಾಶ ಕರಕೇ, ಮೋಕ್ಷಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಕರತಾ ಹೈ . ಯಹ, ಮೋಕ್ಷ ಹೋನೇಕಾ ಅನುಕ್ರಮ ಹೈ .೧೯೧.
ಅಬ ಮೋಕ್ಷ ಅಧಿಕಾರಕೋ ಪೂರ್ಣ ಕರತೇ ಹುಏ, ಉಸಕೇ ಅನ್ತಿಮ ಮಂಗಲರೂಪ ಪೂರ್ಣ ಜ್ಞಾನಕೀ ಮಹಿಮಾಕಾ
(ಸರ್ವಥಾ ಶುದ್ಧ ಹುಏ ಆತ್ಮದ್ರವ್ಯಕೀ ಮಹಿಮಾಕಾ) ಕಲಶರೂಪ ಕಾವ್ಯ ಕಹತೇ ಹೈಂ : —
ಶ್ಲೋಕಾರ್ಥ : — [ಬನ್ಧಚ್ಛೇದಾತ್ ಅತುಲಮ್ ಅಕ್ಷಯ್ಯಮ್ ಮೋಕ್ಷಮ್ ಕಲಯತ್ ] ಕ ರ್ಮಬನ್ಧಕೇ ಛೇದನೇಸೇ
ಅತುಲ ಅಕ್ಷಯ (ಅವಿನಾಶೀ) ಮೋಕ್ಷಕಾ ಅನುಭವ ಕರತಾ ಹುಆ, [ನಿತ್ಯ-ಉದ್ಯೋತ-ಸ್ಫು ಟಿತ-ಸಹಜ-
ಅವಸ್ಥಮ್ ] ನಿತ್ಯ ಉದ್ಯೋತವಾಲೀ (ಜಿಸಕಾ ಪ್ರಕಾಶ ನಿತ್ಯ ಹೈ ಐಸೀ) ಸಹಜ ಅವಸ್ಥಾ ಜಿಸಕೀ ಖಿಲ
ಉಠೀ ಹೈ ಐಸಾ, [ಏಕಾನ್ತ-ಶುದ್ಧಮ್ ] ಏಕಾನ್ತ ಶುದ್ಧ ( – ಕ ರ್ಮಮಲಕೇ ನ ರಹನೇಸೇ ಅತ್ಯನ್ತ ಶುದ್ಧ), ಔರ
[ಏಕಾಕಾರ-ಸ್ವ-ರಸ-ಭರತಃ ಅತ್ಯನ್ತ-ಗಮ್ಭೀರ-ಧೀರಮ್ ] ಏಕಾಕಾರ (ಏಕ ಜ್ಞಾನಮಾತ್ರ ಆಕಾರಮೇಂ
ಪರಿಣಮಿತ) ನಿಜರಸಕೀ ಅತಿಶಯತಾಸೇ ಜೋ ಅತ್ಯನ್ತ ಗಮ್ಭೀರ ಔರ ಧೀರ ಹೈ ಐಸಾ, [ಏತತ್ ಪೂರ್ಣಂ ಜ್ಞಾನಮ್ ]
ಯಹ ಪೂರ್ಣ ಜ್ಞಾನ [ಜ್ವಲಿತಮ್ ] ಪ್ರಕಾಶಿತ ಹೋ ಉಠಾ ಹೈ (ಸರ್ವಥಾ ಶುದ್ಧ ಆತ್ಮದ್ರವ್ಯ ಜಾಜ್ವಲ್ಯಮಾನ ಪ್ರಗಟ
ಹುಆ ಹೈ); ಔರ [ಸ್ವಸ್ಯ ಅಚಲೇ ಮಹಿಮ್ನಿ ಲೀನಮ್ ] ಅಪನೀ ಅಚಲ ಮಹಿಮಾಮೇಂ ಲೀನ ಹುಆ ಹೈ .
ಭಾವಾರ್ಥ : — ಕರ್ಮಕಾ ನಾಶ ಕರಕೇ ಮೋಕ್ಷಕಾ ಅನುಭವ ಕರತಾ ಹುಆ, ಅಪನೀ ಸ್ವಾಭಾವಿಕ
ಅವಸ್ಥಾರೂಪ, ಅತ್ಯನ್ತ ಶುದ್ಧ, ಸಮಸ್ತ ಜ್ಞೇಯಾಕಾರೋಂಕೋ ಗೌಣ ಕರತಾ ಹುಆ, ಅತ್ಯನ್ತ ಗಮ್ಭೀರ (ಜಿಸಕಾ ಪಾರ
ನಹೀಂ ಹೈ ಐಸಾ) ಔರ ಧೀರ (ಆಕುಲತಾ ರಹಿತ) — ಐಸಾ ಪೂರ್ಣ ಜ್ಞಾನ ಪ್ರಗಟ ದೇದೀಪ್ಯಮಾನ ಹೋತಾ ಹುಆ,
ಅಪನೀ ಮಹಿಮಾಮೇಂ ಲೀನ ಹೋ ಗಯಾ .೧೯೨.
ಟೀಕಾ : — ಇಸಪ್ರಕಾರ ಮೋಕ್ಷ (ರಂಗಭೂಮಿಮೇಂಸೇ) ಬಾಹರ ನಿಕಲ ಗಯಾ .

Page 454 of 642
PDF/HTML Page 487 of 675
single page version

ಇತಿ ಶ್ರೀಮದಮೃತಚನ್ದ್ರಸೂರಿವಿರಚಿತಾಯಾಂ ಸಮಯಸಾರವ್ಯಾಖ್ಯಾಯಾಮಾತ್ಮಖ್ಯಾತೌ ಮೋಕ್ಷಪ್ರರೂಪಕಃ ಅಷ್ಟಮೋಽಙ್ಕಃ ..
ಭಾವಾರ್ಥ : — ರಂಗಭೂಮಿಮೇಂ ಮೋಕ್ಷತತ್ತ್ವಕಾ ಸ್ವಾಂಗ ಆಯಾ ಥಾ . ಜಹಾಂ ಜ್ಞಾನ ಪ್ರಗಟ ಹುಆ ವಹಾಂ ಉಸ
ಮೋಕ್ಷಕಾ ಸ್ವಾಂಗ ರಂಗಭೂಮಿಸೇ ಬಾಹರ ನಿಕಲ ಗಯಾ .
(ಸವೈಯಾ)
ಜ್ಯೋಂ ನರ ಕೋಯ ಪರಯೋ ದೃಢಬನ್ಧನ ಬನ್ಧಸ್ವರೂಪ ಲಖೈ ದುಖಕಾರೀ,
ಚಿನ್ತ ಕರೈ ನಿತಿ ಕೈಮ ಕಟೇ ಯಹ ತೌಊ ಛಿದೈ ನಹಿ ನೈಕ ಟಿಕಾರೀ .
ಛೇದನಕೂಂ ಗಹಿ ಆಯುಧ ಧಾಯ ಚಲಾಯ ನಿಶಂಕ ಕರೈ ದುಯ ಧಾರೀ,
ಯೋಂ ಬುಧ ಬುದ್ಧಿ ಧಸಾಯ ದುಧಾ ಕರಿ ಕರ್ಮ ರು ಆತಮ ಆಪ ಗಹಾರೀ ..
ಇಸಪ್ರಕಾರ ಶ್ರೀ ಸಮಯಸಾರಕೀ (ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವತ್ಕುನ್ದಕುನ್ದಾಚಾರ್ಯದೇವಪ್ರಣೀತ ಶ್ರೀ ಸಮಯಸಾರ
ಪರಮಾಗಮಕೀ) ಶ್ರೀಮದ್ ಅಮೃತಚನ್ದ್ರಾಚಾರ್ಯದೇವವಿರಚಿತ ಆತ್ಮಖ್ಯಾತಿ ನಾಮಕ ಟೀಕಾಮೇಂ ಮೋಕ್ಷಕಾ ಪ್ರರೂಪಕ
ಆಠವಾಂ ಅಂಕ ಸಮಾಪ್ತ ಹುಆ .

Page 455 of 642
PDF/HTML Page 488 of 675
single page version

ಅಥ ಪ್ರವಿಶತಿ ಸರ್ವವಿಶುದ್ಧಜ್ಞಾನಮ್ .
(ಮನ್ದಾಕ್ರಾನ್ತಾ)
ನೀತ್ವಾ ಸಮ್ಯಕ್ ಪ್ರಲಯಮಖಿಲಾನ್ ಕರ್ತೃಭೋಕ್ತ್ರಾದಿಭಾವಾನ್
ದೂರೀಭೂತಃ ಪ್ರತಿಪದಮಯಂ ಬನ್ಧಮೋಕ್ಷಪ್ರಕ್ಲೃಪ್ತೇಃ .
ಶುದ್ಧಃ ಶುದ್ಧಃ ಸ್ವರಸವಿಸರಾಪೂರ್ಣಪುಣ್ಯಾಚಲಾರ್ಚಿ-
ಷ್ಟಂಕೋತ್ಕೀರ್ಣಪ್ರಕಟಮಹಿಮಾ ಸ್ಫೂ ರ್ಜತಿ ಜ್ಞಾನಪುಂಜಃ ..೧೯೩..
- ೯ -
ಸರ್ವವಿಶುದ್ಧಜ್ಞಾನ ಅಧಿಕಾರ
(ದೋಹಾ)
ಸರ್ವವಿಶುದ್ಧ ಸುಜ್ಞಾನಮಯ, ಸದಾ ಆತಮಾರಾಮ .
ಪರಕೂಂ ಕರೈ ನ ಭೋಗವೈ, ಜಾನೈ ಜಪಿ ತಸು ನಾಮ ..
ಪ್ರಥಮ ಟೀಕಾಕಾರ ಆಚಾರ್ಯದೇವ ಕಹತೇ ಹೈಂ ಕಿ — ‘ಅಬ ಸರ್ವವಿಶುದ್ಧಜ್ಞಾನ ಪ್ರವೇಶ ಕರತಾ ಹೈ’ .
ಮೋಕ್ಷತತ್ತ್ವಕೇ ಸ್ವಾಂಗಕೇ ನಿಕಲ ಜಾನೇಕೇ ಬಾದ ಸರ್ವವಿಶುದ್ಧಜ್ಞಾನ ಪ್ರವೇಶ ಕರತಾ ಹೈ . ರಂಗಭೂಮಿಮೇಂ ಜೀವ-
ಅಜೀವ, ಕರ್ತಾ-ಕರ್ಮ, ಪುಣ್ಯ-ಪಾಪ, ಆಸ್ರವ, ಸಂವರ, ನಿರ್ಜರಾ, ಬನ್ಧ ಔರ ಮೋಕ್ಷ — ಯೇ ಆಠ ಸ್ವಾಂಗ ಆಯೇ,
ಉನಕಾ ನೃತ್ಯ ಹುಆ ಔರ ವೇ ಅಪನಾ-ಅಪನಾ ಸ್ವರೂಪ ಬತಾಕರ ನಿಕಲ ಗಯೇ . ಅಬ ಸರ್ವ ಸ್ವಾಂಗೋಂಕೇ ದೂರ ಹೋನೇ
ಪರ ಏಕಾಕಾರ ಸರ್ವವಿಶುದ್ಧಜ್ಞಾನ ಪ್ರವೇಶ ಕರತಾ ಹೈ .
ಉಸಮೇಂ ಪ್ರಥಮ ಹೀ, ಮಂಗಲರೂಪಸೇ ಜ್ಞಾನಪುಞ್ಜ ಆತ್ಮಾಕೀ ಮಹಿಮಾಕಾ ಕಾವ್ಯ ಕಹತೇ ಹೈಂ : —
ಶ್ಲೋಕಾರ್ಥ : — [ಅಖಿಲಾನ್ ಕರ್ತೃ-ಭೋಕ್ತೃ-ಆದಿ-ಭಾವಾನ್ ಸಮ್ಯಕ್ ಪ್ರಲಯಮ್ ನೀತ್ವಾ ] ಸಮಸ್ತ ಕ ರ್ತಾ-
ಭೋಕ್ತಾ ಆದಿ ಭಾವೋಂಕೋ ಸಮ್ಯಕ್ ಪ್ರಕಾರಸೇ (ಭಲೀಭಾಂತಿ) ನಾಶಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಕ ರಾಕೇ [ಪ್ರತಿಪದಮ್ ] ಪದ-ಪದ ಪರ
(ಅರ್ಥಾತ್ ಕ ರ್ಮೋಂಕೇ ಕ್ಷಯೋಪಶಮಕೇ ನಿಮಿತ್ತಸೇ ಹೋನೇವಾಲೀ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಪರ್ಯಾಯಮೇಂ) [ಬನ್ಧ-ಮೋಕ್ಷ-ಪ್ರಕ್ಲೃಪ್ತೇಃ ದೂರೀಭೂತಃ ]
ಬನ್ಧ-ಮೋಕ್ಷಕೀ ರಚನಾಸೇ ದೂರ ವರ್ತತಾ ಹುಆ, [ಶುದ್ಧಃ ಶುದ್ಧಃ ] ಶುದ್ಧ – ಶುದ್ಧ (ಅರ್ಥಾತ್ ರಾಗಾದಿ ಮಲ ತಥಾ ಆವರಣಸೇ
ರಹಿತ), [ಸ್ವರಸ-ವಿಸರ-ಆಪೂರ್ಣ-ಪುಣ್ಯ-ಅಚಲ-ಅರ್ಚಿಃ ] ಜಿಸಕಾ ಪವಿತ್ರ ಅಚಲ ತೇಜ ನಿಜರಸಕೇ
( – ಜ್ಞಾನರಸಕೇ, ಜ್ಞಾನಚೇತನಾರೂಪ ರಸಕೇ) ವಿಸ್ತಾರಸೇ ಪರಿಪೂರ್ಣ ಹೈ ಐಸಾ, ಔರ [ಟಂಕೋತ್ಕೀರ್ಣ-ಪ್ರಕಟ-ಮಹಿಮಾ] ಜಿಸಕೀ
ಮಹಿಮಾ ಟಂಕೋತ್ಕೀರ್ಣ ಪ್ರಗಟ ಹೈ ಐಸಾ, [ಅಯಂ ಜ್ಞಾನಪುಂಜಃ ಸ್ಫೂ ರ್ಜತಿ] ಯಹ ಜ್ಞಾನಪುಞ್ಜ ಆತ್ಮಾ ಪ್ರಗಟ ಹೋತಾ ಹೈ .

Page 456 of 642
PDF/HTML Page 489 of 675
single page version

(ಅನುಷ್ಟುಭ್)
ಕರ್ತೃತ್ವಂ ನ ಸ್ವಭಾವೋಽಸ್ಯ ಚಿತೋ ವೇದಯಿತೃತ್ವವತ್ .
ಅಜ್ಞಾನಾದೇವ ಕರ್ತಾಯಂ ತದಭಾವಾದಕಾರಕಃ ..೧೯೪..
ಅಥಾತ್ಮನೋಽಕರ್ತೃತ್ವಂ ದ್ರಷ್ಟಾನ್ತಪುರಸ್ಸರಮಾಖ್ಯಾತಿ —
ದವಿಯಂ ಜಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಇ ಗುಣೇಹಿಂ ತಂ ತೇಹಿಂ ಜಾಣಸು ಅಣಣ್ಣಂ .
ಜಹ ಕಡಯಾದೀಹಿಂ ದು ಪಜ್ಜಏಹಿಂ ಕಣಯಂ ಅಣಣ್ಣಮಿಹ ..೩೦೮..
ಜೀವಸ್ಸಾಜೀವಸ್ಸ ದು ಜೇ ಪರಿಣಾಮಾ ದು ದೇಸಿದಾ ಸುತ್ತೇ .
ತಂ ಜೀವಮಜೀವಂ ವಾ ತೇಹಿಮಣಣ್ಣಂ ವಿಯಾಣಾಹಿ ..೩೦೯..
ಭಾವಾರ್ಥ : — ಶುದ್ಧನಯಕಾ ವಿಷಯ ಜೋ ಜ್ಞಾನಸ್ವರೂಪ ಆತ್ಮಾ ಹೈ, ವಹ ಕರ್ತೃತ್ವಭೋಕ್ತೃತ್ವಕೇ ಭಾವೋಂಸೇ
ರಹಿತ ಹೈ, ಬನ್ಧಮೋಕ್ಷಕೀ ರಚನಾಸೇ ರಹಿತ ಹೈ, ಪರದ್ರವ್ಯಸೇ ಔರ ಪರದ್ರವ್ಯಕೇ ಸಮಸ್ತ ಭಾವೋಂಸೇ ರಹಿತ ಹೋನೇಸೇ
ಶುದ್ಧ ಹೈ, ನಿಜರಸಕೇ ಪ್ರವಾಹಸೇ ಪೂರ್ಣ ದೇದೀಪ್ಯಮಾನ ಜ್ಯೋತಿರೂಪ ಹೈ ಔರ ಟಂಕೋತ್ಕೀರ್ಣ ಮಹಿಮಾಮಯ ಹೈ . ಐಸಾ
ಜ್ಞಾನಪುಞ್ಜ ಆತ್ಮಾ ಪ್ರಗಟ ಹೋತಾ ಹೈ .೧೯೩.
ಅಬ ಸರ್ವವಿಶುದ್ಧ ಜ್ಞಾನಕೋ ಪ್ರಗಟ ಕರತೇ ಹೈಂ . ಉಸಮೇಂ ಪ್ರಥಮ, ‘ಆತ್ಮಾ ಕರ್ತಾ-ಭೋಕ್ತಾಭಾವಸೇ ರಹಿತ
ಹೈ’ ಇಸ ಅರ್ಥಕಾ, ಆಗಾಮೀ ಗಾಥಾಓಂಕಾ ಸೂಚಕ ಶ್ಲೋಕ ಕಹತೇ ಹೈಂ : —
ಶ್ಲೋಕಾರ್ಥ : — [ಕರ್ತೃತ್ವಂ ಅಸ್ಯ ಚಿತಃ ಸ್ವಭಾವಃ ನ ] ಕ ರ್ತೃತ್ವ ಇಸ ಚಿತ್ಸ್ವರೂಪ ಆತ್ಮಾಕಾ
ಸ್ವಭಾವ ನಹೀಂ ಹೈ, [ವೇದಯಿತೃತ್ವವತ್ ] ಜೈಸೇ ಭೋಕ್ತೃತ್ವ ಸ್ವಭಾವ ನಹೀಂ ಹೈ . [ಅಜ್ಞಾನಾತ್ ಏವ ಅಯಂ ಕರ್ತಾ ]
ವಹ ಅಜ್ಞಾನಸೇ ಹೀ ಕ ರ್ತಾ ಹೈ, [ತದ್-ಅಭಾವಾತ್ ಅಕಾರಕಃ ] ಅಜ್ಞಾನಕಾ ಅಭಾವ ಹೋನೇ ಪರ ಅಕ ರ್ತಾ
ಹೈ .೧೯೪.
ಅಬ, ಆತ್ಮಾಕಾ ಅಕರ್ತೃತ್ವ ದೃಷ್ಟಾನ್ತಪೂರ್ವಕ ಕಹತೇ ಹೈಂ : —
ಜೋ ದ್ರವ್ಯ ಉಪಜೇ ಜಿನ ಗುಣೋಂಸೇ, ಉನಸೇ ಜ್ಞಾನ ಅನನ್ಯ ಸೋ .
ಹೈ ಜಗತಮೇಂ ಕಟಕಾದಿ, ಪರ್ಯಾಯೋಂಸೇ ಕನಕ ಅನನ್ಯ ಜ್ಯೋಂ ..೩೦೮..
ಜೀವ-ಅಜೀವಕೇ ಪರಿಣಾಮ ಜೋ, ಶಾಸ್ತ್ರೋಂ ವಿಷೈಂ ಜಿನವರ ಕಹೇ .
ವೇ ಜೀವ ಔರ ಅಜೀವ ಜಾನ, ಅನನ್ಯ ಉನ ಪರಿಣಾಮಸೇ ..೩೦೯..

Page 457 of 642
PDF/HTML Page 490 of 675
single page version

ಣ ಕುದೋಚಿ ವಿ ಉಪ್ಪಣ್ಣೋ ಜಮ್ಹಾ ಕಜ್ಜಂ ಣ ತೇಣ ಸೋ ಆದಾ .
ಉಪ್ಪಾದೇದಿ ಣ ಕಿಂಚಿ ವಿ ಕಾರಣಮವಿ ತೇಣ ಣ ಸ ಹೋದಿ ..೩೧೦..
ಕಮ್ಮಂ ಪಡುಚ್ಚ ಕತ್ತಾ ಕತ್ತಾರಂ ತಹ ಪಡುಚ್ಚ ಕಮ್ಮಾಣಿ .
ಉಪ್ಪಜ್ಜಂತಿ ಯ ಣಿಯಮಾ ಸಿದ್ಧೀ ದು ಣ ದೀಸದೇ ಅಣ್ಣಾ ..೩೧೧..
ದ್ರವ್ಯಂ ಯದುತ್ಪದ್ಯತೇ ಗುಣೈಸ್ತತ್ತೈರ್ಜಾನೀಹ್ಯನನ್ಯತ್ .
ಯಥಾ ಕಟಕಾದಿಭಿಸ್ತು ಪರ್ಯಾಯೈಃ ಕನಕಮನನ್ಯದಿಹ ..೩೦೮..
ಜೀವಸ್ಯಾಜೀವಸ್ಯ ತು ಯೇ ಪರಿಣಾಮಾಸ್ತು ದರ್ಶಿತಾಃ ಸೂತ್ರೇ .
ತಂ ಜೀವಮಜೀವಂ ವಾ ತೈರನನ್ಯಂ ವಿಜಾನೀಹಿ ..೩೦೯..
ನ ಕುತಶ್ಚಿದಪ್ಯುತ್ಪನ್ನೋ ಯಸ್ಮಾತ್ಕಾರ್ಯಂ ನ ತೇನ ಸ ಆತ್ಮಾ .
ಉತ್ಪಾದಯತಿ ನ ಕಿಞ್ಚಿದಪಿ ಕಾರಣಮಪಿ ತೇನ ನ ಸ ಭವತಿ ..೩೧೦..
ಕರ್ಮ ಪ್ರತೀತ್ಯ ಕರ್ತಾ ಕರ್ತಾರಂ ತಥಾ ಪ್ರತೀತ್ಯ ಕರ್ಮಾಣಿ .
ಉತ್ಪದ್ಯನ್ತೇ ಚ ನಿಯಮಾತ್ಸಿದ್ಧಿಸ್ತು ನ ದ್ರಶ್ಯತೇಽನ್ಯಾ ..೩೧೧..
58
ಉಪಜೈ ನ ಆತ್ಮಾ ಕೋಇಸೇ, ಇಸಸೇ ನ ಆತ್ಮಾ ಕಾರ್ಯ ಹೈ .
ಉಪಜಾವತಾ ನಹಿಂ ಕೋಇಕೋ, ಇಸಸೇ ನ ಕಾರಣ ಭೀ ಬನೇ ..೩೧೦..
ರೇ ! ಕರ್ಮ-ಆಶ್ರಿತ ಹೋಯ ಕರ್ತಾ, ಕರ್ಮ ಭೀ ಕರತಾರಕೇ .
ಆಶ್ರಿತ ಹುವೇ ಉಪಜೇ ನಿಯಮಸೇ, ಅನ್ಯ ನಹಿಂ ಸಿದ್ಧೀ ದಿಖೈ ..೩೧೧..
ಗಾಥಾರ್ಥ : — [ಯತ್ ದ್ರವ್ಯಂ ] ಜೋ ದ್ರವ್ಯ [ಗುಣೈಃ ] ಜಿನ ಗುಣೋಂಸೇ [ಉತ್ಪದ್ಯತೇ ] ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತಾ ಹೈ,
[ತೈಃ ] ಉನ ಗುಣೋಂಸೇ [ತತ್ ] ಉಸೇ [ಅನನ್ಯತ್ ಜಾನೀಹಿ ] ಅನನ್ಯ ಜಾನೋ; [ಯಥಾ ] ಜೈಸೇ [ಇಹ ] ಜಗತಮೇಂ
[ಕಟಕಾದಿಭಿಃ ಪರ್ಯಾಯೈಃ ತು ] ಕ ಡಾ ಇತ್ಯಾದಿ ಪರ್ಯಾಯೋಂಸೇ [ಕನಕಮ್ ] ಸುವರ್ಣ [ಅನನ್ಯತ್ ] ಅನನ್ಯ ಹೈ ವೈಸೇ .
[ಜೀವಸ್ಯ ಅಜೀವಸ್ಯ ತು ] ಜೀವ ಔರ ಅಜೀವಕೇ [ಯೇ ಪರಿಣಾಮಾಃ ತು ] ಜೋ ಪರಿಣಾಮ [ಸೂತ್ರೇ
ದರ್ಶಿತಾಃ ] ಸೂತ್ರಮೇಂ ಬತಾಯೇ ಹೈಂ, [ತೈಃ ] ಉನ ಪರಿಣಾಮೋಂಸೇ [ತಂ ಜೀವಮ್ ಅಜೀವಮ್ ವಾ ] ಉಸ ಜೀವ ಅಥವಾ
ಅಜೀವಕೋ [ಅನನ್ಯಂ ವಿಜಾನೀಹಿ ] ಅನನ್ಯ ಜಾನೋ .
[ಯಸ್ಮಾತ್ ] ಕ್ಯೋಂಕಿ [ಕುತಶ್ಚಿತ್ ಅಪಿ ] ಕಿಸೀಸೇ ಭೀ [ನ ಉತ್ಪನ್ನಃ ] ಉತ್ಪನ್ನ ನಹೀಂ ಹುಆ, [ತೇನ ]
ಇಸಲಿಯೇ [ಸಃ ಆತ್ಮಾ ] ವಹ ಆತ್ಮಾ [ಕಾರ್ಯಂ ನ ] (ಕಿಸೀಕಾ) ಕಾರ್ಯ ನಹೀಂ ಹೈ, [ಕಿಞ್ಚಿತ್ ಅಪಿ ] ಔರ
ಕಿಸೀಕೋ [ನ ಉತ್ಪಾದಯತಿ ] ಉತ್ಪನ್ನ ನಹೀಂ ಕರತಾ, [ತೇನ ] ಇಸಲಿಯೇ [ಸಃ ] ವಹ [ಕಾರಣಮ್ ಅಪಿ ]
(ಕಿಸೀಕಾ) ಕಾರಣ ಭೀ [ನ ಭವತಿ ] ನಹೀಂ ಹೈ .

Page 458 of 642
PDF/HTML Page 491 of 675
single page version

ಜೀವೋ ಹಿ ತಾವತ್ಕ್ರಮನಿಯಮಿತಾತ್ಮಪರಿಣಾಮೈರುತ್ಪದ್ಯಮಾನೋ ಜೀವ ಏವ, ನಾಜೀವಃ, ಏವಮಜೀವೋಽಪಿ
ಕ್ರಮನಿಯಮಿತಾತ್ಮಪರಿಣಾಮೈರುತ್ಪದ್ಯಮಾನೋಽಜೀವ ಏವ, ನ ಜೀವಃ, ಸರ್ವದ್ರವ್ಯಾಣಾಂ ಸ್ವಪರಿಣಾಮೈಃ ಸಹ ತಾದಾತ್ಮ್ಯಾತ್
ಕಂಕ ಣಾದಿಪರಿಣಾಮೈಃ ಕಾಂಚನವತ್ . ಏವಂ ಹಿ ಜೀವಸ್ಯ ಸ್ವಪರಿಣಾಮೈರುತ್ಪದ್ಯಮಾನಸ್ಯಾಪ್ಯಜೀವೇನ ಸಹ
ಕಾರ್ಯಕಾರಣಭಾವೋ ನ ಸಿಧ್ಯತಿ, ಸರ್ವದ್ರವ್ಯಾಣಾಂ ದ್ರವ್ಯಾನ್ತರೇಣ ಸಹೋತ್ಪಾದ್ಯೋತ್ಪಾದಕಭಾವಾಭಾವಾತ್; ತದಸಿದ್ಧೌ
ಚಾಜೀವಸ್ಯ ಜೀವಕರ್ಮತ್ವಂ ನ ಸಿಧ್ಯತಿ; ತದಸಿದ್ಧೌ ಚ ಕರ್ತೃಕರ್ಮಣೋರನನ್ಯಾಪೇಕ್ಷಸಿದ್ಧತ್ವಾತ್ ಜೀವಸ್ಯಾಜೀವಕರ್ತೃತ್ವಂ
ನ ಸಿಧ್ಯತಿ . ಅತೋ ಜೀವೋಽಕರ್ತಾ ಅವತಿಷ್ಠತೇ .
[ನಿಯಮಾತ್ ] ನಿಯಮಸೇ [ಕರ್ಮ ಪ್ರತೀತ್ಯ ] ಕ ರ್ಮಕೇ ಆಶ್ರಯಸೇ ( – ಕ ರ್ಮಕಾ ಅವಲಮ್ಬನ ಲೇಕರ)
[ಕರ್ತಾ ] ಕ ರ್ತಾ ಹೋತಾ ಹೈ; [ತಥಾ ಚ ] ಔರ [ಕರ್ತಾರಂ ಪ್ರತೀತ್ಯ ] ಕ ರ್ತಾಕೇ ಆಶ್ರಯಸೇ [ಕರ್ಮಾಣಿ
ಉತ್ಪದ್ಯನ್ತೇ ] ಕ ರ್ಮ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತೇ ಹೈಂ; [ಅನ್ಯಾ ತು ] ಅನ್ಯ ಕಿಸೀ ಪ್ರಕಾರಸೇ [ಸಿದ್ಧಿಃ ] ಕ ರ್ತಾಕ ರ್ಮಕೀ
ಸಿದ್ಧಿ [ನ ದೃಶ್ಯತೇ ] ನಹೀಂ ದೇಖೀ ಜಾತೀ .
ಟೀಕಾ : — ಪ್ರಥಮ ತೋ ಜೀವ ಕ್ರಮಬದ್ಧ ಐಸೇ ಅಪನೇ ಪರಿಣಾಮೋಂಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತಾ ಹುಆ ಜೀವ ಹೀ
ಹೈ, ಅಜೀವ ನಹೀಂ; ಇಸೀಪ್ರಕಾರ ಅಜೀವ ಭೀ ಕ್ರಮಬದ್ಧ ಅಪನೇ ಪರಿಣಾಮೋಂಸೇ ಉಪನ್ನ ಹೋತಾ ಹುಆ ಅಜೀವ
ಹೀ ಹೈ, ಜೀವ ನಹೀಂ; ಕ್ಯೋಂಕಿ ಜೈಸೇ (ಕಂಕಣ ಆದಿ ಪರಿಣಾಮೋಂಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋನೇವಾಲೇ ಐಸೇ) ಸುವರ್ಣಕಾ
ಕಂಕಣ ಆದಿ ಪರಿಣಾಮೋಂಕೇ ಸಾಥ ತಾದಾತ್ಮ್ಯ ಹೈ, ಉಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಸರ್ವ ದ್ರವ್ಯೋಂಕಾ ಅಪನೇ ಪರಿಣಾಮೋಂಕೇ ಸಾಥ
ತಾದಾತ್ಮ್ಯ ಹೈ . ಇಸಪ್ರಕಾರ ಜೀವ ಅಪನೇ ಪರಿಣಾಮೋಂಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತಾ ಹೈ ತಥಾಪಿ ಉಸಕಾ ಅಜೀವಕೇ ಸಾಥ
ಕಾರ್ಯಕಾರಣಭಾವ ಸಿದ್ಧ ನಹೀಂ ಹೋತಾ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಸರ್ವ ದ್ರವ್ಯೋಂಕಾ ಅನ್ಯದ್ರವ್ಯಕೇ ಸಾಥ ಉತ್ಪಾದ್ಯ-
ಉತ್ಪಾದಕಭಾವಕಾ ಅಭಾವ ಹೈ; ಉಸಕೇ (ಕಾರ್ಯಕಾರಣಭಾವಕೇ) ಸಿದ್ಧ ನ ಹೋನೇ ಪರ, ಅಜೀವಕೇ ಜೀವಕಾ
ಕರ್ಮತ್ವ ಸಿದ್ಧ ನಹೀಂ ಹೋತಾ; ಔರ ಉಸಕೇ ( – ಅಜೀವಕೇ ಜೀವಕಾ ಕರ್ಮತ್ವ) ಸಿದ್ಧ ನ ಹೋನೇ ಪರ,
ಕರ್ತಾ-ಕರ್ಮಕೀ ಅನ್ಯನಿರಪೇಕ್ಷತಯಾ ( – ಅನ್ಯದ್ರವ್ಯಸೇ ನಿರಪೇಕ್ಷತಯಾ, ಸ್ವದ್ರವ್ಯಮೇಂ ಹೀ) ಸಿದ್ಧಿ ಹೋನೇಸೇ, ಜೀವಕೇ
ಅಜೀವಕಾ ಕರ್ತೃತ್ವ ಸಿದ್ಧ ನಹೀಂ ಹೋತಾ . ಇಸಲಿಯೇ ಜೀವ ಅಕರ್ತಾ ಸಿದ್ಧ ಹೋತಾ ಹೈ .
ಭಾವಾರ್ಥ : — ಸರ್ವ ದ್ರವ್ಯೋಂಕೇ ಪರಿಣಾಮ ಭಿನ್ನ-ಭಿನ್ನ ಹೈಂ . ಸಭೀ ದ್ರವ್ಯ ಅಪನೇ-ಅಪನೇ ಪರಿಣಾಮೋಂಕೇ
ಕರ್ತಾ ಹೈಂ; ವೇ ಉನ ಪರಿಣಾಮೋಂಕೇ ಕರ್ತಾ ಹೈಂ, ವೇ ಪರಿಣಾಮ ಉನಕೇ ಕರ್ಮ ಹೈಂ . ನಿಶ್ಚಯಸೇ ಕಿಸೀಕಾ ಕಿಸೀಕೇ
ಸಾಥ ಕರ್ತಾಕರ್ಮಸಮ್ಬನ್ಧ ನಹೀಂ ಹೈ . ಇಸಲಿಯೇ ಜೀವ ಅಪನೇ ಪರಿಣಾಮೋಂಕಾ ಹೀ ಕರ್ತಾ ಹೈ, ಔರ ಅಪನೇ
ಪರಿಣಾಮ ಕರ್ಮ ಹೈಂ . ಇಸೀಪ್ರಕಾರ ಅಜೀವ ಅಪನೇ ಪರಿಣಾಮೋಂಕಾ ಹೀ ಕರ್ತಾ ಹೈ, ಔರ ಅಪನೇ ಪರಿಣಾಮ ಕರ್ಮ
ಹೈಂ . ಇಸಪ್ರಕಾರ ಜೀವ ದೂಸರೇಕೇ ಪರಿಣಾಮೋಂಕಾ ಅಕರ್ತಾ ಹೈ ..೩೦೮ ಸೇ ೩೧೧..
‘ಇಸಪ್ರಕಾರ ಜೀವ ಅಕರ್ತಾ ಹೈ ತಥಾಪಿ ಉಸೇ ಬನ್ಧ ಹೋತಾ ಹೈ, ಯಹ ಕೋಈ ಅಜ್ಞಾನಕೀ ಮಹಿಮಾ ಹೈ’
ಇಸ ಅರ್ಥಕಾ ಕಲಶರೂಪ ಕಾವ್ಯ ಕಹತೇ ಹೈಂ : —

Page 459 of 642
PDF/HTML Page 492 of 675
single page version

(ಶಿಖರಿಣೀ)
ಅಕರ್ತಾ ಜೀವೋಽಯಂ ಸ್ಥಿತ ಇತಿ ವಿಶುದ್ಧಃ ಸ್ವರಸತಃ
ಸ್ಫು ರಚ್ಚಿಜ್ಜಯೋತಿರ್ಭಿಶ್ಛುರಿತಭುವನಾಭೋಗಭವನಃ .
ತಥಾಪ್ಯಸ್ಯಾಸೌ ಸ್ಯಾದ್ಯದಿಹ ಕಿಲ ಬನ್ಧಃ ಪ್ರಕೃತಿಭಿಃ
ಸ ಖಲ್ವಜ್ಞಾನಸ್ಯ ಸ್ಫು ರತಿ ಮಹಿಮಾ ಕೋಽಪಿ ಗಹನಃ ..೧೯೫..
ಚೇದಾ ದು ಪಯಡೀಅಟ್ಠಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಇ ವಿಣಸ್ಸಇ .
ಪಯಡೀ ವಿ ಚೇಯಯಟ್ಠಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಇ ವಿಣಸ್ಸಇ ..೩೧೨..
ಏವಂ ಬಂಧೋ ಉ ದೋಣ್ಹಂ ಪಿ ಅಣ್ಣೋಣ್ಣಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ಹವೇ .
ಅಪ್ಪಣೋ ಪಯಡೀಏ ಯ ಸಂಸಾರೋ ತೇಣ ಜಾಯದೇ ..೩೧೩..
ಚೇತಯಿತಾ ತು ಪ್ರಕೃತ್ಯರ್ಥಮುತ್ಪದ್ಯತೇ ವಿನಶ್ಯತಿ .
ಪ್ರಕೃತಿರಪಿ ಚೇತಕಾರ್ಥಮುತ್ಪದ್ಯತೇ ವಿನಶ್ಯತಿ ..೩೧೨..
ಶ್ಲೋಕಾರ್ಥ : — [ಸ್ವರಸತಃ ವಿಶುದ್ಧಃ ] ಜೋ ನಿಜರಸಸೇ ವಿಶುದ್ಧ ಹೈ, ಔರ [ಸ್ಫು ರತ್-ಚಿತ್-
ಜ್ಯೋತಿರ್ಭಿಃ ಛುರಿತ-ಭುವನ-ಆಭೋಗ-ಭವನಃ ] ಜಿಸಕೀ ಸ್ಫು ರಾಯಮಾನ ಹೋತೀ ಹುಈ ಚೈತನ್ಯಜ್ಯೋತಿಯೋಂಕೇ ದ್ವಾರಾ
ಲೋಕ ಕಾ ಸಮಸ್ತ ವಿಸ್ತಾರ ವ್ಯಾಪ್ತ ಹೋ ಜಾತಾ ಹೈ ಐಸಾ ಜಿಸಕಾ ಸ್ವಭಾವ ಹೈ, [ಅಯಂ ಜೀವಃ ] ಐಸಾ ಯಹ ಜೀವ
[ಇತಿ ] ಪೂರ್ವೋಕ್ತ ಪ್ರಕಾರಸೇ (ಪರದ್ರವ್ಯಕಾ ತಥಾ ಪರಭಾವೋಂಕಾ) [ಅಕರ್ತಾ ಸ್ಥಿತಃ ] ಅಕ ರ್ತಾ ಸಿದ್ಧ ಹುಆ,
[ತಥಾಪಿ ] ತಥಾಪಿ [ಅಸ್ಯ ] ಉಸೇ [ಇಹ ] ಇಸ ಜಗತಮೇಂ [ಪ್ರಕೃತಿಭಿಃ ] ಕ ರ್ಮಪ್ರಕೃ ತಿಯೋಂಕೇ ಸಾಥ [ಯದ್ ಅಸೌ
ಬನ್ಧಃ ಕಿಲ ಸ್ಯಾತ್ ] ಜೋ ಯಹ (ಪ್ರಗಟ) ಬನ್ಧ ಹೋತಾ ಹೈ, [ಸಃ ಖಲು ಅಜ್ಞಾನಸ್ಯ ಕಃ ಅಪಿ ಗಹನಃ ಮಹಿಮಾ
ಸ್ಫು ರತಿ ] ಸೋ ವಹ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಅಜ್ಞಾನಕೀ ಕೋಈ ಗಹನ ಮಹಿಮಾ ಸ್ಫು ರಾಯಮಾನ ಹೈ
.
ಭಾವಾರ್ಥ : — ಜಿಸಕಾ ಜ್ಞಾನ ಸರ್ವ ಜ್ಞೇಯೋಂಮೇಂ ವ್ಯಾಪ್ತ ಹೋನೇವಾಲಾ ಹೈ ಐಸಾ ಯಹ ಜೀವ ಶುದ್ಧನಯಸೇ
ಪರದ್ರವ್ಯಕಾ ಕರ್ತಾ ನಹೀಂ ಹೈ, ತಥಾಪಿ ಉಸೇ ಕರ್ಮಕಾ ಬನ್ಧ ಹೋತಾ ಹೈ ಯಹ ಅಜ್ಞಾನಕೀ ಕೋಈ ಗಹನ ಮಹಿಮಾ ಹೈ —
ಜಿಸಕಾ ಪಾರ ನಹೀಂ ಪಾಯಾ ಜಾತಾ .೧೯೫.
(ಅಬ ಇಸ ಅಜ್ಞಾನಕೀ ಮಹಿಮಾಕೋ ಪ್ರಗಟ ಕರತೇ ಹೈಂ : — )
ಪರ ಜೀವ ಪ್ರಕೃತೀಕೇ ನಿಮಿತ್ತ ಜು, ಉಪಜತಾ ನಶತಾ ಅರೇ !
ಅರು ಪ್ರಕೃತಿಕಾ ಜೀವಕೇ ನಿಮಿತ್ತ, ವಿನಾಶ ಅರು ಉತ್ಪಾದ ಹೈ ..೩೧೨..
ಅನ್ಯೋನ್ಯಕೇ ಜು ನಿಮಿತ್ತಸೇ ಯೋಂ, ಬನ್ಧ ದೋನೋಂಕಾ ಬನೇ .
— ಇಸ ಜೀವ ಪ್ರಕೃತೀ ಉಭಯಕಾ, ಸಂಸಾರ ಇಸಸೇ ಹೋಯ ಹೈ ..೩೧೩..

Page 460 of 642
PDF/HTML Page 493 of 675
single page version

ಏವಂ ಬನ್ಧಸ್ತು ದ್ವಯೋರಪಿ ಅನ್ಯೋನ್ಯಪ್ರತ್ಯಯಾದ್ಭವೇತ್ .
ಆತ್ಮನಃ ಪ್ರಕೃತೇಶ್ಚ ಸಂಸಾರಸ್ತೇನ ಜಾಯತೇ ..೩೧೩..
ಅಯಂ ಹಿ ಆಸಂಸಾರತ ಏವ ಪ್ರತಿನಿಯತಸ್ವಲಕ್ಷಣಾನಿರ್ಜ್ಞಾನೇನ ಪರಾತ್ಮನೋರೇಕತ್ವಾಧ್ಯಾಸಸ್ಯ ಕರಣಾತ್ಕರ್ತಾ
ಸನ್ ಚೇತಯಿತಾ ಪ್ರಕೃತಿನಿಮಿತ್ತಮುತ್ಪತ್ತಿವಿನಾಶಾವಾಸಾದಯತಿ; ಪ್ರಕೃತಿರಪಿ ಚೇತಯಿತೃನಿಮಿತ್ತಮುತ್ಪತ್ತಿ-
ವಿನಾಶಾವಾಸಾದಯತಿ . ಏವಮನಯೋರಾತ್ಮಪ್ರಕೃತ್ಯೋಃ ಕರ್ತೃಕರ್ಮಭಾವಾಭಾವೇಽಪ್ಯನ್ಯೋನ್ಯನಿಮಿತ್ತನೈಮಿತ್ತಿಕಭಾವೇನ
ದ್ವಯೋರಪಿ ಬನ್ಧೋ ದ್ರಷ್ಟಃ, ತತಃ ಸಂಸಾರಃ, ತತ ಏವ ಚ ತಯೋಃ ಕರ್ತೃಕರ್ಮವ್ಯವಹಾರಃ .
ಗಾಥಾರ್ಥ : — [ಚೇತಯಿತಾ ತು ] ಚೇತಕ ಅರ್ಥಾತ್ ಆತ್ಮಾ [ಪ್ರಕೃತ್ಯರ್ಥಮ್ ] ಪ್ರಕೃ ತಿಕೇ ನಿಮಿತ್ತಸೇ
[ಉತ್ಪದ್ಯತೇ ] ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತಾ ಹೈ [ವಿನಶ್ಯತಿ ] ಔರ ನಷ್ಟ ಹೋತಾ ಹೈ, [ಪ್ರಕೃತಿಃ ಅಪಿ ] ತಥಾ ಪ್ರಕೃ ತಿ
ಭೀ [ಚೇತಕಾರ್ಥಮ್ ] ಚೇತಕ ಅರ್ಥಾತ್ ಆತ್ಮಾಕೇ ನಿಮಿತ್ತಸೇ [ಉತ್ಪದ್ಯತೇ ] ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತೀ ಹೈ [ವಿನಶ್ಯತಿ ]
ತಥಾ ನಷ್ಟ ಹೋತೀ ಹೈ . [ಏವಂ ] ಇಸಪ್ರಕಾರ [ಅನ್ಯೋನ್ಯಪ್ರತ್ಯಯಾತ್ ] ಪರಸ್ಪರ ನಿಮಿತ್ತಸೇ [ದ್ವಯೋಃ ಅಪಿ ]
ದೋನೋಂಕಾ — [ಆತ್ಮನಃ ಪ್ರಕೃತೇಃ ಚ ] ಆತ್ಮಾಕಾ ಔರ ಪ್ರಕೃ ತಿಕಾ — [ಬನ್ಧಃ ತು ಭವೇತ್ ] ಬನ್ಧ ಹೋತಾ
ಹೈ, [ತೇನ ] ಔರ ಇಸಸೇ [ಸಂಸಾರಃ ] ಸಂಸಾರ [ಜಾಯತೇ ] ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತಾ ಹೈ .
ಟೀಕಾ : — ಯಹ ಆತ್ಮಾ, (ಉಸೇ) ಅನಾದಿ ಸಂಸಾರಸೇ ಹೀ (ಅಪನೇ ಔರ ಪರಕೇ ಭಿನ್ನ-ಭಿನ್ನ)
ನಿಶ್ಚಿತ ಸ್ವಲಕ್ಷಣೋಂಕಾ ಜ್ಞಾನ (ಭೇದಜ್ಞಾನ) ನ ಹೋನೇಸೇ ಪರಕೇ ಔರ ಅಪನೇ ಏಕತ್ವಕಾ ಅಧ್ಯಾಸ ಕರನೇಸೇ
ಕರ್ತಾ ಹೋತಾ ಹುಆ, ಪ್ರಕೃತಿಕೇ ನಿಮಿತ್ತಸೇ ಉತ್ಪತ್ತಿ-ವಿನಾಶಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ; ಪ್ರಕೃತಿ ಭೀ ಆತ್ಮಾಕೇ
ನಿಮಿತ್ತಸೇ ಉತ್ಪತ್ತಿ-ವಿನಾಶಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತೀ ಹೈ (ಅರ್ಥಾತ್ ಆತ್ಮಾಕೇ ಪರಿಣಾಮಾನುಸಾರ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋತೀ ಹೈ),
ಇಸಪ್ರಕಾರ — ಯದ್ಯಪಿ ಉನ ಆತ್ಮಾ ಔರ ಪ್ರಕೃತಿಕೇ ಕರ್ತಾಕರ್ಮಭಾವಕಾ ಅಭಾವ ಹೈ, ತಥಾಪಿ — ಪರಸ್ಪರ
ನಿಮಿತ್ತನೈಮಿತ್ತಿಕಭಾವಸೇ ದೋನೋಂಕೇ ಬನ್ಧ ದೇಖಾ ಜಾತಾ ಹೈ, ಉಸಸೇ ಸಂಸಾರ ಹೈ ಔರ ಇಸೀಸೇ ಉನಕೇ (ಆತ್ಮಾ
ಔರ ಪ್ರಕೃತಿಕೇ) ಕರ್ತಾ-ಕರ್ಮಕಾ ವ್ಯವಹಾರ ಹೈ .
ಭಾವಾರ್ಥ : — ಆತ್ಮಾಕೇ ಔರ ಜ್ಞಾನಾವರಣಾದಿ ಕರ್ಮೋಂಕೀ ಪ್ರಕೃತಿಓಂಕೇ ಪರಮಾರ್ಥಸೇ
ಕರ್ತಾಕರ್ಮಭಾವಕಾ ಅಭಾವ ಹೈ ತಥಾಪಿ ಪರಸ್ಪರ ನಿಮಿತ್ತ-ನೈಮಿತ್ತಿಕಭಾವಕೇ ಕಾರಣ ಬನ್ಧ ಹೋತಾ ಹೈ, ಇಸಸೇ
ಸಂಸಾರ ಹೈ ಔರ ಇಸೀಸೇ ಕರ್ತಾಕರ್ಮಪನೇಕಾ ವ್ಯವಹಾರ ಹೈ ..೩೧೨-೩೧೩..
(ಅಬ ಯಹ ಕಹತೇ ಹೈಂ ಕಿ — ‘ಜಬ ತಕ ಆತ್ಮಾ ಪ್ರಕೃತಿಕೇ ನಿಮಿತ್ತಸೇ ಉಪಜನಾ-ವಿನಶನಾ ನ
ಛೋಡೇ ತಬ ತಕ ವಹ ಅಜ್ಞಾನೀ, ಮಿಥ್ಯಾದೃಷ್ಟಿ, ಅಸಂಯತ ಹೈ’ : — )

Page 461 of 642
PDF/HTML Page 494 of 675
single page version

ಜಾ ಏಸ ಪಯಡೀಅಟ್ಠಂ ಚೇದಾ ಣೇವ ವಿಮುಂಚಏ .
ಅಯಾಣಓ ಹವೇ ತಾವ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠೀ ಅಸಂಜಓ ..೩೧೪..
ಜದಾ ವಿಮುಂಚಏ ಚೇದಾ ಕಮ್ಮಫಲಮಣಂತಯಂ .
ತದಾ ವಿಮುತ್ತೋ ಹವದಿ ಜಾಣಓ ಪಾಸಓ ಮುಣೀ ..೩೧೫..
ಯಾವದೇಷ ಪ್ರಕೃತ್ಯರ್ಥಂ ಚೇತಯಿತಾ ನೈವ ವಿಮುಞ್ಚತಿ .
ಅಜ್ಞಾಯಕೋ ಭವೇತ್ತಾವನ್ಮಿಥ್ಯಾದ್ರಷ್ಟಿರಸಂಯತಃ ..೩೧೪..
ಯದಾ ವಿಮುಞ್ಚತಿ ಚೇತಯಿತಾ ಕರ್ಮಫಲಮನನ್ತಕಮ್ .
ತದಾ ವಿಮುಕ್ತೋ ಭವತಿ ಜ್ಞಾಯಕೋ ದರ್ಶಕೋ ಮುನಿಃ ..೩೧೫..
ಯಾವದಯಂ ಚೇತಯಿತಾ ಪ್ರತಿನಿಯತಸ್ವಲಕ್ಷಣಾನಿರ್ಜ್ಞಾನಾತ್ ಪ್ರಕೃತಿಸ್ವಭಾವಮಾತ್ಮನೋ ಬನ್ಧನಿಮಿತ್ತಂ
ನ ಮುಂಚತಿ, ತಾವತ್ಸ್ವಪರಯೋರೇಕತ್ವಜ್ಞಾನೇನಾಜ್ಞಾಯಕೋ ಭವತಿ, ಸ್ವಪರಯೋರೇಕತ್ವದರ್ಶನೇನ ಮಿಥ್ಯಾದ್ರಷ್ಟಿ-
ರ್ಭವತಿ, ಸ್ವಪರಯೋರೇಕತ್ವಪರಿಣತ್ಯಾ ಚಾಸಂಯತೋ ಭವತಿ; ತಾವದೇವ ಚ ಪರಾತ್ಮನೋರೇಕತ್ವಾಧ್ಯಾಸಸ್ಯ ಕರಣಾತ್ಕರ್ತಾ
ಉತ್ಪಾದ-ವ್ಯಯ ಪ್ರಕೃತೀನಿಮಿತ್ತ ಜು, ಜಬ ಹಿ ತಕ ನಹಿಂ ಪರಿತಜೇ .
ಅಜ್ಞಾನಿ, ಮಿಥ್ಯಾತ್ವೀ, ಅಸಂಯತ, ತಬ ಹಿ ತಕ ವಹ ಜೀವ ರಹೇ ..೩೧೪..
ಯಹ ಆತಮಾ ಜಬ ಹೀ ಕರಮಕಾ, ಫಲ ಅನನ್ತಾ ಪರಿತಜೇ .
ಜ್ಞಾಯಕ ತಥಾ ದರ್ಶಕ ತಥಾ ಮುನಿ ಸೋ ಹಿ ಕರ್ಮವಿಮುಕ್ತ ಹೈ ..೩೧೫..
ಗಾಥಾರ್ಥ : — [ಯಾವತ್ ] ಜಬ ತಕ [ಏಷಃ ಚೇತಯಿತಾ ] ಯಹ ಆತ್ಮಾ [ಪ್ರಕೃತ್ಯರ್ಥಂ ] ಪ್ರಕೃ ತಿಕೇ
ನಿಮಿತ್ತಸೇ ಉಪಜನಾ-ವಿನಶನಾ [ನ ಏವ ವಿಮುಞ್ಚತಿ ] ನಹೀಂ ಛೋಡತಾ, [ತಾವತ್ ] ತಬ ತಕ ವಹ
[ಅಜ್ಞಾಯಕಃ ] ಅಜ್ಞಾಯಕ ಹೈ, [ಮಿಥ್ಯಾದೃಷ್ಟಿಃ ] ಮಿಥ್ಯಾದೃಷ್ಟಿ ಹೈ, [ಅಸಂಯತಃ ಭವೇತ್ ] ಅಸಂಯತ ಹೈ .
[ಯದಾ ] ಜಬ [ ಚೇತಯಿತಾ ] ಆತ್ಮಾ [ಅನನ್ತಕ ಮ್ ಕರ್ಮಫಲಮ್ ] ಅನನ್ತ ಕ ರ್ಮ ಫಲಕೋ [ವಿಮುಞ್ಚತಿ ]
ಛೋಡತಾ ಹೈ, [ತದಾ ] ತಬ ವಹ [ಜ್ಞಾಯಕಃ ] ಜ್ಞಾಯಕ ಹೈ, [ದರ್ಶಕಃ ] ದರ್ಶಕ ಹೈ, [ಮುನಿಃ ] ಮುನಿ ಹೈ, [ವಿಮುಕ್ತಃ
ಭವತಿ ] ವಿಮುಕ್ತ ಅರ್ಥಾತ್ ಬನ್ಧಸೇ ರಹಿತ ಹೈ .
ಟೀಕಾ : — ಜಬ ತಕ ಯಹ ಆತ್ಮಾ, (ಸ್ವ-ಪರಕೇ ಭಿನ್ನ-ಭಿನ್ನ) ನಿಶ್ಚಿತ ಸ್ವಲಕ್ಷಣೋಂಕಾ ಜ್ಞಾನ
(ಭೇದಜ್ಞಾನ) ನ ಹೋನೇಸೇ, ಪ್ರಕೃತಿಕೇ ಸ್ವಭಾವಕೋ – ಜೋ ಕಿ ಅಪನೇಕೋ ಬನ್ಧಕಾ ನಿಮಿತ್ತ ಹೈ ಉಸಕೋ — ನಹೀಂ
ಛೋಡತಾ, ತಬ ತಕ ಸ್ವ-ಪರಕೇ ಏಕತ್ವಜ್ಞಾನಸೇ ಅಜ್ಞಾಯಕ ಹೈ, ಸ್ವ-ಪರಕೇ ಏಕತ್ವದರ್ಶನಸೇ (ಏಕತ್ವರೂಪ
ಶ್ರದ್ಧಾನಸೇ) ಮಿಥ್ಯಾದೃಷ್ಟಿ ಹೈ ಔರ ಸ್ವ-ಪರಕೀ ಏಕತ್ವಪರಿಣತಿಸೇ ಅಸಂಯತ ಹೈ; ಔರ ತಬ ತಕ ಹೀ ಪರಕೇ ತಥಾ

Page 462 of 642
PDF/HTML Page 495 of 675
single page version

ಭವತಿ . ಯದಾ ತ್ವಯಮೇವ ಪ್ರತಿನಿಯತಸ್ವಲಕ್ಷಣನಿರ್ಜ್ಞಾನಾತ್ ಪ್ರಕೃತಿಸ್ವಭಾವಮಾತ್ಮನೋ ಬನ್ಧನಿಮಿತ್ತಂ ಮುಞ್ಚತಿ,
ತದಾ ಸ್ವಪರಯೋರ್ವಿಭಾಗಜ್ಞಾನೇನ ಜ್ಞಾಯಕೋ ಭವತಿ, ಸ್ವಪರಯೋರ್ವಿಭಾಗದರ್ಶನೇನ ದರ್ಶಕೋ ಭವತಿ,
ಸ್ವಪರಯೋರ್ವಿಭಾಗಪರಿಣತ್ಯಾ ಚ ಸಂಯತೋ ಭವತಿ; ತದೈವ ಚ ಪರಾತ್ಮನೋರೇಕತ್ವಾಧ್ಯಾಸಸ್ಯಾಕರಣಾದಕರ್ತಾ ಭವತಿ .
(ಅನುಷ್ಟುಭ್)
ಭೋಕ್ತೃತ್ವಂ ನ ಸ್ವಭಾವೋಽಸ್ಯ ಸ್ಮೃತಃ ಕರ್ತೃತ್ವವಚ್ಚಿತಃ .
ಅಜ್ಞಾನಾದೇವ ಭೋಕ್ತಾಯಂ ತದಭಾವಾದವೇದಕಃ ..೧೯೬..
ಅಣ್ಣಾಣೀ ಕಮ್ಮಫಲಂ ಪಯಡಿಸಹಾವಟ್ಠಿದೋ ದು ವೇದೇದಿ .
ಣಾಣೀ ಪುಣ ಕಮ್ಮಫಲಂ ಜಾಣದಿ ಉದಿದಂ ಣ ವೇದೇದಿ ..೩೧೬..
ಅಪನೇ ಏಕತ್ವಕಾ ಅಧ್ಯಾಸ ಕರನೇಸೇ ಕರ್ತಾ ಹೈ . ಔರ ಜಬ ಯಹೀ ಆತ್ಮಾ, (ಅಪನೇ ಔರ ಪರಕೇ ಭಿನ್ನ-ಭಿನ್ನ)
ನಿಶ್ಚಿತ ಸ್ವಲಕ್ಷಣೋಂಕೇ ಜ್ಞಾನಕೇ (ಭೇದಜ್ಞಾನಕೇ) ಕಾರಣ, ಪ್ರಕೃತಿಕೇ ಸ್ವಭಾವಕೋ — ಜೋ ಕಿ ಅಪನೇಕೋ ಬನ್ಧಕಾ
ನಿಮಿತ್ತ ಹೈ ಉಸಕೋ — ಛೋಡತಾ ಹೈ, ತಬ ಸ್ವ-ಪರಕೇ ವಿಭಾಗಜ್ಞಾನಸೇ (ಭೇದಜ್ಞಾನಸೇ) ಜ್ಞಾಯಕ ಹೈ, ಸ್ವ-ಪರಕೇ
ವಿಭಾಗದರ್ಶನಸೇ (ಭೇದದರ್ಶನಸೇ) ದರ್ಶಕ ಹೈ ಔರ ಸ್ವ-ಪರಕೀ ವಿಭಾಗಪರಿಣತಿಸೇ (ಭೇದಪರಿಣತಿಸೇ) ಸಂಯತ ಹೈ;
ಔರ ತಭೀ ಸ್ವ-ಪರಕೇ ಏಕತ್ವಕಾ ಅಧ್ಯಾಸ ನ ಕರನೇಸೇ ಅಕರ್ತಾ ಹೈ ..೩೧೪-೩೧೫..
ಭಾವಾರ್ಥ : — ಜಬ ತಕ ಯಹ ಆತ್ಮಾ ಸ್ವ-ಪರಕೇ ಲಕ್ಷಣಕೋ ನಹೀಂ ಜಾನತಾ ತಬ ತಕ ವಹ ಭೇದಜ್ಞಾನಕೇ
ಅಭಾವಕೇ ಕಾರಣ ಕರ್ಮಪ್ರಕೃತಿಕೇ ಉದಯಕೋ ಅಪನಾ ಸಮಝಕರ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋತಾ ಹೈ, ಇಸಪ್ರಕಾರ ಮಿಥ್ಯಾದೃಷ್ಟಿ,
ಅಜ್ಞಾನೀ, ಅಸಂಯಮೀ ಹೋಕರ, ಕರ್ತಾ ಹೋಕರ, ಕರ್ಮಕಾ ಬನ್ಧ ಕರತಾ ಹೈ . ಔರ ಜಬ ಆತ್ಮಾಕೋ ಭೇದಜ್ಞಾನ ಹೋತಾ
ಹೈ ತಬ ವಹ ಕರ್ತಾ ನಹೀಂ ಹೋತಾ, ಇಸಲಿಯೇ ಕರ್ಮಕಾ ಬನ್ಧ ನಹೀಂ ಕರತಾ, ಜ್ಞಾತಾದ್ರಷ್ಟಾರೂಪಸೇ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋತಾ ಹೈ .
‘ಇಸಪ್ರಕಾರ ಭೋಕ್ತೃತ್ವ ಭೀ ಆತ್ಮಾಕಾ ಸ್ವಭಾವ ನಹೀಂ ಹೈ’ ಇಸ ಅರ್ಥಕಾ, ಆಗಾಮೀ ಗಾಥಾಕಾ ಸೂಚಕ
ಶ್ಲೋಕ ಕಹತೇ ಹೈಂ : —
ಶ್ಲೋಕಾರ್ಥ : — [ಕರ್ತೃತ್ವವತ್ ] ಕರ್ತೃತ್ವಕೀ ಭಾಂತಿ [ಭೋಕ್ತೃತ್ವಂ ಅಸ್ಯ ಚಿತಃ ಸ್ವಭಾವಃ ಸ್ಮೃತಃ ನ ]
ಭೋಕ್ತೃತ್ವ ಭೀ ಇಸ ಚೈತನ್ಯಕಾ (ಚಿತ್ಸ್ವರೂಪ ಆತ್ಮಾಕಾ) ಸ್ವಭಾವ ನಹೀಂ ಕಹಾ ಹೈ . [ಅಜ್ಞಾನಾತ್ ಏವ ಅಯಂ
ಭೋಕ್ತಾ ] ವಹ ಅಜ್ಞಾನಸೇ ಹೀ ಭೋಕ್ತಾ ಹೈ, [ತದ್-ಅಭಾವಾತ್ ಅವೇದಕಃ ] ಅಜ್ಞಾನಕಾ ಅಭಾವ ಹೋನೇ ಪರ ವಹ
ಅಭೋಕ್ತ ಹೈ .೧೯೬.
ಅಬ ಇಸೀ ಅರ್ಥಕೋ ಗಾಥಾ ದ್ವಾರಾ ಕಹತೇ ಹೈಂ : —
ಅಜ್ಞಾನೀ ಸ್ಥಿತ ಪ್ರಕೃತೀಸ್ವಭಾವ ಸು, ಕರ್ಮಫಲಕೋ ವೇದತಾ .
ಅರು ಜ್ಞಾನಿ ತೋ ಜಾನೇ ಉದಯಗತ ಕರ್ಮಫಲ, ನಹಿಂ ಭೋಗತಾ ..೩೧೬..

Page 463 of 642
PDF/HTML Page 496 of 675
single page version

ಅಜ್ಞಾನೀ ಕರ್ಮಫಲಂ ಪ್ರಕೃತಿಸ್ವಭಾವಸ್ಥಿತಸ್ತು ವೇದಯತೇ .
ಜ್ಞಾನೀ ಪುನಃ ಕರ್ಮಫಲಂ ಜಾನಾತಿ ಉದಿತಂ ನ ವೇದಯತೇ ..೩೧೬..
ಅಜ್ಞಾನೀ ಹಿ ಶುದ್ಧಾತ್ಮಜ್ಞಾನಾಭಾವಾತ್ ಸ್ವಪರಯೋರೇಕತ್ವಜ್ಞಾನೇನ, ಸ್ವಪರಯೋರೇಕತ್ವದರ್ಶನೇನ,
ಸ್ವಪರಯೋರೇಕತ್ವಪರಿಣತ್ಯಾ ಚ ಪ್ರಕೃತಿಸ್ವಭಾವೇ ಸ್ಥಿತತ್ವಾತ್ ಪ್ರಕೃತಿಸ್ವಭಾವಮಪ್ಯಹಂತಯಾ ಅನುಭವನ್ ಕರ್ಮಫಲಂ
ವೇದಯತೇ . ಜ್ಞಾನೀ ತು ಶುದ್ಧಾತ್ಮಜ್ಞಾನಸದ್ಭಾವಾತ್ ಸ್ವಪರಯೋರ್ವಿಭಾಗಜ್ಞಾನೇನ, ಸ್ವಪರಯೋರ್ವಿಭಾಗದರ್ಶನೇನ,
ಸ್ವಪರಯೋರ್ವಿಭಾಗಪರಿಣತ್ಯಾ ಚ ಪ್ರಕೃತಿಸ್ವಭಾವಾದಪಸೃತತ್ವಾತ್ ಶುದ್ಧಾತ್ಮಸ್ವಭಾವಮೇಕಮೇವಾಹಂತಯಾ ಅನುಭವನ್
ಕರ್ಮಫಲಮುದಿತಂ ಜ್ಞೇಯಮಾತ್ರತ್ವಾತ್ ಜಾನಾತ್ಯೇವ, ನ ಪುನಃ ತಸ್ಯಾಹಂತಯಾಽನುಭವಿತುಮಶಕ್ಯತ್ವಾದ್ವೇದಯತೇ .
ಗಾಥಾರ್ಥ : — [ಅಜ್ಞಾನೀ ] ಅಜ್ಞಾನೀ [ಪ್ರಕೃತಿಸ್ವಭಾವಸ್ಥಿತಃ ತು ] ಪ್ರಕೃ ತಿಕೇ ಸ್ವಭಾವಮೇಂ ಸ್ಥಿತ
ರಹತಾ ಹುಆ [ಕರ್ಮಫಲಂ ] ಕ ರ್ಮಫಲಕೋ [ವೇದಯತೇ ] ವೇದತಾ (ಭೋಗತಾ) ಹೈ [ಪುನಃ ಜ್ಞಾನೀ ] ಔರ ಜ್ಞಾನೀ
ತೋ [ಉದಿತಂ ಕರ್ಮಫಲಂ ] ಉದಿತ (ಉದಯಾಗತ) ಕ ರ್ಮಫಲಕೋ [ಜಾನಾತಿ ] ಜಾನತಾ ಹೈ, [ನ ವೇದಯತೇ ]
ಭೋಗತಾ ನಹೀಂ .
ಟೀಕಾ : — ಅಜ್ಞಾನೀ ಶುದ್ಧ ಆತ್ಮಾಕೇ ಜ್ಞಾನಕೇ ಅಭಾವಕೇ ಕಾರಣ ಸ್ವ-ಪರಕೇ ಏಕತ್ವಜ್ಞಾನಸೇ,
ಸ್ವ-ಪರಕೇ ಏಕತ್ವದರ್ಶನಸೇ ಔರ ಸ್ವ-ಪರಕೀ ಏಕತ್ವಪರಿಣತಿಸೇ ಪ್ರಕೃತಿಕೇ ಸ್ವಭಾವಮೇಂ ಸ್ಥಿತ ಹೋನೇಸೇ
ಪ್ರಕೃತಿಕೇ ಸ್ವಭಾವಕೋ ಭೀ ‘ಅಹಂ’ರೂಪಸೇ ಅನುಭವ ಕರತಾ ಹುಆ (ಅರ್ಥಾತ್ ಪ್ರಕೃತಿಕೇ ಸ್ವಭಾವಕೋ ಭೀ
‘ಯಹ ಮೈಂ ಹೂಂ’ ಇಸಪ್ರಕಾರ ಅನುಭವ ಕರತಾ ಹುಆ) ಕರ್ಮಫಲಕೋ ವೇದತಾ — ಭೋಗತಾ ಹೈ; ಔರ ಜ್ಞಾನೀ ತೋ
ಶುದ್ಧಾತ್ಮಾಕೇ ಜ್ಞಾನಕೇ ಸದ್ಭಾವಕೇ ಕಾರಣ ಸ್ವ-ಪರಕೇ ವಿಭಾಗಜ್ಞಾನಸೇ, ಸ್ವ-ಪರಕೇ ವಿಭಾಗದರ್ಶನಸೇ ಔರ
ಸ್ವ-ಪರಕೀ ವಿಭಾಗಪರಿಣತಿಸೇ ಪ್ರಕೃತಿಕೇ ಸ್ವಭಾವಸೇ ನಿವೃತ್ತ ( – ದೂರವರ್ತೀ) ಹೋನೇಸೇ ಶುದ್ಧ ಆತ್ಮಾಕೇ
ಸ್ವಭಾವಕೋ ಏಕಕೋ ಹೀ ‘ಅಹಂ’ರೂಪಸೇ ಅನುಭವ ಕರತಾ ಹುಆ ಉದಿತ ಕರ್ಮಫಲಕೋ, ಉಸಕೇ
ಜ್ಞೇಯಮಾತ್ರತಾಕೇ ಕಾರಣ, ಜಾನತಾ ಹೀ ಹೈ, ಕಿನ್ತು ಉಸಕಾ ‘ಅಹಂ’ರೂಪಸೇ ಅನುಭವಮೇಂ ಆನಾ ಅಶಕ್ಯ ಹೋನೇಸೇ,
(ಉಸೇ) ನಹೀಂ ಭೋಗತಾ .
ಭಾವಾರ್ಥ : — ಅಜ್ಞಾನೀಕೋ ತೋ ಶುದ್ಧ ಆತ್ಮಾಕಾ ಜ್ಞಾನ ನಹೀಂ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ಜೋ ಕರ್ಮ ಉದಯಮೇಂ
ಆತಾ ಹೈ ಉಸೀಕೋ ವಹ ನಿಜರೂಪ ಜಾನಕರ ಭೋಗತಾ ಹೈ; ಔರ ಜ್ಞಾನೀಕೋ ಶುದ್ಧ ಆತ್ಮಾಕಾ ಅನುಭವ ಹೋ
ಗಯಾ ಹೈ, ಇಸಲಿಏ ವಹ ಉಸ ಪ್ರಕೃತಿಕೇ ಉದಯಕೋ ಅಪನಾ ಸ್ವಭಾವ ನಹೀಂ ಜಾನತಾ ಹುಆ ಉಸಕಾ ಮಾತ್ರ
ಜ್ಞಾತಾ ಹೀ ರಹತಾ ಹೈ, ಭೋಕ್ತಾ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ..೩೧೬..
ಅಬ ಇಸ ಅರ್ಥಕಾ ಕಲಶರೂಪ ಕಾವ್ಯ ಕಹತೇ ಹೈಂ : —

Page 464 of 642
PDF/HTML Page 497 of 675
single page version

(ಶಾರ್ದೂಲವಿಕ್ರೀಡಿತ)
ಅಜ್ಞಾನೀ ಪ್ರಕೃತಿಸ್ವಭಾವನಿರತೋ ನಿತ್ಯಂ ಭವೇದ್ವೇದಕೋ
ಜ್ಞಾನೀ ತು ಪ್ರಕೃತಿಸ್ವಭಾವವಿರತೋ ನೋ ಜಾತುಚಿದ್ವೇದಕಃ .
ಇತ್ಯೇವಂ ನಿಯಮಂ ನಿರೂಪ್ಯ ನಿಪುಣೈರಜ್ಞಾನಿತಾ ತ್ಯಜ್ಯತಾಂ
ಶುದ್ಧೈಕಾತ್ಮಮಯೇ ಮಹಸ್ಯಚಲಿತೈರಾಸೇವ್ಯತಾಂ ಜ್ಞಾನಿತಾ ..೧೯೭..
ಅಜ್ಞಾನೀ ವೇದಕ ಏವೇತಿ ನಿಯಮ್ಯತೇ —
ಣ ಮುಯದಿ ಪಯಡಿಮಭವ್ವೋ ಸುಟ್ಠು ವಿ ಅಜ್ಝಾಇದೂಣ ಸತ್ಥಾಣಿ .
ಗುಡದುದ್ಧಂ ಪಿ ಪಿಬಂತಾ ಣ ಪಣ್ಣಯಾ ಣಿವ್ವಿಸಾ ಹೋಂತಿ ..೩೧೭..
ನ ಮುಞ್ಚತಿ ಪ್ರಕೃತಿಮಭವ್ಯಃ ಸುಷ್ಠ್ವಪಿ ಅಧೀತ್ಯ ಶಾಸ್ತ್ರಾಣಿ .
ಗುಡದುಗ್ಧಮಪಿ ಪಿಬನ್ತೋ ನ ಪನ್ನಗಾ ನಿರ್ವಿಷಾ ಭವನ್ತಿ ..೩೧೭..
ಯಥಾತ್ರ ವಿಷಧರೋ ವಿಷಭಾವಂ ಸ್ವಯಮೇವ ನ ಮುಂಚತಿ, ವಿಷಭಾವಮೋಚನಸಮರ್ಥಸಶರ್ಕರಕ್ಷೀರಪಾನಾಚ್ಚ ನ
ಶ್ಲೋಕಾರ್ಥ : — [ಅಜ್ಞಾನೀ ಪ್ರಕೃತಿ-ಸ್ವಭಾವ-ನಿರತಃ ನಿತ್ಯಂ ವೇದಕಃ ಭವೇತ್ ] ಅಜ್ಞಾನೀ ಪ್ರಕೃ ತಿ-
ಸ್ವಭಾವಮೇಂ ಲೀನ – ರಕ್ತ ಹೋನೇಸೇ ( – ಉಸೀಕೋ ಅಪನಾ ಸ್ವಭಾವ ಜಾನತಾ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ – ) ಸದಾ ವೇದಕ ಹೈ, [ತು ]
ಔರ [ಜ್ಞಾನೀ ಪ್ರಕೃತಿ-ಸ್ವಭಾವ-ವಿರತಃ ಜಾತುಚಿತ್ ವೇದಕಃ ನೋ ] ಜ್ಞಾನೀ ತೋ ಪ್ರಕೃ ತಿಸ್ವಭಾವಸೇ ವಿರಕ್ತ ಹೋನೇಸೇ
( – ಉಸೇ ಪರಕಾ ಸ್ವಭಾವ ಜಾನತಾ ಹೈ ಇಸಲಿಏ – ) ಕ ದಾಪಿ ವೇದಕ ನಹೀಂ ಹೈ . [ಇತಿ ಏವಂ ನಿಯಮಂ ನಿರೂಪ್ಯ ]
ಇಸಪ್ರಕಾರಕೇ ನಿಯಮಕೋ ಭಲೀಭಾಂತಿ ವಿಚಾರ ಕರಕೇ — ನಿಶ್ಚಯ ಕರಕೇ [ನಿಪುಣೈಃ ಅಜ್ಞಾನಿತಾ ತ್ಯಜ್ಯತಾಮ್ ]
ನಿಪುಣ ಪುರುಷೋ ಅಜ್ಞಾನೀಪನಕೋ ಛೋಡ ದೋ ಔರ [ಶುದ್ಧ-ಏಕ-ಆತ್ಮಮಯೇ ಮಹಸಿ ] ಶುದ್ಧ-ಏಕ -ಆತ್ಮಾಮಯ
ತೇಜಮೇಂ [ಅಚಲಿತೈಃ ] ನಿಶ್ಚಲ ಹೋಕರ [ಜ್ಞಾನಿತಾ ಆಸೇವ್ಯತಾಮ್ ] ಜ್ಞಾನೀಪನೇಕಾ ಸೇವನ ಕರೋ .೧೯೭.
ಅಬ, ಯಹ ನಿಯಮ ಬತಾಯಾ ಜಾತಾ ಹೈ ಕಿ ‘ಅಜ್ಞಾನೀ ವೇದಕ ಹೀ ಹೈ’ (ಅರ್ಥಾತ್ ಅಜ್ಞಾನೀ ಭೋಕ್ತಾ ಹೀ
ಹೈ, ಐಸಾ ನಿಯಮ ಹೈ) : —
ಸದ್ರೀತ ಪಢಕರ ಶಾಸ್ತ್ರ ಭೀ, ಪ್ರಕೃತಿ ಅಭವ್ಯ ನಹೀಂ ತಜೇ .
ಜ್ಯೋ ದೂಧ-ಗುಡ ಪೀತಾ ಹುಆ ಭೀ ಸರ್ಪ ನಹಿಂ ನಿರ್ವಿಷ ಬನೇ ..೩೧೭..
ಗಾಥಾರ್ಥ : — [ಸುಷ್ಠು ] ಭಲೀ ಭಾಂತಿ [ಶಾಸ್ತ್ರಾಣಿ ] ಶಾಸ್ತ್ರೋಂಕೋ [ಅಧೀತ್ಯ ಅಪಿ ] ಪಢಕರ ಭೀ
[ಅಭವ್ಯಃ ] ಅಭವ್ಯ ಜೀವ [ಪ್ರಕೃತಿಮ್ ] ಪ್ರಕೃ ತಿಕೋ (ಅರ್ಥಾತ್ ಪ್ರಕೃ ತಿಕೇ ಸ್ವಭಾವಕೋ) [ನ ಮುಞ್ಚತಿ ] ನಹೀಂ
ಛೋಡತಾ, [ಗುಡದುಗ್ಧಮ್ ] ಜೈಸೇ ಮೀಠೇ ದೂಧಕೋ [ಪಿಬನ್ತಃ ಅಪಿ ] ಪೀತೇ ಹುಏ [ಪನ್ನಗಾಃ ] ಸರ್ಪ [ನಿರ್ವಿಷಾಃ ]
ನಿರ್ವಿಷ [ನ ಭವನ್ತಿ ] ನಹೀಂ ಹೋತೇ .
ಟೀಕಾ : — ಜೈಸೇ ಇಸ ಜಗತಮೇಂ ಸರ್ಪ ವಿಷಭಾವಕೋ ಅಪನೇ ಆಪ ನಹೀಂ ಛೋಡತಾ ಔರ ವಿಷಭಾವಕೋ

Page 465 of 642
PDF/HTML Page 498 of 675
single page version

ಮುಂಚತಿ; ತಥಾ ಕಿಲಾಭವ್ಯಃ ಪ್ರಕೃತಿಸ್ವಭಾವಂ ಸ್ವಯಮೇವ ನ ಮುಂಚತಿ, ಪ್ರಕೃತಿಸ್ವಭಾವಮೋಚನ-
ಸಮರ್ಥದ್ರವ್ಯಶ್ರುತಜ್ಞಾನಾಚ್ಚ ನ ಮುಂಚತಿ, ನಿತ್ಯಮೇವ ಭಾವಶ್ರುತಜ್ಞಾನಲಕ್ಷಣಶುದ್ಧಾತ್ಮಜ್ಞಾನಾಭಾವೇನಾಜ್ಞಾನಿತ್ವಾತ್ . ಅತೋ
ನಿಯಮ್ಯತೇಽಜ್ಞಾನೀ ಪ್ರಕೃತಿಸ್ವಭಾವೇ ಸ್ಥಿತತ್ವಾದ್ವೇದಕ ಏವ .
ಜ್ಞಾನೀ ತ್ವವೇದಕ ಏವೇತಿ ನಿಯಮ್ಯತೇ —
ಣಿವ್ವೇಯಸಮಾವಣ್ಣೋ ಣಾಣೀ ಕಮ್ಮಪ್ಫಲಂ ವಿಯಾಣೇದಿ .
ಮಹುರಂ ಕಡುಯಂ ಬಹುವಿಹಮವೇಯಓ ತೇಣ ಸೋ ಹೋಇ ..೩೧೮..
ನಿರ್ವೇದಸಮಾಪನ್ನೋ ಜ್ಞಾನೀ ಕರ್ಮಫಲಂ ವಿಜಾನಾತಿ .
ಮಧುರಂ ಕಟುಕಂ ಬಹುವಿಧಮವೇದಕಸ್ತೇನ ಸ ಭವತಿ ..೩೧೮..
59
ಛುಡಾನೇಮೇಂ ಸಮರ್ಥ ಐಸೇ ಮಿಶ್ರೀಸಹಿತ ದುಗ್ಧಪಾನಸೇ ಭೀ ನಹೀಂ ಛೋಡತಾ, ಇಸೀಪ್ರಕಾರ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಅಭವ್ಯ ಜೀವ
ಪ್ರಕೃತಿಸ್ವಭಾವಕೋ ಅಪನೇ ಆಪ ನಹೀಂ ಛೋಡತಾ ಔರ ಪ್ರಕೃತಿಸ್ವಭಾವಕೋ ಛುಡಾನೇಮೇಂ ಸಮರ್ಥ ಐಸೇ ದ್ರವ್ಯಶ್ರುತಕೇ
ಜ್ಞಾನಸೇ ಭೀ ನಹೀಂ ಛೋಡತಾ; ಕ್ಯೋಂಕಿ ಉಸೇ ಸದಾ ಹೀ, ಭಾವಶ್ರುತಜ್ಞಾನಸ್ವರೂಪ ಶುದ್ಧಾತ್ಮಜ್ಞಾನಕೇ (-ಶುದ್ಧ ಆತ್ಮಾಕೇ
ಜ್ಞಾನಕೇ) ಅಭಾವಕೇ ಕಾರಣ, ಅಜ್ಞಾನೀಪನ ಹೈ . ಇಸಲಿಯೇ ಯಹ ನಿಯಮ ಕಿಯಾ ಜಾತಾ ಹೈ ( — ಐಸಾ ನಿಯಮ ಸಿದ್ಧ
ಹೋತಾ ಹೈ) ಕಿ ಅಜ್ಞಾನೀ ಪ್ರಕೃತಿಸ್ವಭಾವಮೇಂ ಸ್ಥಿತ ಹೋನೇಸೇ ವೇದಕ ಹೀ ಹೈ (-ಕರ್ಮಕಾ ಭೋಕ್ತಾ ಹೀ ಹೈ) .
ಭಾವಾರ್ಥ : — ಇಸ ಗಾಥಾಮೇಂ, ಯಹ ನಿಯಮ ಬತಾಯಾ ಹೈ ಕಿ ಅಜ್ಞಾನೀ ಕರ್ಮಫಲಕಾ ಭೋಕ್ತಾ ಹೀ ಹೈ .
ಯಹಾಂ ಅಭವ್ಯಕಾ ಉದಾಹರಣ ಯುಕ್ತ ಹೈ . ಜೈಸೇ : — ಅಭವ್ಯಕಾ ಸ್ವಯಮೇವ ಯಹ ಸ್ವಭಾವ ಹೋತಾ ಹೈ ಕಿ
ದ್ರವ್ಯಶ್ರುತಕಾ ಜ್ಞಾನ ಆದಿ ಬಾಹ್ಯ ಕಾರಣೋಂಕೇ ಮಿಲನೇ ಪರ ಭೀ ಅಭವ್ಯ ಜೀವ, ಶುದ್ಧ ಆತ್ಮಾಕೇ ಜ್ಞಾನಕೇ ಅಭಾವಕೇ
ಕಾರಣ, ಕರ್ಮೋದಯಕೋ ಭೋಗನೇಕೇ ಸ್ವಭಾವಕೋ ನಹೀಂ ಬದಲತಾ; ಇಸಲಿಯೇ ಇಸ ಉದಾಹರಣಸೇ ಸ್ಪಷ್ಟ ಹುಆ ಕಿ
ಶಾಸ್ತ್ರೋಂಕಾ ಜ್ಞಾನ ಇತ್ಯಾದಿ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ ಜಬ ತಕ ಜೀವಕೋ ಶುದ್ಧ ಆತ್ಮಾಕಾ ಜ್ಞಾನ ನಹೀಂ ಹೈ ಅರ್ಥಾತ್ ಅಜ್ಞಾನೀಪನ
ಹೈ ತಬ ತಕ ವಹ ನಿಯಮಸೇ ಭೋಕ್ತಾ ಹೀ ಹೈ ..೩೧೭..
ಅಬ, ಯಹ ನಿಯಮ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ — ಜ್ಞಾನೀ ತೋ ಕರ್ಮಫಲಕಾ ಅವೇದಕ ಹೀ ಹೈ : —
ವೈರಾಗ್ಯಪ್ರಾಪ್ತ ಜು ಜ್ಞಾನಿಜನ ಹೈ ಕರ್ಮಫಲಕೋ ಜಾನತಾ .
ಕಡವೇ-ಮಧುರ ಬಹುಭಾಂತಿಕೋ, ಇಸಸೇ ಅವೇದಕ ಹೈ ಅಹಾ ! ..೩೧೮..
ಗಾಥಾರ್ಥ : — [ನಿರ್ವೇದಸಮಾಪನ್ನಃ ] ನಿರ್ವೇದ(ವೈರಾಗ್ಯ)ಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ [ಜ್ಞಾನೀ ] ಜ್ಞಾನೀ [ಮಧುರಮ್
ಕಟುಕಮ್ ] ಮೀಠೇ-ಕ ಡವೇ [ಬಹುವಿಧಮ್ ] ಅನೇಕ ಪ್ರಕಾರಕೇ [ಕರ್ಮಫಲಮ್ ] ಕ ರ್ಮಫಲಕೋ [ವಿಜಾನಾತಿ ]
ಜಾನತಾ ಹೈ, [ತೇನ ] ಇಸಲಿಯೇ [ಸಃ ] ವಹ [ಅವೇದಕಃ ಭವತಿ ] ಅವೇದಕ ಹೈ .

Page 466 of 642
PDF/HTML Page 499 of 675
single page version

ಜ್ಞಾನೀ ತು ನಿರಸ್ತಭೇದಭಾವಶ್ರುತಜ್ಞಾನಲಕ್ಷಣಶುದ್ಧಾತ್ಮಜ್ಞಾನಸದ್ಭಾವೇನ ಪರತೋಽತ್ಯನ್ತವಿರಕ್ತ ತ್ವಾತ್ ಪ್ರಕೃತಿ-
ವಭಾವಂ ಸ್ವಯಮೇವ ಮುಂಚತಿ, ತತೋಽಮಧುರಂ ಮಧುರಂ ವಾ ಕರ್ಮಫಲಮುದಿತಂ ಜ್ಞಾತೃತ್ವಾತ್ ಕೇವಲಮೇವ ಜಾನಾತಿ, ನ
ಪುನರ್ಜ್ಞಾನೇ ಸತಿ ಪರದ್ರವ್ಯಸ್ಯಾಹಂತಯಾಽನುಭವಿತುಮಯೋಗ್ಯತ್ವಾದ್ವೇದಯತೇ . ಅತೋ ಜ್ಞಾನೀ ಪ್ರಕೃತಿಸ್ವಭಾವವಿರಕ್ತ ತ್ವಾದವೇದಕ
ಏವ .
(ವಸನ್ತತಿಲಕಾ)
ಜ್ಞಾನೀ ಕರೋತಿ ನ ನ ವೇದಯತೇ ಚ ಕರ್ಮ
ಜಾನಾತಿ ಕೇವಲಮಯಂ ಕಿಲ ತತ್ಸ್ವಭಾವಮ್ .
ಜಾನನ್ಪರಂ ಕರಣವೇದನಯೋರಭಾವಾ-
ಚ್ಛುದ್ಧಸ್ವಭಾವನಿಯತಃ ಸ ಹಿ ಮುಕ್ತ ಏವ ..೧೯೮..
ಟೀಕಾ : — ಜ್ಞಾನೀ ತೋ ಜಿಸಮೇಂಸೇ ಭೇದ ದೂರ ಹೋ ಗಯೇ ಹೈಂ ಐಸಾ ಭಾವಶ್ರುತಜ್ಞಾನ ಜಿಸಕಾ ಸ್ವರೂಪ ಹೈ,
ಐಸೇ ಶುದ್ಧಾತ್ಮಜ್ಞಾನಕೇ ( – ಶುದ್ಧ ಆತ್ಮಾಕೇ ಜ್ಞಾನಕೇ) ಸದ್ಭಾವಕೇ ಕಾರಣ, ಪರಸೇ ಅತ್ಯನ್ತ ವಿರಕ್ತ ಹೋನೇಸೇ
ಪ್ರಕೃತಿ-(ಕರ್ಮೋದಯ)ಕೇ ಸ್ವಭಾವಕೋ ಸ್ವಯಮೇವ ಛೋಡ ದೇತಾ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ಉದಯಮೇಂ ಆಯೇ ಹುಏ ಅಮಧುರ ಯಾ ಮಧುರ
ಕರ್ಮಫಲಕೋ ಜ್ಞಾತಾಪನೇಕೇ ಕಾರಣ ಮಾತ್ರ ಜಾನತಾ ಹೀ ಹೈ, ಕಿನ್ತು ಜ್ಞಾನಕೇ ಹೋನೇ ಪರ ( – ಜ್ಞಾನ ಹೋ ತಬ) ಪರದ್ರವ್ಯಕೋ
‘ಅಹಂ’ರೂಪಸೇ ಅನುಭವ ಕರನೇಕೀ ಅಯೋಗ್ಯತಾ ಹೋನೇಸೇ (ಉಸ ಕರ್ಮಫಲಕೋ) ನಹೀಂ ವೇದತಾ . ಇಸಲಿಯೇ, ಜ್ಞಾನೀ
ಪ್ರಕೃತಿಸ್ವಭಾವಸೇ ವಿರಕ್ತ ಹೋನೇಸೇ ಅವೇದಕ ಹೀ ಹೈ .
ಭಾವಾರ್ಥ : — ಜೋ ಜಿಸಸೇ ವಿರಕ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ ಉಸೇ ವಹ ಅಪನೇ ವಶ ತೋ ಭೋಗತಾ ನಹೀಂ ಹೈ, ಔರ ಯದಿ
ಪರವಶ ಹೋಕರ ಭೋಗತಾ ಹೈ ತೋ ವಹ ಪರಮಾರ್ಥಸೇ ಭೋಕ್ತಾ ನಹೀಂ ಕಹಲಾತಾ . ಇಸ ನ್ಯಾಯಸೇ ಜ್ಞಾನೀ — ಜೋ ಕಿ
ಪ್ರಕೃತಿಸ್ವಭಾವಕೋ (ಕರ್ಮೋದಯಕೋ) ಅಪನಾ ನ ಜಾನನೇಸೇ ಉಸಸೇ ವಿರಕ್ತ ಹೈ ವಹ — ಸ್ವಯಮೇವ ತೋ
ಪ್ರಕೃತಿಸ್ವಭಾವಕೋ ನಹೀಂ ಭೋಗತಾ, ಔರ ಉದಯಕೀ ಬಲವತ್ತಾಸೇ ಪರವಶ ಹೋತಾ ಹುಆ ಅಪನೀ ನಿರ್ಬಲತಾಸೇ ಭೋಗತಾ
ಹೈ ತೋ ಉಸೇ ಪರಮಾರ್ಥಸೇ ಭೋಕ್ತಾ ನಹೀಂ ಕಹಾ ಜಾ ಸಕತಾ, ವ್ಯವಹಾರಸೇ ಭೋಕ್ತಾ ಕಹಲಾತಾ ಹೈ . ಕಿನ್ತು ವ್ಯವಹಾರಕಾ
ತೋ ಯಹಾಂ ಶುದ್ಧನಯಕೇ ಕಥನಮೇಂ ಅಧಿಕಾರ ನಹೀಂ ಹೈ; ಇಸಲಿಯೇ ಜ್ಞಾನೀ ಅಭೋಕ್ತಾ ಹೀ ಹೈ ..೩೧೮..
ಅಬ ಇಸ ಅರ್ಥಕಾ ಕಲಶರೂಪ ಕಾವ್ಯ ಕಹತೇ ಹೈಂ : —
ಶ್ಲೋಕಾರ್ಥ : — [ಜ್ಞಾನೀ ಕರ್ಮ ನ ಕರೋತಿ ಚ ನ ವೇದಯತೇ ] ಜ್ಞಾನೀ ಕ ರ್ಮಕೋ ನ ತೋ ಕ ರತಾ ಹೈ ಔರ
ನ ವೇದತಾ (ಭೋಗತಾ) ಹೈ, [ತತ್ಸ್ವಭಾವಮ್ ಅಯಂ ಕಿಲ ಕೇವಲಮ್ ಜಾನಾತಿ ] ವಹ ಕ ರ್ಮಕೇ ಸ್ವಭಾವಕೋ ಮಾತ್ರ
ಜಾನತಾ ಹೀ ಹೈ . [ಪರಂ ಜಾನನ್ ] ಇಸಪ್ರಕಾರ ಮಾತ್ರ ಜಾನತಾ ಹುಆ [ಕರಣ-ವೇದನಯೋಃ ಅಭಾವಾತ್ ] ಕ ರನೇ ಔರ
ವೇದನೇಕೇ (ಭೋಗನೇಕೇ) ಅಭಾವಕೇ ಕಾರಣ [ಶುದ್ಧ-ಸ್ವಭಾವ-ನಿಯತಃ ಸಃ ಹಿ ಮುಕ್ತ : ಏವ ] ಶುದ್ಧ ಸ್ವಭಾವಮೇಂ
ನಿಶ್ಚಲ ಐಸಾ ವಹ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಮುಕ್ತ ಹೀ ಹೈ .
ಭಾವಾರ್ಥ : — ಜ್ಞಾನೀ ಕರ್ಮಕಾ ಸ್ವಾಧೀನತಯಾ ಕರ್ತಾ-ಭೋಕ್ತಾ ನಹೀಂ ಹೈ, ಮಾತ್ರ ಜ್ಞಾತಾ ಹೀ ಹೈ; ಇಸಲಿಯೇ
ವಹ ಮಾತ್ರ ಶುದ್ಧಸ್ವಭಾವರೂಪ ಹೋತಾ ಹುಆ ಮುಕ್ತ ಹೀ ಹೈ . ಕರ್ಮ ಉದಯಮೇಂ ಆತಾ ಭೀ ಹೈ, ಫಿ ರ ಭೀ ವಹ ಜ್ಞಾನೀಕಾ
ಕ್ಯಾ ಕರ ಸಕತಾ ಹೈ ? ಜಬ ತಕ ನಿರ್ಬಲತಾ ರಹತೀ ಹೈ ತಬತಕ ಕರ್ಮ ಜೋರ ಚಲಾ ಲೇ; ಜ್ಞಾನೀ ಕ್ರಮಶಃ ಶಕ್ತಿ

Page 467 of 642
PDF/HTML Page 500 of 675
single page version

ಣ ವಿ ಕುವ್ವಇ ಣ ವಿ ವೇಯಇ ಣಾಣೀ ಕಮ್ಮಾಇಂ ಬಹುಪಯಾರಾಇಂ .
ಜಾಣಇ ಪುಣ ಕಮ್ಮಫಲಂ ಬಂಧಂ ಪುಣ್ಣಂ ಚ ಪಾವಂ ಚ ..೩೧೯..
ನಾಪಿ ಕರೋತಿ ನಾಪಿ ವೇದಯತೇ ಜ್ಞಾನೀ ಕರ್ಮಾಣಿ ಬಹುಪ್ರಕಾರಾಣಿ .
ಜಾನಾತಿ ಪುನಃ ಕರ್ಮಫಲಂ ಬನ್ಧಂ ಪುಣ್ಯಂ ಚ ಪಾಪಂ ಚ ..೩೧೯..
ಜ್ಞಾನೀ ಹಿ ಕರ್ಮಚೇತನಾಶೂನ್ಯತ್ವೇನ ಕರ್ಮಫಲಚೇತನಾಶೂನ್ಯತ್ವೇನ ಚ ಸ್ವಯಮಕರ್ತೃತ್ವಾದವೇದಯಿತೃತ್ವಾಚ್ಚ ನ
ಕರ್ಮ ಕರೋತಿ ನ ವೇದಯತೇ ಚ; ಕಿನ್ತು ಜ್ಞಾನಚೇತನಾಮಯತ್ವೇನ ಕೇವಲಂ ಜ್ಞಾತೃತ್ವಾತ್ಕರ್ಮಬನ್ಧಂ ಕರ್ಮಫಲಂ ಚ
ಶುಭಮಶುಭಂ ವಾ ಕೇವಲಮೇವ ಜಾನಾತಿ .
ಕುತ ಏತತ್ ? —
ದಿಟ್ಠೀ ಜಹೇವ ಣಾಣಂ ಅಕಾರಯಂ ತಹ ಅವೇದಯಂ ಚೇವ .
ಜಾಣಇ ಯ ಬಂಧಮೋಕ್ಖಂ ಕಮ್ಮುದಯಂ ಣಿಜ್ಜರಂ ಚೇವ ..೩೨೦..
ಬಢಾಕರ ಅನ್ತಮೇಂ ಕರ್ಮಕಾ ಸಮೂಲ ನಾಶ ಕರೇಗಾ ಹೀ .೧೯೮.
ಅಬ ಇಸೀ ಅರ್ಥಕೋ ಪುನಃ ದೃಢ ಕರತೇ ಹೈಂ : —
ಕರತಾ ನಹೀಂ, ನಹಿಂ ವೇದತಾ, ಜ್ಞಾನೀ ಕರಮ ಬಹುಭಾಂತಿಕಾ .
ಬಸ ಜಾನತಾ ವಹ ಬನ್ಧ ತ್ಯೋಂ ಹಿ ಕರ್ಮಫಲ ಶುಭ-ಅಶುಭಕೋ ..೩೧೯..
ಗಾಥಾರ್ಥ : — [ಜ್ಞಾನೀ] ಜ್ಞಾನೀ [ಬಹುಪ್ರಕಾರಾಣಿ] ಬಹುತ ಪ್ರಕಾರಕೇ [ಕರ್ಮಾಣಿ] ಕ ರ್ಮೋಂಕೋ [ನ ಅಪಿ
ಕರೋತಿ] ನ ತೋ ಕ ರತಾ ಹೈ, [ನ ಅಪಿ ವೇದಯತೇ ] ಔರ ನ ವೇದತಾ (ಭೋಗತಾ) ಹೀ ಹೈ; [ಪುನಃ ] ಕಿ ನ್ತು [ಪುಣ್ಯಂ
ಚ ಪಾಪಂ ಚ ] ಪುಣ್ಯ ಔರ ಪಾಪರೂಪ [ಬನ್ಧಂ ] ಕ ರ್ಮಬನ್ಧಕೋ [ಕರ್ಮಫಲಂ ] ತಥಾ ಕ ರ್ಮಫಲಕೋ [ಜಾನಾತಿ ]
ಜಾನತಾ ಹೈ .
ಟೀಕಾ : — ಜ್ಞಾನೀ ಕರ್ಮಚೇತನಾ ರಹಿತ ಹೋನೇಸೇ ಸ್ವಯಂ ಅಕರ್ತಾ ಹೈ, ಔರ ಕರ್ಮಫಲಚೇತನಾ ರಹಿತ ಹೋನೇಸೇ
ಸ್ವಯಂ ಅವೇದಕ ( – ಅಭೋಕ್ತಾ) ಹೈ, ಇಸಲಿಏ ವಹ ಕರ್ಮಕೋ ನ ತೋ ಕರತಾ ಹೈ ಔರ ನ ವೇದತಾ ( – ಭೋಗತಾ)
ಹೈ; ಕಿನ್ತು ಜ್ಞಾನಚೇತನಾಮಯ ಹೋನೇಸೇ ಮಾತ್ರ ಜ್ಞಾತಾ ಹೀ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ವಹ ಶುಭ ಅಥವಾ ಅಶುಭ ಕರ್ಮಬನ್ಧಕೋ ತಥಾ
ಕರ್ಮಫಲಕೋ ಮಾತ್ರ ಜಾನತಾ ಹೀ ಹೈ ..೩೧೯..
ಅಬ ಪ್ರಶ್ನ ಹೋತಾ ಹೈ ಕಿ — (ಜ್ಞಾನೀ ಕರತಾ-ಭೋಗತಾ ನಹೀಂ ಹೈ, ಮಾತ್ರ ಜಾನತಾ ಹೀ ಹೈ) ಯಹ ಕೈಸೇ ಹೈ ?
ಇಸಕಾ ಉತ್ತರ ದೃಷ್ಟಾಂತಪೂರ್ವಕ ಕಹತೇ ಹೈಂ : —
ಜ್ಯೋಂ ನೇತ್ರ, ತ್ಯೋಂ ಹೀ ಜ್ಞಾನ ನಹಿಂ ಕಾರಕ, ನಹೀಂ ವೇದಕ ಅಹೋ !
ಜಾನೇ ಹಿ ಕರ್ಮೋದಯ, ನಿರಜರಾ, ಬನ್ಧ ತ್ಯೋಂ ಹೀ ಮೋಕ್ಷಕೋ ..೩೨೦..