Samaysar-Hindi (Oriya transliteration). Gatha: 259-275 ; Kalash: 171-173.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 22 of 34

 

Page 388 of 642
PDF/HTML Page 421 of 675
single page version

ଏସା ଦୁ ଜା ମଦୀ ଦେ ଦୁକ୍ଖିଦସୁହିଦେ କରେମି ସତ୍ତେ ତ୍ତି .
ଏସା ଦେ ମୂଢମଦୀ ସୁହାସୁହଂ ବଂଧଦେ କମ୍ମଂ ..୨୫୯..
ଏଷା ତୁ ଯା ମତିସ୍ତେ ଦୁଃଖିତସୁଖିତାନ୍ କରୋମି ସତ୍ତ୍ଵାନିତି .
ଏଷା ତେ ମୂଢମତିଃ ଶୁଭାଶୁଭଂ ବଧ୍ନାତି କର୍ମ ..୨୫୯..
ପରଜୀଵାନହଂ ହିନସ୍ମି, ନ ହିନସ୍ମି, ଦୁଃଖଯାମି, ସୁଖଯାମି ଇତି ଯ ଏଵାଯମଜ୍ଞାନମଯୋ-
ଽଧ୍ଯଵସାଯୋ ମିଥ୍ଯାଦ୍ରଷ୍ଟେଃ, ସ ଏଵ ସ୍ଵଯଂ ରାଗାଦିରୂପତ୍ଵାତ୍ତସ୍ଯ ଶୁଭାଶୁଭବନ୍ଧହେତୁଃ .
ଅଥାଧ୍ଯଵସାଯଂ ବନ୍ଧହେତୁତ୍ଵେନାଵଧାରଯତି
ଦୃଶ୍ଯତେ ] ଜୋ ଯହ ଅଜ୍ଞାନସ୍ଵରୂପ ଅଧ୍ଯଵସାଯ ଦିଖାଈ ଦେତା ହୈ [ସଃ ଏଵ] ଵହ ଅଧ୍ଯଵସାଯ ହୀ, [ଵିପର୍ଯଯାତ୍ ]
ଵିପର୍ଯଯସ୍ଵରୂପ (ମିଥ୍ଯା) ହୋନେସେ, [ଅସ୍ଯ ବନ୍ଧହେତୁଃ ] ଉସ ମିଥ୍ଯାଦୃଷ୍ଟିକେ ବନ୍ଧକା କାରଣ ହୈ .
ଭାଵାର୍ଥ :ମିଥ୍ଯା ଅଭିପ୍ରାଯ ହୀ ମିଥ୍ଯାତ୍ଵ ହୈ ଔର ଵହୀ ବନ୍ଧକା କାରଣ ହୈଐସା ଜାନନା
ଚାହିଏ .୧୭୦.
ଅବ, ଯହ କହତେ ହୈଂ କି ଯହ ଅଜ୍ଞାନମଯ ଅଧ୍ଯଵସାଯ ହୀ ବନ୍ଧକା କାରଣ ହୈ :
ଯହ ବୁଦ୍ଧି ତେରୀ‘ଦୁଖିତ ଅଵରୁ ସୁଖୀ କରୂଁ ହୂଁ ଜୀଵକୋ’ .
ଵହ ମୂଢମତି ତେରୀ ଅରେ ! ଶୁଭ ଅଶୁଭ ବାଂଧେ କର୍ମକୋ ..୨୫୯..
ଗାଥାର୍ଥ :[ତେ ] ତେରୀ [ଯା ଏଷା ମତିଃ ତୁ ] ଯହ ଜୋ ବୁଦ୍ଧି ହୈ କି ମୈଂ [ସତ୍ତ୍ଵାନ୍ ] ଜୀଵୋଂକୋ
[ଦୁଃଖିତସୁଖିତାନ୍ ] ଦୁଃଖୀ-ସୁଖୀ [କରୋମି ଇତି ] କରତା ହୂଁଂ, [ଏଷା ତେ ମୂଢମତିଃ ] ଯହୀ ତେରୀ ମୂଢବୁଦ୍ଧି
ହୀ (ମୋହସ୍ଵରୂପ ବୁଦ୍ଧି ହୀ) [ଶୁଭାଶୁଭଂ କର୍ମ ] ଶୁଭାଶୁଭ କ ର୍ମକୋ [ବଧ୍ନାତି ] ବାଁଧତୀ ହୈ
.
ଟୀକା :‘ମୈଂ ପର ଜୀଵୋଂକୋ ମାରତା ହୂଁ, ନହୀଂ ମାରତା, ଦୁଃଖୀ କରତା ହୂଁ, ସୁଖୀ କରତା ହୂଁ’ ଐସା
ଜୋ ଯହ ଅଜ୍ଞାନମଯ ଅଧ୍ଯଵସାଯ ମିଥ୍ଯାଦୃଷ୍ଟିକେ ହୈ, ଵହୀ (ଅର୍ଥାତ୍ ଵହ ଅଧ୍ଯଵସାଯ ହୀ) ସ୍ଵଯଂ ରାଗାଦିରୂପ
ହୋନେସେ ଉସେ (
ମିଥ୍ଯାଦୃଷ୍ଟିକୋ) ଶୁଭାଶୁଭ ବନ୍ଧକା କାରଣ ହୈ .
ଭାଵାର୍ଥ :ମିଥ୍ଯା ଅଧ୍ଯଵସାଯ ବନ୍ଧକା କାରଣ ହୈ ..୨୫୯..
ଅବ, ଅଧ୍ଯଵସାଯକୋ ବନ୍ଧକେ କାରଣକେ ରୂପମେଂ ଭଲୀଭାଁତି ନିଶ୍ଚିତ କରତେ ହୈଂ (ଅର୍ଥାତ୍ ମିଥ୍ଯା
ଜୋ ପରିଣାମ ମିଥ୍ଯା ଅଭିପ୍ରାଯ ସହିତ ହୋ (ସ୍ଵପରକେ ଏକତ୍ଵକେ ଅଭିପ୍ରାଯସେ ଯୁକ୍ତ ହୋ) ଅଥଵା ଵୈଭାଵିକ
ହୋ, ଉସ ପରିଣାମକେ ଲିଯେ ଅଧ୍ଯଵସାଯ ଶବ୍ଦ ପ୍ରଯୁକ୍ତ କିଯା ଜାତା ହୈ . (ମିଥ୍ଯା) ନିଶ୍ଚଯ ଅଥଵା (ମିଥ୍ଯା)
ଅଭିପ୍ରାଯକେ ଅର୍ଥମେଂ ଭୀ ଅଧ୍ଯଵସାଯ ଶବ୍ଦ ପ୍ରଯୁକ୍ତ ହୋତା ହୈ .

Page 389 of 642
PDF/HTML Page 422 of 675
single page version

ଦୁକ୍ଖିଦସୁହିଦେ ସତ୍ତେ କରେମି ଜଂ ଏଵମଜ୍ଝଵସିଦଂ ତେ .
ତଂ ପାଵବଂଧଗଂ ଵା ପୁଣ୍ଣସ୍ସ ଵ ବଂଧଗଂ ହୋଦି ..୨୬୦..
ମାରିମି ଜୀଵାଵେମି ଯ ସତ୍ତେ ଜଂ ଏଵମଜ୍ଝଵସିଦଂ ତେ .
ତଂ ପାଵବଂଧଗଂ ଵା ପୁଣ୍ଣସ୍ସ ଵ ବଂଧଗଂ ହୋଦି ..୨୬୧..
ଦୁଃଖିତସୁଖିତାନ୍ ସତ୍ତ୍ଵାନ୍ କରୋମି ଯଦେଵମଧ୍ଯଵସିତଂ ତେ .
ତତ୍ପାପବନ୍ଧକଂ ଵା ପୁଣ୍ଯସ୍ଯ ଵା ବନ୍ଧକଂ ଭଵତି ..୨୬୦..
ମାରଯାମି ଜୀଵଯାମି ଚ ସତ୍ତ୍ଵାନ୍ ଯଦେଵମଧ୍ଯଵସିତଂ ତେ .
ତତ୍ପାପବନ୍ଧକଂ ଵା ପୁଣ୍ଯସ୍ଯ ଵା ବନ୍ଧକଂ ଭଵତି ..୨୬୧..
ଯ ଏଵାଯଂ ମିଥ୍ଯାଦ୍ରଷ୍ଟେରଜ୍ଞାନଜନ୍ମା ରାଗମଯୋଽଧ୍ଯଵସାଯଃ ସ ଏଵ ବନ୍ଧହେତୁଃ ଇତ୍ଯଵ-
ଅଧ୍ଯଵସାଯ ହୀ ବନ୍ଧକା କାରଣ ହୈ ଐସା ନିଯମସେ କହତେ ହୈଂ ) :
କରତା ତୁ ଅଧ୍ଯଵସାନ‘ଦୁଃଖିତ-ସୁଖୀ କରୂଁ ହୂଁ ଜୀଵକୋ’ .
ଵହ ବାଁଧତା ହୈ ପାପକୋ ଵା ବାଁଧତା ହୈ ପୁଣ୍ଯକୋ ..୨୬୦..
କରତା ତୁ ଅଧ୍ଯଵସାନ‘ମୈଂ ମାରୂଁ ଜିଵାଊଁ ଜୀଵକୋ’ .
ଵହ ବାଁଧତା ହୈ ପାପକୋ ଵା ବାଁଧତା ହୈ ପୁଣ୍ଯକୋ ..୨୬୧..
ଗାଥାର୍ଥ :[ସତ୍ତ୍ଵାନ୍ ] ଜୀଵୋଂକୋ ମୈଂ [ଦୁଃଖିତସୁଖିତାନ୍ ] ଦୁଃଖୀ-ସୁଖୀ [କରୋମି ] କରତା
ହୂଁ’ [ଏଵମ୍ ] ଐସା [ଯତ୍ ତେ ଅଧ୍ଯଵସିତଂ ] ଜୋ ତେରା ଅଧ୍ଯଵସାନ, [ତତ୍ ] ଵହୀ [ପାପବନ୍ଧକଂ ଵା ]
ପାପକା ବନ୍ଧକ [ ପୁଣ୍ଯସ୍ଯ ବନ୍ଧକଂ ଵା ] ଅଥଵା ପୁଣ୍ଯକା ବନ୍ଧକ [ଭଵତି ] ହୋତା ହୈ .
[ ସତ୍ତ୍ଵାନ୍ ] ଜୀଵୋଂକୋ ମୈଂ [ମାରଯାମି ଚ ଜୀଵଯାମି ] ମାରତା ହୂଁ ଔର ଜିଲାତା ହୂଁ ’ [ଏଵମ୍ ]
ଐସା [ଯତ୍ ତେ ଅଧ୍ଯଵସିତଂ ] ଜୋ ତେରା ଅଧ୍ଯଵସାନ, [ତତ୍ ] ଵହୀ [ପାପବନ୍ଧକଂ ଵା ] ପାପକା ବନ୍ଧକ
[ପୁଣ୍ଯସ୍ଯ ବନ୍ଧକଂ ଵା ] ଅଥଵା ପୁଣ୍ଯକା ବନ୍ଧକ [ଭଵତି ] ହୋତା ହୈ
.
ଟୀକା :ମିଥ୍ଯାଦୃଷ୍ଟିକେ ଅଜ୍ଞାନସେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋନେଵାଲା ଜୋ ଯହ ରାଗମଯ ଅଧ୍ଯଵସାଯ ହୈ ଵହୀ
ଜୋ ପରିଣମନ ମିଥ୍ଯା ଅଭିପ୍ରାଯ ସହିତ ହୋ (ସ୍ଵପରକେ ଏକତ୍ଵକେ ଅଭିପ୍ରାଯସେ ଯୁକ୍ତ ହୋ) ଅଥଵା ଵୈଭାଵିକ
ହୋ, ଉସ ପରିଣମନକେ ଲିଏ ‘ଅଧ୍ଯଵସାନ’ ଶବ୍ଦ ପ୍ରଯୁକ୍ତ ହୋତା ହୈ . (ମିଥ୍ଯା) ନିଶ୍ଚଯ ଅଥଵା (ମିଥ୍ଯା) ଅଭିପ୍ରାଯ
କରନେକେ ଅର୍ଥମେଂ ଭୀ ‘ଅଧ୍ଯଵସାନ’ ଶବ୍ଦ ପ୍ରଯୁକ୍ତ ହୋତା ହୈ .

Page 390 of 642
PDF/HTML Page 423 of 675
single page version

ଧାରଣୀଯମ୍ . ନ ଚ ପୁଣ୍ଯପାପତ୍ଵେନ ଦ୍ଵିତ୍ଵାଦ୍ବନ୍ଧସ୍ଯ ତଦ୍ଧେତ୍ଵନ୍ତରମନ୍ଵେଷ୍ଟଵ୍ଯଂ; ଏକେନୈଵାନେନାଧ୍ଯଵସାଯେନ
ଦୁଃଖଯାମି ମାରଯାମୀତି, ସୁଖଯାମି ଜୀଵଯାମୀତି ଚ ଦ୍ଵିଧା ଶୁଭାଶୁଭାହଂକାରରସନିର୍ଭରତଯା ଦ୍ଵଯୋରପି
ପୁଣ୍ଯପାପଯୋର୍ବନ୍ଧହେତୁତ୍ଵସ୍ଯାଵିରୋଧାତ୍
.
ଏଵଂ ହି ହିଂସାଧ୍ଯଵସାଯ ଏଵ ହିଂସେତ୍ଯାଯାତମ୍
ଅଜ୍ଝଵସିଦେଣ ବଂଧୋ ସତ୍ତେ ମାରେଉ ମା ଵ ମାରେଉ .
ଏସୋ ବଂଧସମାସୋ ଜୀଵାଣଂ ଣିଚ୍ଛଯଣଯସ୍ସ ..୨୬୨..
ଅଧ୍ଯଵସିତେନ ବନ୍ଧଃ ସତ୍ତ୍ଵାନ୍ ମାରଯତୁ ମା ଵା ମାରଯତୁ .
ଏଷ ବନ୍ଧସମାସୋ ଜୀଵାନାଂ ନିଶ୍ଚଯନଯସ୍ଯ ..୨୬୨..
ବନ୍ଧକା କାରଣ ହୈ ଯହ ଭଲୀଭାଁତି ନିଶ୍ଚିତ କରନା ଚାହିଏ . ଔର ପୁଣ୍ଯ-ପାପରୂପସେ ବନ୍ଧକା ଦ୍ଵିତ୍ଵ (ଦୋ-
ପନାଁ) ହୋନେସେ ବନ୍ଧକେ କାରଣକା ଭେଦ ନହୀଂ ଢୂଁଢ଼ନା ଚାହିଏ (ଅର୍ଥାତ୍ ଯହ ନହୀଂ ମାନନା ଚାହିଏ କି
ପୁଣ୍ଯବନ୍ଧକା କାରଣ ଦୂସରା ହୈ ଔର ପାପବନ୍ଧକା କାରଣ କୋଈ ଦୂସରା ହୈ); କ୍ଯୋଂକି ଯହ ଏକ ହୀ
ଅଧ୍ଯଵସାଯ ‘ଦୁଃଖୀ କରତା ହୂଁ, ମାରତା ହୂଁ’ ଇସପ୍ରକାର ଔର ‘ସୁଖୀ କରତା ହୂଁ, ଜିଲାତା ହୂଁ’ ଯୋଂ ଦୋ ପ୍ରକାରସେ
ଶୁଭ-ଅଶୁଭ ଅହଂକାରସେ ଭରା ହୁଆ ହୋନେସେ ପୁଣ୍ଯ ଔର ପାପ
ଦୋନୋଂକେ ବନ୍ଧକା କାରଣ ହୋନେମେଂ ଅଵିରୋଧ
ହୈ (ଅର୍ଥାତ୍ ଏକ ହୀ ଅଧ୍ଯଵସାଯସେ ପୁଣ୍ଯ ଔର ପାପଦୋନୋଂକା ବନ୍ଧ ହୋନେମେଂ କୋଈ ଵିରୋଧ ନହୀଂ ହୈ) .
ଭାଵାର୍ଥ :ଯହ ଅଜ୍ଞାନମଯ ଅଧ୍ଯଵସାଯ ହୀ ବନ୍ଧକା କାରଣ ହୈ . ଉସମେଂ, ‘ମୈଂ ଜିଲାତା ହୂଁ, ସୁଖୀ
କରତା ହୂଁ’ ଐସେ ଶୁଭ ଅହଂକାରସେ ଭରା ହୁଆ ଵହ ଶୁଭ ଅଧ୍ଯଵସାଯ ହୈ ଔର ‘ମୈଂ ମାରତା ହୂଁ, ଦୁଃଖୀ କରତା
ହୂଁ’ ଐସେ ଅଶୁଭ ଅହଂକାରସେ ଭରା ହୁଆ ଵହ ଅଶୁଭ ଅଧ୍ଯଵସାଯ ହୈ
. ଅହଂକାରରୂପ ମିଥ୍ଯାଭାଵ ଦୋନୋଂମେଂ ହୈ;
ଇସଲିଯେ ଅଜ୍ଞାନମଯତାସେ ଦୋନୋଂ ଅଧ୍ଯଵସାଯ ଏକ ହୀ ହୈଂ . ଅତଃ ଯହ ନ ମାନନା ଚାହିଯେ କି ପୁଣ୍ଯକା କାରଣ
ଦୂସରା ହୈ ଔର ପାପକା କାରଣ କୋଈ ଅନ୍ଯ . ଅଜ୍ଞାନମଯ ଅଧ୍ଯଵସାଯ ହୀ ଦୋନୋଂକା କାରଣ ହୈ .୨୬୦-୨୬୧.
‘ଇସପ୍ରକାର ଵାସ୍ତଵମେଂ ହିଂସାକା ଅଧ୍ଯଵସାଯ ହୀ ହିଂସା ହୈ ଯହ ଫଲିତ ହୁଆ’ଯହ କହତେ
ହୈଂ :
ମାରୋନ ମାରୋ ଜୀଵକୋ, ହୈ ବନ୍ଧ ଅଧ୍ଯଵସାନସେ .
ଯହ ଆତମାକେ ବନ୍ଧକା, ସଂକ୍ଷେପ ନିଶ୍ଚଯନଯ ଵିଷେ ..୨୬୨..
ଗାଥାର୍ଥ :[ସତ୍ତ୍ଵାନ୍ ] ଜୀଵୋଂକୋ [ମାରଯତୁ ] ମାରୋ [ଵା ମା ମାରଯତୁ ] ଅଥଵା ନ ମାରୋ
[ବନ୍ଧଃ ] କ ର୍ମବନ୍ଧ [ଅଧ୍ଯଵସିତେନ ] ଅଧ୍ଯଵସାନସେ ହୀ ହୋତା ହୈ . [ଏଷଃ ] ଯହ, [ନିଶ୍ଚଯନଯସ୍ଯ ]
ନିଶ୍ଚଯନଯସେ, [ଜୀଵାନାଂ ] ଜୀଵୋଂକେ [ବନ୍ଧସମାସଃ ] ବନ୍ଧକା ସଂକ୍ଷେପ ହୈ .

Page 391 of 642
PDF/HTML Page 424 of 675
single page version

ପରଜୀଵାନାଂ ସ୍ଵକର୍ମୋଦଯଵୈଚିତ୍ର୍ଯଵଶେନ ପ୍ରାଣଵ୍ଯପରୋପଃ କଦାଚିଦ୍ଭଵତୁ, କଦାଚିନ୍ମା ଭଵତୁ, ଯ ଏଵ
ହିନସ୍ମୀତ୍ଯହଂକାରରସନିର୍ଭରୋ ହିଂସାଯାମଧ୍ଯଵସାଯଃ ସ ଏଵ ନିଶ୍ଚଯତସ୍ତସ୍ଯ ବନ୍ଧହେତୁଃ, ନିଶ୍ଚଯେନ ପରଭାଵସ୍ଯ
ପ୍ରାଣଵ୍ଯପରୋପସ୍ଯ ପରେଣ କର୍ତୁମଶକ୍ଯତ୍ଵାତ୍
.
ଅଥାଧ୍ଯଵସାଯଂ ପାପପୁଣ୍ଯଯୋର୍ବନ୍ଧହେତୁତ୍ଵେନ ଦର୍ଶଯତି
ଏଵମଲିଏ ଅଦତ୍ତେ ଅବଂଭଚେରେ ପରିଗ୍ଗହେ ଚେଵ .
କୀରଦି ଅଜ୍ଝଵସାଣଂ ଜଂ ତେଣ ଦୁ ବଜ୍ଝଦେ ପାଵଂ ..୨୬୩..
ତହ ଵି ଯ ସଚ୍ଚେ ଦତ୍ତେ ବଂଭେ ଅପ୍ପରିଗ୍ଗହତ୍ତଣେ ଚେଵ .
କୀରଦି ଅଜ୍ଝଵସାଣଂ ଜଂ ତେଣ ଦୁ ବଜ୍ଝଦେ ପୁଣ୍ଣଂ ..୨୬୪..
ଟୀକା :ପରଜୀଵୋଂକୋ ଅପନେ କର୍ମୋଦଯକୀ ଵିଚିତ୍ରତାଵଶ ପ୍ରାଣୋଂକା ଵ୍ଯପରୋପ (ଉଚ୍ଛେଦ,
ଵିଯୋଗ) କଦାଚିତ୍ ହୋ, କଦାଚିତ୍ ନ ହୋ,କିନ୍ତୁ ‘ମୈଂ ମାରତା ହୂଁ’ ଐସା ଅହଂକାରରସସେ ଭରା ହୁଆ
ହିଂସାକା ଅଧ୍ଯଵସାଯ ହୀ ନିଶ୍ଚଯସେ ଉସକେ (ହିଂସାକା ଅଧ୍ଯଵସାଯ କରନେଵାଲେ ଜୀଵକୋ) ବନ୍ଧକା କାରଣ
ହୈ, କ୍ଯୋଂକି ନିଶ୍ଚଯସେ ପରକା ଭାଵ ଜୋ ପ୍ରାଣୋଂକା ଵ୍ଯପରୋପ ଵହ ଦୂସରେସେ କିଯା ଜାନା ଅଶକ୍ଯ ହୈ (ଅର୍ଥାତ୍
ଵହ ପରସେ ନହୀଂ କିଯା ଜା ସକତା)
.
ଭାଵାର୍ଥ :ନିଶ୍ଚଯନଯସେ ଦୂସରେକେ ପ୍ରାଣୋଂକା ଵିଯୋଗ ଦୂସରେସେ ନହୀଂ କିଯା ଜା ସକତା; ଵହ ଉସକେ
ଅପନେ କର୍ମୋଂକେ ଉଦଯକୀ ଵିଚିତ୍ରତାକେ କାରଣ କଦାଚିତ୍ ହୋତା ହୈ ଔର କଦାଚିତ୍ ନହୀଂ ହୋତା . ଇସଲିଯେ
ଜୋ ଯହ ମାନତା ହୈଅହଂକାର କରତା ହୈ କି‘ମୈଂ ପରଜୀଵକୋ ମାରତା ହୂଁ’, ଉସକା ଯହ ଅହଂକାରରୂପ
ଅଧ୍ଯଵସାଯ ଅଜ୍ଞାନମଯ ହୈ . ଵହ ଅଧ୍ଯଵସାଯ ହୀ ହିଂସା ହୈଅପନେ ଵିଶୁଦ୍ଧ ଚୈତନ୍ଯପ୍ରାଣକା ଘାତ ହୈ, ଔର
ଵହୀ ବନ୍ଧକା କାରଣ ହୈ . ଯହ ନିଶ୍ଚଯନଯକା ମତ ହୈ .
ଯହାଁ ଵ୍ଯଵହାରନଯକୋ ଗୌଣ କରକେ କହା ହୈ ଐସା ଜାନନା ଚାହିଏ . ଇସଲିଯେ ଵହ କଥନ କଥଂଚିତ୍
(ଅପେକ୍ଷାପୂର୍ଵକ) ହୈ ଐସା ସମଝନା ଚାହିଏ; ସର୍ଵଥା ଏକାନ୍ତପକ୍ଷ ମିଥ୍ଯାତ୍ଵ ହୈ ..୨୬୨..
ଅବ, (ହିଂସା-ଅହିଂସାକୀ ଭାଁତି ସର୍ଵ କାର୍ଯୋଂମେଂ) ଅଧ୍ଯଵସାଯକୋ ହୀ ପାପ-ପୁଣ୍ଯକେ ବନ୍ଧକେ
କାରଣରୂପସେ ଦିଖାତେ ହୈଂ :
ଯୋଂ ଝୂଠ ମାଂହିଂ ଅଦତ୍ତମେଂ, ଅବ୍ରହ୍ମ ଅରୁ ପରିଗ୍ରହ ଵିଷେ .
ଜୋ ହୋଯ ଅଧ୍ଯଵସାନ ଉସସେ ପାପବନ୍ଧନ ହୋଯ ହୈ ..୨୬୩..
ଇସ ରୀତ ସତ୍ଯ ରୁ ଦତ୍ତମେଂ, ତ୍ଯୋଂ ବ୍ରହ୍ମ ଅନପରିଗ୍ରହ ଵିଷେ .
ଜୋ ହୋଯ ଅଧ୍ଯଵସାନ ଉସସେ ପୁଣ୍ଯବନ୍ଧନ ହୋଯ ହୈ ..୨୬୪..

Page 392 of 642
PDF/HTML Page 425 of 675
single page version

ଏଵମଲୀକେଽଦତ୍ତେଽବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯେ ପରିଗ୍ରହେ ଚୈଵ .
କ୍ରିଯତେଽଧ୍ଯଵସାନଂ ଯତ୍ତେନ ତୁ ବଧ୍ଯତେ ପାପମ୍ ..୨୬୩..
ତଥାପି ଚ ସତ୍ଯେ ଦତ୍ତେ ବ୍ରହ୍ମଣି ଅପରିଗ୍ରହତ୍ଵେ ଚୈଵ .
କ୍ରିଯତେଽଧ୍ଯଵସାନଂ ଯତ୍ତେନ ତୁ ବଧ୍ଯତେ ପୁଣ୍ଯମ୍ ..୨୬୪..
ଏଵମଯମଜ୍ଞାନାତ୍ ଯୋ ଯଥା ହିଂସାଯାଂ ଵିଧୀଯତେଽଧ୍ଯଵସାଯଃ, ତଥା ଅସତ୍ଯାଦତ୍ତାବ୍ରହ୍ମ-
ପରିଗ୍ରହେଷୁ ଯଶ୍ଚ ଵିଧୀଯତେ ସ ସର୍ଵୋଽପି କେଵଲ ଏଵ ପାପବନ୍ଧହେତୁଃ . ଯସ୍ତୁ ଅହିଂସାଯାଂ ଯଥା
ଵିଧୀଯତେଽଧ୍ଯଵସାଯଃ, ତଥା ଯଶ୍ଚ ସତ୍ଯଦତ୍ତବ୍ରହ୍ମାପରିଗ୍ରହେଷୁ ଵିଧୀଯତେ ସ ସର୍ଵୋଽପି କେଵଲ ଏଵ
ପୁଣ୍ଯବନ୍ଧହେତୁଃ
.
ଗାଥାର୍ଥ :[ଏଵମ୍ ] ଇସୀପ୍ରକାର (ଜୈସା କି ପହଲେ ହିଂସାକେ ଅଧ୍ଯଵସାଯକେ ସମ୍ବନ୍ଧମେଂ
କହା ଗଯା ହୈ ଉସୀପ୍ରକାର) [ଅଲୀକେ ] ଅସତ୍ଯମେଂ, [ଅଦତ୍ତେ ] ଚୋରୀମେଂ, [ଅବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯେ ] ଅବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯମେଂ
[ଚ ଏଵ ] ଔର [ପରିଗ୍ରହେ ] ପରିଗ୍ରହମେଂ [ଯତ୍ ] ଜୋ [ଅଧ୍ଯଵସାନଂ ] ଅଧ୍ଯଵସାନ [କ୍ରିଯତେ ] କିଯା
ଜାତା ହୈ [ତେନ ତୁ ] ଉସସେ [ପାପଂ ବଧ୍ଯତେ ] ପାପକା ବନ୍ଧ ହୋତା ହୈ; [ତଥାପି ଚ ] ଔର ଇସୀପ୍ରକାର
[ସତ୍ଯେ ] ସତ୍ଯମେଂ, [ଦତ୍ତେ ] ଅଚୌର୍ଯମେଂ, [ବ୍ରହ୍ମଣି ] ବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯମେଂ [ଚ ଏଵ ] ଔର [ଅପରିଗ୍ରହତ୍ଵେ ]
ଅପରିଗ୍ରହମେଂ [ଯତ୍ ] ଜୋ [ଅଧ୍ଯଵସାନଂ ] ଅଧ୍ଯଵସାନ [କ୍ରିଯତେ ] କିଯା ଜାତା ହୈ [ତେନ ତୁ ] ଉସସେ
[ପୁଣ୍ଯଂ ବଧ୍ଯତେ ] ପୁଣ୍ଯକା ବନ୍ଧ ହୋତା ହୈ
.
ଟୀକା :ଇସପ୍ରକାର (ପୂର୍ଵୋକ୍ତ ପ୍ରକାର) ଅଜ୍ଞାନସେ ଯହ ଜୋ ହିଂସାମେଂ ଅଧ୍ଯଵସାଯ କିଯା
ଜାତା ହୈ ଉସୀପ୍ରକାର ଅସତ୍ଯ, ଚୋରୀ, ଅବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯ ଔର ପରିଗ୍ରହମେଂ ଭୀ ଜୋ (ଅଧ୍ଯଵସାଯ) କିଯା ଜାତା
ହୈ, ଵହ ସବ ହୀ ପାପବନ୍ଧକା ଏକମାତ୍ର କାରଣ ହୈ; ଔର ଜୋ ଅହିଂସାମେଂ ଅଧ୍ଯଵସାଯ କିଯା ଜାତା ହୈ
ଉସୀପ୍ରକାର ସତ୍ଯ, ଅଚୌର୍ଯ, ବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯ ଔର ଅପରିଗ୍ରହମେଂ ଭୀ (ଅଧ୍ଯଵସାଯ) କିଯା ଜାଯେ, ଵହ ସବ ହୀ
ପୁଣ୍ଯବନ୍ଧକା ଏକମାତ୍ର କାରଣ ହୈ
.
ଭାଵାର୍ଥ :ଜୈସେ ହିଂସାମେଂ ଅଧ୍ଯଵସାଯ ପାପବନ୍ଧକା କାରଣ କହା ହୈ, ଉସୀପ୍ରକାର ଅସତ୍ଯ,
ଚୋରୀ, ଅବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯ ଔର ପରିଗ୍ରହମେଂ ଅଧ୍ଯଵସାଯ ଭୀ ପାପବନ୍ଧକା କାରଣ ହୈ . ଜୈସେ ଅହିଂସାମେଂ ଅଧ୍ଯଵସାଯ
ପୁଣ୍ଯବନ୍ଧକା କାରଣ ହୈ; ଉସୀପ୍ରକାର ସତ୍ଯ, ଅଚୌର୍ଯ (ଦିଯା ହୁଆ ଲେନା ଵହ), ବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯ ଔର
ଅପରିଗ୍ରହମେଂ ଅଧ୍ଯଵସାଯ ଭୀ ପୁଣ୍ଯବନ୍ଧକା କାରଣ ହୈ . ଇସପ୍ରକାର, ପାଁଚ ପାପୋଂମେଂ (ଅଵ୍ରତୋଂମେଂ)
ଅଧ୍ଯଵସାଯ କିଯା ଜାଯେ ସୋ ପାପବନ୍ଧକା କାରଣ ହୈ ଔର ପାଁଚ (ଏକଦେଶ ଯା ସର୍ଵଦେଶ) ଵ୍ରତୋଂମେଂ
ଅଧ୍ଯଵସାଯ କିଯା ଜାଯେ ସୋ ପୁଣ୍ଯବନ୍ଧକା କାରଣ ହୈ
. ପାପ ଔର ପୁଣ୍ଯ ଦୋନୋଂକେ ବନ୍ଧନମେଂ, ଅଧ୍ଯଵସାଯ
ହୀ ଏକମାତ୍ର ବନ୍ଧକା କାରଣ ହୈ ..୨୬୩-୨୬୪..

Page 393 of 642
PDF/HTML Page 426 of 675
single page version

ନ ଚ ବାହ୍ଯଵସ୍ତୁ ଦ୍ଵିତୀଯୋଽପି ବନ୍ଧହେତୁରିତି ଶଂକ୍ଯମ୍
ଵତ୍ଥୁଂ ପଡୁଚ୍ଚ ଜଂ ପୁଣ ଅଜ୍ଝଵସାଣଂ ତୁ ହୋଦି ଜୀଵାଣଂ .
ଣ ଯ ଵତ୍ଥୁଦୋ ଦୁ ବଂଧୋ ଅଜ୍ଝଵସାଣେଣ ବଂଧୋତ୍ଥି ..୨୬୫..
ଵସ୍ତୁ ପ୍ରତୀତ୍ଯ ଯତ୍ପୁନରଧ୍ଯଵସାନଂ ତୁ ଭଵତି ଜୀଵାନାମ୍ .
ନ ଚ ଵସ୍ତୁତସ୍ତୁ ବନ୍ଧୋଽଧ୍ଯଵସାନେନ ବନ୍ଧୋଽସ୍ତି ..୨୬୫..
ଅଧ୍ଯଵସାନମେଵ ବନ୍ଧହେତୁଃ, ନ ତୁ ବାହ୍ଯଵସ୍ତୁ, ତସ୍ଯ ବନ୍ଧହେତୋରଧ୍ଯଵସାନସ୍ଯ ହେତୁତ୍ଵେନୈଵ
ଚରିତାର୍ଥତ୍ଵାତ୍ . ତର୍ହି କିମର୍ଥୋ ବାହ୍ଯଵସ୍ତୁପ୍ରତିଷେଧଃ ? ଅଧ୍ଯଵସାନପ୍ରତିଷେଧାର୍ଥଃ . ଅଧ୍ଯଵସାନସ୍ଯ ହି
ବାହ୍ଯଵସ୍ତୁ ଆଶ୍ରଯଭୂତଂ; ନ ହି ବାହ୍ଯଵସ୍ତ୍ଵନାଶ୍ରିତ୍ଯ ଅଧ୍ଯଵସାନମାତ୍ମାନଂ ଲଭତେ . ଯଦି
ବାହ୍ଯଵସ୍ତ୍ଵନାଶ୍ରିତ୍ଯାପି ଅଧ୍ଯଵସାନଂ ଜାଯେତ ତଦା, ଯଥା ଵୀରସୂସୁତସ୍ଯାଶ୍ରଯଭୂତସ୍ଯ ସଦ୍ଭାଵେ
50
ଔର ଭୀ ଐସୀ ଶଂକା ନ କରନୀ କି ‘ବାହ୍ଯଵସ୍ତୁ ଵହ ଦୂସରା ଭୀ ବନ୍ଧକା କାରଣ ହୋଗା’ .
(‘ଅଧ୍ଯଵସାଯ ବନ୍ଧକା ଏକ କାରଣ ହୋଗା ଔର ବାହ୍ଯଵସ୍ତୁ ବନ୍ଧକା ଦୂସରା କାରଣ ହୋଗା’ ଐସୀ ଭୀ ଶଂକା
କରନେ ଯୋଗ୍ଯ ନହୀଂ ହୈ; ଅଧ୍ଯଵସାଯ ହୀ ଏକମାତ୍ର ବନ୍ଧକା କାରଣ ହୈ, ବାହ୍ଯଵସ୍ତୁ ନହୀଂ
.) ଇସୀ ଅର୍ଥକୀ
ଗାଥା ଅବ କହତେ ହୈଂ :
ଜୋ ହୋଯ ଅଧ୍ଯଵସାନ ଜୀଵକେ, ଵସ୍ତୁ-ଆଶ୍ରିତ ସୋ ବନେ .
ପର ଵସ୍ତୁମେଂ ନହିଂ ବନ୍ଧ, ଅଧ୍ଯଵସାନସେ ହୀ ବନ୍ଧ ହୈ ..୨୬୫..
ଗାଥାର୍ଥ :[ପୁନଃ ] ଔର, [ଜୀଵାନାମ୍ ] ଜୀଵୋଂକେ [ଯତ୍ ] ଜୋ [ଅଧ୍ଯଵସାନଂ ତୁ ]
ଅଧ୍ଯଵସାନ [ଭଵତି ] ହୋତା ହୈ ଵହ [ଵସ୍ତୁ ] ଵସ୍ତୁକୋ [ପ୍ରତୀତ୍ଯ ] ଅଵଲମ୍ବକର ହୋତା ହୈ, [ଚ ତୁ ]
ତଥାପି [ଵସ୍ତୁତଃ ] ଵସ୍ତୁସେ [ନ ବନ୍ଧଃ ] ବନ୍ଧ ନହୀଂ ହୋତା, [ଅଧ୍ଯଵସାନେନ ] ଅଧ୍ଯଵସାନସେ ହୀ [ବନ୍ଧଃ
ଅସ୍ତି ]
ବନ୍ଧ ହୋତା ହୈ
.
ଟୀକା :ଅଧ୍ଯଵସାନ ହୀ ବନ୍ଧକା କାରଣ ହୈ; ବାହ୍ଯ ଵସ୍ତୁ ନହୀଂ, କ୍ଯୋଂକି ବନ୍ଧକା କାରଣ
ଜୋ ଅଧ୍ଯଵସାନ ହୈ ଉସକେ କାରଣତ୍ଵସେ ହୀ ବାହ୍ଯଵସ୍ତୁକୀ ଚରିତାର୍ଥତା ହୈ (ଅର୍ଥାତ୍ ବନ୍ଧକେ କାରଣଭୂତ
ଅଧ୍ଯଵସାନକା କାରଣ ହୋନେମେଂ ହୀ ବାହ୍ଯଵସ୍ତୁକା କାର୍ଯକ୍ଷେତ୍ର ପୂରା ହୋ ଜାତା ହୈ, ଵହ ଵସ୍ତୁ ବନ୍ଧକା କାରଣ
ନହୀଂ ହୋତୀ)
. ଯହାଁ ପ୍ରଶ୍ନ ହୋତା ହୈ କିଯଦି ବାହ୍ଯଵସ୍ତୁ ବନ୍ଧକା କାରଣ ନହୀଂ ହୈ ତୋ (‘ବାହ୍ଯଵସ୍ତୁକା
ପ୍ରସଂଗ ମତ କରୋ, କିଂତୁ ତ୍ଯାଗ କରୋ’ ଇସପ୍ରକାର) ବାହ୍ଯଵସ୍ତୁକା ନିଷେଧ କିସଲିଯେ କିଯା ଜାତା ହୈ ?
ଇସକା ସମାଧାନ ଇସପ୍ରକାର ହୈ :
ଅଧ୍ଯଵସାନକେ ନିଷେଧକେ ଲିଯେ ବାହ୍ଯଵସ୍ତୁକା ନିଷେଧ କିଯା ଜାତା
ହୈ . ଅଧ୍ଯଵସାନକୋ ବାହ୍ଯଵସ୍ତୁ ଆଶ୍ରଯଭୂତ ହୈ; ବାହ୍ଯଵସ୍ତୁକା ଆଶ୍ରଯ କିଯେ ବିନା ଅଧ୍ଯଵସାନ ଅପନେ

Page 394 of 642
PDF/HTML Page 427 of 675
single page version

ଵୀରସୂସୁତଂ ହିନସ୍ମୀତ୍ଯଧ୍ଯଵସାଯୋ ଜାଯତେ ତଥା ଵନ୍ଧ୍ଯାସୁତସ୍ଯାଶ୍ରଯଭୂତସ୍ଯାସଦ୍ଭାଵେଽପି ଵନ୍ଧ୍ଯାସୁତଂ
ହିନସ୍ମୀତ୍ଯଧ୍ଯଵସାଯୋ ଜାଯେତ
. ନ ଚ ଜାଯତେ . ତତୋ ନିରାଶ୍ରଯଂ ନାସ୍ତ୍ଯଧ୍ଯଵସାନମିତି ନିଯମଃ . ତତ
ଏଵ ଚାଧ୍ଯଵସାନାଶ୍ରଯଭୂତସ୍ଯ ବାହ୍ଯଵସ୍ତୁନୋଽତ୍ଯନ୍ତପ୍ରତିଷେଧଃ, ହେତୁପ୍ରତିଷେଧେନୈଵ ହେତୁମତ୍ପ୍ରତିଷେଧାତ୍ . ନ ଚ
ବନ୍ଧହେତୁହେତୁତ୍ଵେ ସତ୍ଯପି ବାହ୍ଯଵସ୍ତୁ ବନ୍ଧହେତୁଃ ସ୍ଯାତ୍, ଈର୍ଯାସମିତିପରିଣତଯତୀନ୍ଦ୍ରପଦଵ୍ଯାପାଦ୍ଯମାନ-
ଵେଗାପତତ୍କାଲଚୋଦିତକୁଲିଂଗଵତ୍, ବାହ୍ଯଵସ୍ତୁନୋ ବନ୍ଧହେତୁହେତୋରବନ୍ଧହେତୁତ୍ଵେନ ବନ୍ଧହେତୁତ୍ଵସ୍ଯାନୈକାଂତିକ-
ତ୍ଵାତ୍
. ଅତୋ ନ ବାହ୍ଯଵସ୍ତୁ ଜୀଵସ୍ଯାତଦ୍ଭାଵୋ ବନ୍ଧହେତୁଃ, ଅଧ୍ଯଵସାନମେଵ ତସ୍ଯ ତଦ୍ଭାଵୋ ବନ୍ଧହେତୁଃ .
ସ୍ଵରୂପକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ନହୀଂ ହୋତା ଅର୍ଥାତ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ ନହୀଂ ହୋତା . ଯଦି ବାହ୍ଯଵସ୍ତୁକେ ଆଶ୍ରଯକେ ବିନା ଭୀ
ଅଧ୍ଯଵସାନ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋତା ହୋ ତୋ, ଜୈସେ ଆଶ୍ରଯଭୂତ ଵୀରଜନନୀକେ ପୁତ୍ରକେ ସଦ୍ଭାଵମେଂ (କିସୀକୋ) ଐସା
ଅଧ୍ଯଵସାଯ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋତା ହୈ କି ‘ମୈଂ ଵୀରଜନନୀକେ ପୁତ୍ରକୋ ମାରତା ହୂଁ’ ଇସୀପ୍ରକାର ଆଶ୍ରଯଭୂତ
ବଁଧ୍ଯାପୁତ୍ରକେ ଅସଦ୍ଭାଵମେଂ ଭୀ (କିସୀକୋ) ଐସା ଅଧ୍ଯଵସାଯ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋନା ଚାହିଏ କି ‘ମୈଂ
ବଁଧ୍ଯାପୁତ୍ରକୋ ମାରତା ହୂଁ’
. ପରନ୍ତୁ ଐସା ଅଧ୍ଯଵସାଯ ତୋ (କିସୀକୋ) ଉତ୍ପନ୍ନ ନହୀଂ ହୋତା . (ଜହାଁ
ବଁଧ୍ଯାକା ପୁତ୍ର ହୀ ନହୀଂ ହୋତା ଵହାଁ ମାରନେକା ଅଧ୍ଯଵସାଯ କହାଁସେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଗା ?) ଇସଲିଯେ ଯହ ନିଯମ
ହୈ କି (ବାହ୍ଯଵସ୍ତୁରୂପ) ଆଶ୍ରଯକେ ବିନା ଅଧ୍ଯଵସାନ ନହୀଂ ହୋତା
. ଔର ଇସୀଲିଯେ ଅଧ୍ଯଵସାନକୋ
ଆଶ୍ରଯଭୂତ ବାହ୍ଯଵସ୍ତୁକା ଅତ୍ଯନ୍ତ ନିଷେଧ କିଯା ହୈ, କ୍ଯୋଂକି କାରଣକେ ପ୍ରତିଷେଧସେ ହୀ କାର୍ଯକା ପ୍ରତିଷେଧ
ହୋତା ହୈ
. (ବାହ୍ଯଵସ୍ତୁ ଅଧ୍ଯଵସାନକା କାରଣ ହୈ, ଇସଲିଯେ ଉସକେ ପ୍ରତିଷେଧସେ ଅଧ୍ଯଵସାନକା ପ୍ରତିଷେଧ
ହୋତା ହୈ) . ପରନ୍ତୁ, ଯଦ୍ଯପି ବାହ୍ଯଵସ୍ତୁ ବନ୍ଧକେ କାରଣକା (ଅର୍ଥାତ୍ ଅଧ୍ଯଵସାନକା) କାରଣ ହୈ ତଥାପି
ଵହ (ବାହ୍ଯଵସ୍ତୁ) ବନ୍ଧକା କାରଣ ନହୀଂ ହୈ; କ୍ଯୋଂକି ଈର୍ଯାସମିତିମେଂ ପରିଣମିତ ମୁନୀନ୍ଦ୍ରକେ ଚରଣସେ ମର
ଜାନେଵାଲେ
ଐସେ କିସୀ ଵେଗସେ ଆପତିତ କାଲପ୍ରେରିତ ଉଡ଼ତେ ହୁଏ ଜୀଵକୀ ଭାଁତି, ବାହ୍ଯଵସ୍ତୁଜୋ କି
ବନ୍ଧକେ କାରଣକା କାରଣ ହୈ ଵହବନ୍ଧକା କାରଣ ନ ହୋନେସେ, ବାହ୍ଯଵସ୍ତୁକୋ ବନ୍ଧକା କାରଣତ୍ଵ
ମାନନେମେଂ ଅନୈକାନ୍ତିକ ହେତ୍ଵାଭାସତ୍ଵ ହୈଵ୍ଯଭିଚାର ଆତା ହୈ . (ଇସପ୍ରକାର ନିଶ୍ଚଯସେ ବାହ୍ଯଵସ୍ତୁକୋ
ବନ୍ଧକା କାରଣତ୍ଵ ନିର୍ବାଧତଯା ସିଦ୍ଧ ନହୀଂ ହୋତା .) ଇସଲିଯେ ବାହ୍ଯଵସ୍ତୁ ଜୋ କି ଜୀଵକୋ
ଅତଦ୍ଭାଵରୂପ ହୈ ଵହ ବନ୍ଧକା କାରଣ ନହୀଂ ହୈ; କିନ୍ତୁ ଅଧ୍ଯଵସାନ ଜୋ କି ଜୀଵକୋ ତଦ୍ଭାଵରୂପ ହୈ
ଵହୀଂ ବନ୍ଧକା କାରଣ ହୈ
.
ଭାଵାର୍ଥ :ବନ୍ଧକା କାରଣ ନିଶ୍ଚଯସେ ଅଧ୍ଯଵସାନ ହୀ ହୈ; ଔର ବାହ୍ଯଵସ୍ତୁଏଁ ହୈଂ ଵେ
ଅଧ୍ଯଵସାନକା ଆଲମ୍ବନ ହୈଂଉନକୋ ଅଵଲମ୍ବକର ଅଧ୍ଯଵସାନ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋତା ହୈ, ଇସଲିଯେ ଉନ୍ହେଂ
ଅଧ୍ଯଵସାନକା କାରଣ କହା ଜାତା ହୈ . ବାହ୍ଯଵସ୍ତୁକେ ବିନା ନିରାଶ୍ରଯତଯା ଅଧ୍ଯଵସାନ ଉତ୍ପନ୍ନ ନହୀଂ ହୋତେ,
ଇସଲିଯେ ବାହ୍ଯଵସ୍ତୁଓଂକା ତ୍ଯାଗ କରାଯା ଜାତା ହୈ . ଯଦି ବାହ୍ଯଵସ୍ତୁଓଂକୋ ବନ୍ଧକା କାରଣ କହା ଜାଯେ
ତୋ ଉସମେଂ ଵ୍ଯଭିଚାର (ଦୋଷ) ଆତା ହୈ . (କାରଣ ହୋନେ ପର ଭୀ କହୀଂ କାର୍ଯ ଦିଖାଈ ଦେତା ହୈ ଔର କହୀଂ
ନହୀଂ ଦିଖାଈ ଦେତା, ଉସେ ଵ୍ଯଭିଚାର କହତେ ହୈଂ ଔର ଐସେ କାରଣକୋ ଵ୍ଯଭିଚାରୀଅନୈକାନ୍ତିକ

Page 395 of 642
PDF/HTML Page 428 of 675
single page version

ଏଵଂ ବନ୍ଧହେତୁତ୍ଵେନ ନିର୍ଧାରିତସ୍ଯାଧ୍ଯଵସାନସ୍ଯ ସ୍ଵାର୍ଥକ୍ରିଯାକାରିତ୍ଵାଭାଵେନ ମିଥ୍ଯାତ୍ଵଂ
ଦର୍ଶଯତି
ଦୁକ୍ଖିଦସୁହିଦେ ଜୀଵେ କରେମି ବଂଧେମି ତହ ଵିମୋଚେମି .
ଜା ଏସା ମୂଢମଦୀ ଣିରତ୍ଥଯା ସା ହୁ ଦେ ମିଚ୍ଛା ..୨୬୬..
ଦୁଃଖିତସୁଖିତାନ୍ ଜୀଵାନ୍ କରୋମି ବନ୍ଧଯାମି ତଥା ଵିମୋଚଯାମି .
ଯା ଏଷା ମୂଢମତିଃ ନିରର୍ଥିକା ସା ଖଲୁ ତେ ମିଥ୍ଯା ..୨୬୬..
ପରାନ୍ ଜୀଵାନ୍ ଦୁଃଖଯାମି ସୁଖଯାମୀତ୍ଯାଦି, ବନ୍ଧଯାମି ମୋଚଯାମୀତ୍ଯାଦି ଵା, ଯଦେତଦଧ୍ଯଵସାନଂ
ତତ୍ସର୍ଵମପି, ପରଭାଵସ୍ଯ ପରସ୍ମିନ୍ନଵ୍ଯାପ୍ରିଯମାଣତ୍ଵେନ ସ୍ଵାର୍ଥକ୍ରିଯାକାରିତ୍ଵାଭାଵାତ୍, ଖକୁସୁମଂ
କାରଣାଭାସ କହତେ ହୈଂ .) କୋଈ ମୁନି ଈର୍ଯାସମିତିପୂର୍ଵକ ଯତ୍ନସେ ଗମନ କରତେ ହୋଂ ଔର ଉନକେ ପୈରକେ ନୀଚେ
କୋଈ ଉଡ଼ତା ହୁଆ ଜୀଵ ଵେଗପୂର୍ଵକ ଆ ଗିରେ ତଥା ମର ଜାଯେ ତୋ ମୁନିକୋ ହିଂସା ନହୀଂ ଲଗତୀ . ଯହାଁ ଯଦି
ବାହ୍ଯଦୃଷ୍ଟିସେ ଦେଖା ଜାଯେ ତୋ ହିଂସା ହୁଈ ହୈ, ପରନ୍ତୁ ମୁନିକେ ହିଂସାକା ଅଧ୍ଯଵସାଯ ନହୀଂ ହୋନେସେ ଉନ୍ହେଂ ବନ୍ଧ
ନହୀଂ ହୋତା
. ଜୈସେ ପୈରକେ ନୀଚେ ଆକର ମର ଜାନେଵାଲା ଜୀଵ ମୁନିକେ ବନ୍ଧକା କାରଣ ନହୀଂ ହୈ, ଉସୀପ୍ରକାର
ଅନ୍ଯ ବାହ୍ଯଵସ୍ତୁଓଂକେ ସମ୍ବନ୍ଧମେଂ ଭୀ ସମଝନା ଚାହିଏ . ଇସପ୍ରକାର ବାହ୍ଯଵସ୍ତୁକୋ ବନ୍ଧକା କାରଣ ମାନନେମେଂ
ଵ୍ଯଭିଚାର ଆତା ହୈ, ଇସଲିଯେ ବାହ୍ଯଵସ୍ତୁ ବନ୍ଧକା କାରଣ ନହୀଂ ହୈ ଯହ ସିଦ୍ଧ ହୁଆ . ଔର ବାହ୍ଯଵସ୍ତୁ ବିନା
ନିରାଶ୍ରଯସେ ଅଧ୍ଯଵସାନ ନହୀଂ ହୋତେ, ଇସଲିଯେ ବାହ୍ଯଵସ୍ତୁକା ନିଷେଧ ଭୀ ହୈ ହୀ ..୨୬୫..
ଇସପ୍ରକାର ବନ୍ଧକେ କାରଣରୂପସେ ନିଶ୍ଚିତ କିଯା ଗଯା ଅଧ୍ଯଵସାନ ଅପନୀ ଅର୍ଥକ୍ରିଯା କରନେଵାଲା
ନ ହୋନେସେ ମିଥ୍ଯା ହୈଯହ ଅବ ବତଲାତେ ହୈଂ :
କରତା ଦୁଖୀ-ସୁଖି ଜୀଵକୋ, ଅରୁ ବଦ୍ଧ-ମୁକ୍ତ କରୂଁ ଅରେ !
ଯହ ମୂଢ ମତି ତୁଝ ହୈ ନିରର୍ଥକ, ଇସ ହି ସେ ମିଥ୍ଯା ହି ହୈ
..୨୬୬..
ଗାଥାର୍ଥ :ହେ ଭାଈ ! ‘[ଜୀଵାନ୍ ] ମୈଂ ଜୀଵୋଂକୋ [ଦୁଃଖିତସୁଖିତାନ୍ ] ଦୁଃଖୀ-ସୁଖୀ
[କରୋମି ] କରତା ହୂଁ, [ବନ୍ଧଯାମି ] ବନ୍ଧାତା ହୂଁ [ତଥା ଵିମୋଚଯାମି ] ତଥା ଛୁଡ଼ାତା ହୂଁ, [ଯା ଏଷା ତେ
ମୂଢମତିଃ ]
ଐସୀ ଜୋ ଯହ ତେରୀ ମୂଢ ମତି (
ମୋହିତ ବୁଦ୍ଧି) ହୈ [ସା ] ଵହ [ନିରର୍ଥିକା ] ନିରର୍ଥକ ହୋନେସେ
[ଖଲୁ ] ଵାସ୍ତଵମେଂ [ମିଥ୍ଯା ] ମିଥ୍ଯା ହୈ .
ଟୀକା :ମୈଂ ପର ଜୀଵୋଂକୋ ଦୁଃଖୀ କରତା ହୂଁ, ସୁଖୀ କରତା ହୂଁ ଇତ୍ଯାଦି ତଥା ବଁଧାତା ହୂଁ, ଛୁଡ଼ାତା
ହୂଁ ଇତ୍ଯାଦି ଜୋ ଯହ ଅଧ୍ଯଵସାନ ହୈ ଵହ ସବ ହୀ, ପରଭାଵକା ପରମେଂ ଵ୍ଯାପାର ନ ହୋନେକେ କାରଣ ଅପନୀ

Page 396 of 642
PDF/HTML Page 429 of 675
single page version

ଲୁନାମୀତ୍ଯଧ୍ଯଵସାନଵନ୍ମିଥ୍ଯାରୂପଂ, କେଵଲମାତ୍ମନୋଽନର୍ଥାଯୈଵ .
କୁତୋ ନାଧ୍ଯଵସାନଂ ସ୍ଵାର୍ଥକ୍ରିଯାକାରୀତି ଚେତ୍
ଅଜ୍ଝଵସାଣଣିମିତ୍ତଂ ଜୀଵା ବଜ୍ଝଂତି କମ୍ମଣା ଜଦି ହି .
ମୁଚ୍ଚଂତି ମୋକ୍ଖମଗ୍ଗେ ଠିଦା ଯ ତା କିଂ କରେସି ତୁମଂ ..୨୬୭..
ଅଧ୍ଯଵସାନନିମିତ୍ତଂ ଜୀଵା ବଧ୍ଯନ୍ତେ କର୍ମଣା ଯଦି ହି .
ମୁଚ୍ଯନ୍ତେ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗେ ସ୍ଥିତାଶ୍ଚ ତତ୍ କିଂ କରୋଷି ତ୍ଵମ୍ ..୨୬୭..
ଯତ୍କିଲ ବନ୍ଧଯାମି ମୋଚଯାମୀତ୍ଯଧ୍ଯଵସାନଂ ତସ୍ଯ ହି ସ୍ଵାର୍ଥକ୍ରିଯା ଯଦ୍ବନ୍ଧନଂ ମୋଚନଂ
ଜୀଵାନାମ୍ . ଜୀଵସ୍ତ୍ଵସ୍ଯାଧ୍ଯଵସାଯସ୍ଯ ସଦ୍ଭାଵେଽପି ସରାଗଵୀତରାଗଯୋଃ ସ୍ଵପରିଣାମଯୋଃ ଅଭାଵାନ୍ନ ବଧ୍ଯତେ,
ଅର୍ଥକ୍ରିଯା କରନେଵାଲା ନହୀଂ ହୈ ଇସଲିଏ, ‘ମୈଂ ଆକାଶ-ପୁଷ୍ପକୋ ତୋଡ଼ତା ହୂଁ’ ଐସେ ଅଧ୍ଯଵସାନକୀ ଭାଁତି
ମିଥ୍ଯାରୂପ ହୈ, ମାତ୍ର ଅପନେ ଅନର୍ଥକେ ଲିଯେ ହୀ ହୈ (ଅର୍ଥାତ୍ ମାତ୍ର ଅପନେ ଲିଯେ ହୀ ହାନିକା କାରଣ ହୋତା
ହୈ, ପରକା ତୋ କୁଛ କର ନହୀଂ ସକତା )
.
ଭାଵାର୍ଥ :ଜୋ ଅପନୀ ଅର୍ଥକ୍ରିଯା (ପ୍ରଯୋଜନଭୂତ କ୍ରିଯା) ନହୀଂ କର ସକତା ଵହ ନିରର୍ଥକ
ହୈ, ଅଥଵା ଜିସକା ଵିଷଯ ନହୀଂ ହୈ ଵହ ନିରର୍ଥକ ହୈ . ଜୀଵ ପରଜୀଵୋଂକୋ ଦୁଃଖୀ-ସୁଖୀ ଆଦି କରନେକୀ
ବୁଦ୍ଧି କରତା ହୈ, ପରନ୍ତୁ ପରଜୀଵ ଅପନେ କିଯେ ଦୁଃଖୀ-ସୁଖୀ ନହୀଂ ହୋତେ; ଇସଲିଏ ଵହ ବୁଦ୍ଧି ନିରର୍ଥକ ହୈ
ଔର ନିରର୍ଥକ ହୋନେସେ ମିଥ୍ଯା ହୈ
ଝୂଁଠୀ ହୈ ..୨୬୬..
ଅବ ଯହ ପ୍ରଶ୍ନ ହୋତା ହୈ କି ଅଧ୍ଯଵସାନ ଅପନୀ ଅର୍ଥକ୍ରିଯା କରନେଵାଲା କୈସେ ନହୀଂ ହୈ ? ଇସକା
ଉତ୍ତର କହତେ ହୈଂ :
ସବ ଜୀଵ ଅଧ୍ଯଵସାନକାରଣ, କର୍ମସେ ବଁଧତେ ଜହାଁ .
ଅରୁ ମୋକ୍ଷମଗ ଥିତ ଜୀଵ ଛୂଟେଂ, ତୂ ହି କ୍ଯା କରତା ଭଲା ? ..୨୬୭..
ଗାଥାର୍ଥ :ହେ ଭାଈ ! [ଯଦି ହି ] ଯଦି ଵାସ୍ତଵମେଂ [ଅଧ୍ଯଵସାନନିମିତ୍ତଂ ] ଅଧ୍ଯଵସାନକେ
ନିମିତ୍ତସେ [ଜୀଵାଃ ] ଜୀଵ [କର୍ମଣା ବଧ୍ଯନ୍ତେ ] କ ର୍ମସେ ବନ୍ଧତେ ହୈଂ [ଚ ] ଔର [ମୋକ୍ଷମାର୍ଗେ ସ୍ଥିତାଃ ]
ମୋକ୍ଷମାର୍ଗମେଂ ସ୍ଥିତ [ମୁଚ୍ଯନ୍ତେ ] ଛୂଟତେ ହୈଂ, [ତଦ୍ ] ତୋ [ତ୍ଵମ୍ କିଂ କରୋଷି ] ତୂ କ୍ଯା କରତା ହୈ ? (ତେରା
ତୋ ବାଁଧନେ-ଛୋଡ଼ନେକା ଅଭିପ୍ରାଯ ଵ୍ଯର୍ଥ ଗଯା
.)
ଟୀକା :‘ମୈଂ ବଁଧାତା ହୂଁ, ଛୁଡ଼ାତା ହୂଁ’ ଐସା ଜୋ ଅଧ୍ଯଵସାନ ଉସକୀ ଅପନୀ ଅର୍ଥକ୍ରିଯା
ଜୀଵୋଂକୋ ବାଁଧନା, ଛୋଡ଼ନା ହୈ . କିନ୍ତୁ ଜୀଵ ତୋ, ଇସ ଅଧ୍ଯଵସାଯକା ସଦ୍ଭାଵ ହୋନେ ପର ଭୀ, ଅପନେ
ସରାଗ-ଵୀତରାଗ ପରିଣାମକେ ଅଭାଵସେ ନହୀଂ ବଁଧତା, ନହୀଂ ମୁକ୍ତ ହୋତା; ତଥା ଅପନେ ସରାଗ-ଵୀତରାଗ

Page 397 of 642
PDF/HTML Page 430 of 675
single page version

ନ ମୁଚ୍ଯତେ; ସରାଗଵୀତରାଗଯୋଃ ସ୍ଵପରିଣାମଯୋଃ ସଦ୍ଭାଵାତ୍ତସ୍ଯାଧ୍ଯଵସାଯସ୍ଯାଭାଵେଽପି ବଧ୍ଯତେ, ମୁଚ୍ଯତେ ଚ .
ତତଃ ପରତ୍ରାକିଂଚିତ୍କରତ୍ଵାନ୍ନେଦମଧ୍ଯଵସାନଂ ସ୍ଵାର୍ଥକ୍ରିଯାକାରି; ତତଶ୍ଚ ମିଥ୍ଯୈଵେତି ଭାଵଃ .
(ଅନୁଷ୍ଟୁଭ୍)
ଅନେନାଧ୍ଯଵସାଯେନ ନିଷ୍ଫଲେନ ଵିମୋହିତଃ .
ତତ୍କିଞ୍ଚନାପି ନୈଵାସ୍ତି ନାତ୍ମାତ୍ମାନଂ କରୋତି ଯତ୍ ..୧୭୧..
ସଵ୍ଵେ କରେଦି ଜୀଵୋ ଅଜ୍ଝଵସାଣେଣ ତିରିଯଣେରଇଏ .
ଦେଵମଣୁଏ ଯ ସଵ୍ଵେ ପୁଣ୍ଣଂ ପାଵଂ ଚ ଣେଯଵିହଂ ..୨୬୮..
ପରିଣାମକେ ସଦ୍ଭାଵସେ, ଉସ ଅଧ୍ଯଵସାଯକା ଅଭାଵ ହୋନେ ପର ଭୀ, ବଁଧତା ହୈ, ଛୂଟତା ହୈ . ଇସଲିଯେ ପରମେଂ
ଅକିଂଚିତ୍କର ହୋନେସେ (ଅର୍ଥାତ୍ କୁଛ ନହୀଂ କର ସକତା ହୋନେସେ) ଯହ ଅଧ୍ଯଵସାନ ଅପନୀ ଅର୍ଥକ୍ରିଯା
କରନେଵାଲା ନହୀଂ ହୈ; ଔର ଇସଲିଯେ ମିଥ୍ଯା ହୀ ହୈ
.ଐସା ଭାଵ (ଆଶଯ) ହୈ .
ଭାଵାର୍ଥ :ଜୋ ହେତୁ କୁଛ ଭୀ ନହୀଂ କରତା ଵହ ଅକିଂଚିତ୍କର କହଲାତା ହୈ . ଯହ ବାଁଧନେ-
ଛୋଡ଼ନେକା ଅଧ୍ଯଵସାନ ଭୀ ପରମେଂ କୁଛ ନହୀଂ କରତା; କ୍ଯୋଂକି ଯଦି ଵହ ଅଧ୍ଯଵସାନ ନ ହୋ ତୋ ଭୀ ଜୀଵ
ଅପନେ ସରାଗ-ଵୀତରାଗ ପରିଣାମସେ ବନ୍ଧ-ମୋକ୍ଷକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତା ହୈ, ଔର ଵହ ଅଧ୍ଯଵସାନ ହୋ ତୋ ଭୀ ଅପନେ
ସରାଗ-ଵୀତରାଗ ପରିଣାମକେ ଅଭାଵସେ ବନ୍ଧ-ମୋକ୍ଷକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ନହୀଂ ହୋତା
. ଇସପ୍ରକାର ଅଧ୍ଯଵସାନ ପରମେଂ
ଅକିଂଚିତ୍କର ହୋନେସେ ସ୍ଵ-ଅର୍ଥକ୍ରିଯା କରନେଵାଲା ନହୀଂ ହୈ ଔର ଇସଲିଯେ ମିଥ୍ଯା ହୈ ..୨୬୭..
ଅବ ଇସ ଅର୍ଥକା କଲଶରୂପ ଔର ଆଗାମୀ କଥନକା ସୂଚକ ଶ୍ଲୋକ କହତେ ହୈଂ :
ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ :[ଅନେନ ନିଷ୍ଫଲେନ ଅଧ୍ଯଵସାଯେନ ମୋହିତଃ ] ଇସ ନିଷ୍ଫଲ (ନିରର୍ଥକ)
ଅଧ୍ଯଵସାଯସେ ମୋହିତ ହୋତା ହୁଆ [ଆତ୍ମା ] ଆତ୍ମା [ତତ୍ କିଞ୍ଚନ ଅପି ନ ଏଵ ଅସ୍ତି ଯତ୍ ଆତ୍ମାନଂ
ନ କରୋତି ]
ଅପନେକୋ ସର୍ଵରୂପ କ ରତା ହୈ,
ଐସା କୁଛ ଭୀ ନହୀଂ ହୈ ଜିସରୂପ ଅପନେକୋ ନ କରତା ହୋ .
ଭାଵାର୍ଥ :ଯହ ଆତ୍ମା ମିଥ୍ଯା ଅଭିପ୍ରାଯସେ ଭୂଲା ହୁଆ ଚତୁର୍ଗତି-ସଂସାରମେଂ ଜିତନୀ ଅଵସ୍ଥାଏଁ
ହୈଂ, ଜିତନେ ପଦାର୍ଥ ହୈଂ ଉନ ସର୍ଵରୂପ ଅପନେକୋ ହୁଆ ମାନତା ହୈ; ଅପନେ ଶୁଦ୍ଧ ସ୍ଵରୂପକୋ ନହୀଂ
ପହିଚାନତା
.୧୭୧.
ଅବ ଇସ ଅର୍ଥକୋ ସ୍ପଷ୍ଟତଯା ଗାଥାମେଂ କହତେ ହୈଂ :
ତିର୍ଯଂଚ, ନାରକ, ଦେଵ, ମାନଵ, ପୁଣ୍ଯ-ପାପ ଅନେକ ଜେ .
ଉନ ସର୍ଵରୂପ କରୈ ଜୁ ନିଜକୋ, ଜୀଵ ଅଧ୍ଯଵସାନସେ ..୨୬୮..

Page 398 of 642
PDF/HTML Page 431 of 675
single page version

ଧମ୍ମାଧମ୍ମଂ ଚ ତହା ଜୀଵାଜୀଵେ ଅଲୋଗଲୋଗଂ ଚ .
ସଵ୍ଵେ କରେଦି ଜୀଵୋ ଅଜ୍ଝଵସାଣେଣ ଅପ୍ପାଣଂ ..୨୬୯..
ସର୍ଵାନ୍ କରୋତି ଜୀଵୋଽଧ୍ଯଵସାନେନ ତିର୍ଯଙ୍ନୈରଯିକାନ୍ .
ଦେଵମନୁଜାଂଶ୍ଚ ସର୍ଵାନ୍ ପୁଣ୍ଯଂ ପାପଂ ଚ ନୈକଵିଧମ୍ ..୨୬୮..
ଧର୍ମାଧର୍ମଂ ଚ ତଥା ଜୀଵାଜୀଵୌ ଅଲୋକଲୋକଂ ଚ .
ସର୍ଵାନ୍ କରୋତି ଜୀଵଃ ଅଧ୍ଯଵସାନେନ ଆତ୍ମାନମ୍ ..୨୬୯..
ଯଥାଯମେଵଂ କ୍ରିଯାଗର୍ଭହିଂସାଧ୍ଯଵସାନେନ ହିଂସକଂ, ଇତରାଧ୍ଯଵସାନୈରିତରଂ ଚ ଆତ୍ମାତ୍ମାନଂ କୁର୍ଯାତ୍,
ତଥା ଵିପଚ୍ଯମାନନାରକାଧ୍ଯଵସାନେନ ନାରକଂ, ଵିପଚ୍ଯମାନତିର୍ଯଗଧ୍ଯଵସାନେନ ତିର୍ଯଂଚ, ଵିପଚ୍ଯମାନ-
ମନୁଷ୍ଯାଧ୍ଯଵସାନେନ ମନୁଷ୍ଯଂ, ଵିପଚ୍ଯମାନଦେଵାଧ୍ଯଵସାନେନ ଦେଵଂ, ଵିପଚ୍ଯମାନସୁଖାଦିପୁଣ୍ଯାଧ୍ଯଵସାନେନ
ଅରୁ ତ୍ଯୋଂ ହୀ ଧର୍ମ-ଅଧର୍ମ, ଜୀଵ-ଅଜୀଵ, ଲୋକ-ଅଲୋକ ଜେ .
ଉନ ସର୍ଵରୂପ କରୈ ଜୁ ନିଜକୋ, ଜୀଵ ଅଧ୍ଯଵସାନସେ ..୨୬୯..
ଗାଥାର୍ଥ :[ଜୀଵଃ ] ଜୀଵ [ଅଧ୍ଯଵସାନେନ ] ଅଧ୍ଯଵସାନସେ [ତିର୍ଯଙ୍ନୈରଯିକାନ୍ ] ତିର୍ଯଂଚ,
ନାରକ , [ଦେଵମନୁଜାନ୍ ଚ ] ଦେଵ ଔର ମନୁଷ୍ଯ [ସର୍ଵାନ୍ ] ଇନ ସର୍ଵ ପର୍ଯାଯୋଂ, [ଚ ] ତଥା [ନୈକଵିଧମ୍ ]
ଅନେକ ପ୍ରକାରକେ [ପୁଣ୍ଯଂ ପାପଂ ] ପୁଣ୍ଯ ଔର ପାପ
[ସର୍ଵାନ୍ ] ଇନ ସବରୂପ [କରୋତି ] ଅପନେକୋ କରତା
ହୈ . [ତଥା ଚ ] ଔର ଉସୀପ୍ରକାର [ଜୀଵଃ ] ଜୀଵ [ଅଧ୍ଯଵସାନେନ ] ଅଧ୍ଯଵସାନସେ [ଧର୍ମାଧର୍ମଂ ] ଧର୍ମ-
ଅଧର୍ମ, [ଜୀଵାଜୀଵୌ ] ଜୀଵ-ଅଜୀଵ [ଚ ] ଔର [ଅଲୋକଲୋକଂ ] ଲୋକ -ଅଲୋକ [ସର୍ଵାନ୍ ] ଇନ
ସବରୂପ [ଆତ୍ମାନମ୍ କରୋତି ] ଅପନେକୋ କରତା ହୈ .
ଟୀକା :ଜୈସେ ଯହ ଆତ୍ମା ପୂର୍ଵୋକ୍ତ ପ୍ରକାର କ୍ରିଯା ଜିସକା ଗର୍ଭ ହୈ ଐସେ ହିଂସାକେ
ଅଧ୍ଯଵସାନସେ ଅପନେକୋ ହିଂସକ କରତା ହୈ, (ଅହିଂସାକେ ଅଧ୍ଯଵସାନସେ ଅପନେକୋ ଅହିଂସକ କରତା ହୈ )
ଔର ଅନ୍ଯ ଅଧ୍ଯଵସାନୋଂସେ ଅପନେକୋ ଅନ୍ଯ କରତା ହୈ, ଇସୀପ୍ରକାର ଉଦଯମେଂ ଆତେ ହୁଏ ନାରକକେ
ଅଧ୍ଯଵସାନସେ ଅପନେକୋ ନାରକୀ କରତା ହୈ, ଉଦଯମେଂ ଆତେ ହୁଏ ତିର୍ଯଂଚକେ ଅଧ୍ଯଵସାନସେ ଅପନେକୋ ତିର୍ଯଂଚ
କରତା ହୈ, ଉଦଯମେଂ ଆତେ ହୁଏ ମନୁଷ୍ଯକେ ଅଧ୍ଯଵସାନସେ ଅପନେକୋ ମନୁଷ୍ଯ କରତା ହୈ, ଉଦଯମେଂ ଆତେ ହୁଏ ଦେଵକେ
ଅଧ୍ଯଵସାନସେ ଅପନେକୋ ଦେଵ କରତା ହୈ, ଉଦଯମେଂ ଆତେ ହୁଏ ସୁଖ ଆଦି ପୁଣ୍ଯକେ ଅଧ୍ଯଵସାନସେ ଅପନେକୋ
ହିଂସା ଆଦିକେ ଅଧ୍ଯଵସାନ ରାଗ-ଦ୍ଵେଷକେ ଉଦଯମଯ ହନନ ଆଦିକୀ କ୍ରିଯାଓଂସେ ଭରେ ହୁଏ ହୈଂ, ଅର୍ଥାତ୍ ଉନ କ୍ରିଯାଓଂକେ
ସାଥ ଆତ୍ମାକୀ ତନ୍ମଯତା ହୋନେକୀ ମାନ୍ଯତାରୂପ ହୈଂ
.

Page 399 of 642
PDF/HTML Page 432 of 675
single page version

ପୁଣ୍ଯଂ, ଵିପଚ୍ଯମାନଦୁଃଖାଦିପାପାଧ୍ଯଵସାନେନ ପାପମାତ୍ମାନଂ କୁର୍ଯାତ୍ . ତଥୈଵ ଚ ଜ୍ଞାଯମାନଧର୍ମାଧ୍ଯଵସାନେନ
ଧର୍ମଂ, ଜ୍ଞାଯମାନାଧର୍ମାଧ୍ଯଵସାନେନାଧର୍ମଂ, ଜ୍ଞାଯମାନଜୀଵାନ୍ତରାଧ୍ଯଵସାନେନ ଜୀଵାନ୍ତରଂ, ଜ୍ଞାଯମାନପୁଦ୍ଗଲାଧ୍ଯଵ-
ସାନେନ ପୁଦ୍ଗଲଂ, ଜ୍ଞାଯମାନଲୋକାକାଶାଧ୍ଯଵସାନେନ ଲୋକାକାଶଂ, ଜ୍ଞାଯମାନାଲୋକାକାଶାଧ୍ଯଵସାନେନା-
ଲୋକାକାଶମାତ୍ମାନଂ କୁର୍ଯାତ୍
.
(ଇନ୍ଦ୍ରଵଜ୍ରା)
ଵିଶ୍ଵାଦ୍ଵିଭକ୍ତୋଽପି ହି ଯତ୍ପ୍ରଭାଵା-
ଦାତ୍ମାନମାତ୍ମା ଵିଦଧାତି ଵିଶ୍ଵମ୍
.
ମୋହୈକକନ୍ଦୋଽଧ୍ଯଵସାଯ ଏଷ
ନାସ୍ତୀହ ଯେଷାଂ ଯତଯସ୍ତ ଏଵ
..୧୭୨..
ପୁଣ୍ଯରୂପ କରତା ହୈ, ଔର ଉଦଯମେଂ ଆତେ ହୁଏ ଦୁଃଖ ଆଦି ପାପକେ ଅଧ୍ଯଵସାନସେ ଅପନେକୋ ପାପରୂପ କରତା
ହୈ, ଔର ଇସୀପ୍ରକାର ଜାନନେମେଂ ଆତା ହୁଆ ଜୋ ଧର୍ମ (ଧର୍ମାସ୍ତିକାଯ) ହୈ ଉସକେ ଅଧ୍ଯଵସାନସେ ଅପନେକୋ
ଧର୍ମରୂପ କରତା ହୈ, ଜାନନେମେଂ ଆତେ ହୁଵେ ଅଧର୍ମକେ (-ଅଧର୍ମାସ୍ତିକାଯକେ) ଅଧ୍ଯଵସାନସେ ଅପନେକୋ
ଅଧର୍ମରୂପ କରତା ହୈ, ଜାନନେମେଂ ଆତେ ହୁଵେ ଅନ୍ଯ ଜୀଵକେ ଅଧ୍ଯଵସାନସେ ଅପନେକୋ ଅନ୍ଯଜୀଵରୂପ କରତା
ହୈ, ଜାନନେମେଂ ଆତେ ହୁଵେ ପୁଦ୍ଗଲକେ ଅଧ୍ଯଵସାନସେ ଅପନେକୋ ପୁଦ୍ଗଲରୂପ କରତା ହୈ, ଜାନନେମେଂ ଆତେ ହୁଵେ
ଲୋକାକାଶକେ ଅଧ୍ଯଵସାନସେ ଅପନେକୋ ଲୋକାକାଶରୂପ କରତା ହୈ, ଔର ଜାନନେମେଂ ଆତେ ହୁଵେ
ଅଲୋକାକାଶକେ ଅଧ୍ଯଵସାନସେ ଅପନେକୋ ଅଲୋକାକାଶରୂପ କରତା ହୈ, (ଇସପ୍ରକାର ଆତ୍ମା
ଅଧ୍ଯଵସାନସେ ଅପନେକୋ ସର୍ଵରୂପ କରତା ହୈ
.)
ଭାଵାର୍ଥ :ଯହ ଅଧ୍ଯଵସାନ ଅଜ୍ଞାନରୂପ ହୈ, ଇସଲିଯେ ଉସେ ଅପନା ପରମାର୍ଥସ୍ଵରୂପ ନହୀଂ
ଜାନନା ଚାହିଏ . ଉସ ଅଧ୍ଯଵସାନସେ ହୀ ଆତ୍ମା ଅପନେକୋ ଅନେକ ଅଵସ୍ଥାରୂପ କରତା ହୈ ଅର୍ଥାତ୍
ଉନମେଂ ଅପନାପନ ମାନକର ପ୍ରଵର୍ତତା ହୈ ..୨୬୮-୨୬୯..
ଅବ ଇସ ଅର୍ଥକା କଲଶରୂପ ତଥା ଆଗାମୀ କଥନକା ସୂଚକ କାଵ୍ଯ କହତେ ହୈଂ :
ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ :[ଵିଶ୍ଵାତ୍ ଵିଭକ୍ତଃ ଅପି ହି ] ଵିଶ୍ଵସେ (ସମସ୍ତ ଦ୍ରଵ୍ଯୋଂସେ) ଭିନ୍ନ ହୋନେ
ପର ଭୀ [ଆତ୍ମା ] ଆତ୍ମା [ଯତ୍-ପ୍ରଭାଵାତ୍ ଆତ୍ମାନମ୍ ଵିଶ୍ଵମ୍ ଵିଦଧାତି ] ଜିସକେ ପ୍ରଭାଵସେ
ଅପନେକୋ ଵିଶ୍ଵରୂପ କରତା ହୈ [ଏଷଃ ଅଧ୍ଯଵସାଯଃ ] ଐସା ଯହ ଅଧ୍ଯଵସାଯ
[ମୋହ-ଏକ-କନ୍ଦଃ ]
କି ଜିସକା ମୋହ ହୀ ଏକ ମୂଲ ହୈ ଵହ[ଯେଷାଂ ଇହ ନାସ୍ତି ] ଜିନକେ ନହୀଂ ହୈ [ତେ ଏଵ ଯତଯଃ ]
ଵେ ହୀ ମୁନିେ ହୈଂ .୧୭୨.
ଯହ ଅଧ୍ଯଵସାଯ ଜିନକେ ନହୀଂ ହୈଂ ଵେ ମୁନି କର୍ମସେ ଲିପ୍ତ ନହୀଂ ହୋତେଯହ ଅବ ଗାଥା ଦ୍ଵାରା
କହତେ ହୈଂ :

Page 400 of 642
PDF/HTML Page 433 of 675
single page version

ଏଦାଣି ଣତ୍ଥି ଜେସିଂ ଅଜ୍ଝଵସାଣାଣି ଏଵମାଦୀଣି .
ତେ ଅସୁହେଣ ସୁହେଣ ଵ କମ୍ମେଣ ମୁଣୀ ଣ ଲିପ୍ପଂତି ..୨୭୦..
ଏତାନି ନ ସନ୍ତି ଯେଷାମଧ୍ଯଵସାନାନ୍ଯେଵମାଦୀନି .
ତେ ଅଶୁଭେନ ଶୁଭେନ ଵା କର୍ମଣା ମୁନଯୋ ନ ଲିପ୍ଯନ୍ତେ ..୨୭୦..
ଏତାନି କିଲ ଯାନି ତ୍ରିଵିଧାନ୍ଯଧ୍ଯଵସାନାନି ତାନି ସମସ୍ତାନ୍ଯପି ଶୁଭାଶୁଭ-
କର୍ମବନ୍ଧନିମିତ୍ତାନି, ସ୍ଵଯମଜ୍ଞାନାଦିରୂପତ୍ଵାତ୍ . ତଥା ହିଯଦିଦଂ ହିନସ୍ମୀତ୍ଯାଦ୍ଯଧ୍ଯଵସାନଂ ତତ୍,
ଜ୍ଞାନମଯତ୍ଵେନାତ୍ମନଃ ସଦହେତୁକଜ୍ଞପ୍ତ୍ଯେକକ୍ରିଯସ୍ଯ ରାଗଦ୍ଵେଷଵିପାକମଯୀନାଂ ହନନାଦିକ୍ରିଯାଣାଂ ଚ ଵିଶେଷାଜ୍ଞାନେନ
ଵିଵିକ୍ତାତ୍ମାଜ୍ଞାନାଦସ୍ତି ତାଵଦଜ୍ଞାନଂ, ଵିଵିକ୍ତାତ୍ମାଦର୍ଶନାଦସ୍ତି ଚ ମିଥ୍ଯାଦର୍ଶନଂ,
ଇନ ଆଦି ଅଧ୍ଯଵସାନ ଵିଧଵିଧ ଵର୍ତତେ ନହିଂ ଜିନହିକୋ .
ଶୁଭ-ଅଶୁଭ କର୍ମ ଅନେକସେ, ମୁନିରାଜ ଵେ ନହିଂ ଲିପ୍ତ ହୋଂ ..୨୭୦..
ଗାଥାର୍ଥ :[ଏତାନି ] ଯହ (ପୂର୍ଵ କଥିତ) [ଏଵମାଦୀନି ] ତଥା ଐସେ ଔର ଭୀ
[ଅଧ୍ଯଵସାନାନି ] ଅଧ୍ଯଵସାନ [ଯେଷାମ୍ ] ଜିନକେ [ନ ସନ୍ତି ] ନହୀଂ ହୈଂ, [ତେ ମୁନଯଃ ] ଵେ ମୁନି
[ଅଶୁଭେନ ] ଅଶୁଭ [ଵା ଶୁଭେନ ] ଯା ଶୁଭ [କର୍ମଣା ] କ ର୍ମସେ [ନ ଲିପ୍ଯନ୍ତେ ] ଲିପ୍ତ ନହୀଂ ହୋତେ
.
ଟୀକା :ଯହ ଜୋ ତୀନ ପ୍ରକାରକେ ଅଧ୍ଯଵସାନ ହୈଂ ଵେ ସଭୀ ସ୍ଵଯଂ ଅଜ୍ଞାନାଦିରୂପ (ଅର୍ଥାତ୍
ଅଜ୍ଞାନ, ମିଥ୍ଯାଦର୍ଶନ ଔର ଅଚାରିତ୍ରରୂପ) ହୋନେସେ ଶୁଭାଶୁଭ କର୍ମବନ୍ଧକେ ନିମିତ୍ତ ହୈଂ . ଇସେ ଵିଶେଷ
ସମଝାତେ ହୈଂ :‘ମୈଂ (ପରଜୀଵୋଂକୋ) ମାରତା ହୂଁ’ ଇତ୍ଯାଦି ଜୋ ଯହ ଅଧ୍ଯଵସାନ ହୈ ଉସ ଅଧ୍ଯଵସାନଵାଲେ
ଜୀଵକୋ, ଜ୍ଞାନମଯପନେକେ ସଦ୍ଭାଵସେ ସତ୍ରୂପ, ଅହେତୁକ, ଜ୍ଞପ୍ତି ହୀ ଜିସକୀ ଏକ କ୍ରିଯା ହୈ ଐସେ
ଆତ୍ମାକା ଔର ରାଗଦ୍ଵେଷକେ ଉଦଯମଯ ଐସୀ ହନନ ଆଦି କ୍ରିଯାଓଂକା ଵିଶେଷ ନହୀଂ ଜାନନେକେ କାରଣ
ଭିନ୍ନ ଆତ୍ମାକା ଅଜ୍ଞାନ ହୋନେସେ, ଵହ ଅଧ୍ଯଵସାନ ପ୍ରଥମ ତୋ ଅଜ୍ଞାନ ହୈ, ଭିନ୍ନ ଆତ୍ମାକା ଅଦର୍ଶନ
୧. ସତ୍ରୂପ = ସତ୍ତାସ୍ଵରୂପ; ଅସ୍ତିତ୍ଵସ୍ଵରୂପ . (ଆତ୍ମା ଜ୍ଞାନମଯ ହୈ, ଇସଲିଯେ ସତ୍ରୂପ ଅହେତୁକ ଜ୍ଞପ୍ତି ହୀ ଉସକୀ
ଏକ କ୍ରିଯା ହୈ .)
୨. ଅହେତୁକ = ଜିସକା କୋଈ କାରଣ ନହୀଂ ହୈ ଐସୀ; ଅକାରଣ; ସ୍ଵଯଂସିଦ୍ଧ; ସହଜ .
୩. ଜ୍ଞପ୍ତି = ଜାନନା; ଜାନନେରୂପକ୍ରିଯା . (ଜ୍ଞପ୍ତିକ୍ରିଯା ସତ୍ରୂପ ହୈ, ଔର ସତ୍ରୂପ ହୋନେସେ ଅହେତୁକ ହୈ .)
୪. ହନନ = ଘାତ କରନା; ଘାତ କରନେରୂପ କ୍ରିଯା . (ଘାତ କରନା ଆଦି କ୍ରିଯାଯେଂ ରାଗ-ଦ୍ଵେଷକେ ଉଦଯମଯ ହୈଂ .)
୫. ଵିଶେଷ = ଅନ୍ତର; ଭିନ୍ନ ଲକ୍ଷଣ .

Page 401 of 642
PDF/HTML Page 434 of 675
single page version

ଵିଵିକ୍ତାତ୍ମାନାଚରଣାଦସ୍ତି ଚାଚାରିତ୍ରମ୍ . [ଯତ୍ପୁନଃ ନାରକୋଽହମିତ୍ଯାଦ୍ଯଧ୍ଯଵସାନଂ ତଦପି, ଜ୍ଞାନମଯ-
ତ୍ଵେନାତ୍ମନଃ ସଦହେତୁକଜ୍ଞାଯକୈକଭାଵସ୍ଯ କର୍ମୋଦଯଜନିତାନାଂ ନାରକାଦିଭାଵାନାଂ ଚ ଵିଶେଷାଜ୍ଞାନେନ
ଵିଵିକ୍ତାତ୍ମାଜ୍ଞାନାଦସ୍ତି ତାଵଦଜ୍ଞାନଂ, ଵିଵିକ୍ତାତ୍ମାଦର୍ଶନାଦସ୍ତି ଚ ମିଥ୍ଯାଦର୍ଶନଂ, ଵିଵିକ୍ତାତ୍ମାନା-
ଚରଣାଦସ୍ତି ଚାଚାରିତ୍ରମ୍
.] ଯତ୍ପୁନରେଷ ଧର୍ମୋ ଜ୍ଞାଯତ ଇତ୍ଯାଦ୍ଯଧ୍ଯଵସାନଂ ତଦପି, ଜ୍ଞାନମଯତ୍ଵେନାତ୍ମନଃ
ସଦହେତୁକଜ୍ଞାନୈକରୂପସ୍ଯ ଜ୍ଞେଯମଯାନାଂ ଧର୍ମାଦିରୂପାଣାଂ ଚ ଵିଶେଷାଜ୍ଞାନେନ ଵିଵିକ୍ତାତ୍ମାଜ୍ଞାନାଦସ୍ତି
ତାଵଦଜ୍ଞାନଂ, ଵିଵିକ୍ତାତ୍ମାଦର୍ଶନାଦସ୍ତି ଚ ମିଥ୍ଯାଦର୍ଶନଂ, ଵିଵିକ୍ତାତ୍ମାନାଚରଣାଦସ୍ତି ଚାଚାରିତ୍ରମ୍
. ତତୋ
ବନ୍ଧନିମିତ୍ତାନ୍ଯେଵୈତାନି ସମସ୍ତାନ୍ଯଧ୍ଯଵସାନାନି . ଯେଷାମେଵୈତାନି ନ ଵିଦ୍ଯନ୍ତେ ତ ଏଵ ମୁନିକୁଂଜରାଃ
କେଚନ, ସଦହେତୁକଜ୍ଞପ୍ତ୍ଯେକକ୍ରିଯଂ, ସଦହେତୁକଜ୍ଞାଯକୈକଭାଵଂ, ସଦହେତୁକଜ୍ଞାନୈକରୂପଂ ଚ ଵିଵିକ୍ତ ମାତ୍ମାନଂ
ଜାନନ୍ତଃ ସମ୍ଯକ୍ପଶ୍ଯନ୍ତୋଽନୁଚରନ୍ତଶ୍ଚ, ସ୍ଵଚ୍ଛସ୍ଵଚ୍ଛନ୍ଦୋଦ୍ଯଦମନ୍ଦାନ୍ତର୍ଜ୍ଯୋତିଷୋଽତ୍ଯନ୍ତମଜ୍ଞାନାଦିରୂପତ୍ଵା-
51
(ଅଶ୍ରଦ୍ଧାନ) ହୋନେସେ (ଵହ ଅଧ୍ଯଵସାନ) ମିଥ୍ଯାଦର୍ଶନ ହୈ ଔର ଭିନ୍ନ ଆତ୍ମାକା ଅନାଚରଣ ହୋନେସେ
(ଵହ ଅଧ୍ଯଵସାନ) ଅଚାରିତ୍ର ହୈ
. [ଔର ‘ମୈଂ ନାରକ ହୂଁ’ ଇତ୍ଯାଦି ଜୋ ଅଧ୍ଯଵସାନ ହୈ ଉସ
ଅଧ୍ଯଵସାନଵାଲେ ଜୀଵକୋ ଭୀ, ଜ୍ଞାନମଯପନେକେ ସଦ୍ଭାଵସେ ସତ୍ରୂପ ଅହେତୁକ ଜ୍ଞାଯକ ହୀ ଜିସକା ଏକ
ଭାଵ ହୈ, ଐସେ ଆତ୍ମାକା ଔର କର୍ମୋଦଯଜନିତ ନାରକ ଆଦି ଭାଵୋଂକା ଵିଶେଷ ନ ଜାନନେକେ କାରଣ
ଭିନ୍ନ ଆତ୍ମାକା ଅଜ୍ଞାନ ହୋନେସେ, ଵହ ଅଧ୍ଯଵସାନ ପ୍ରଥମ ଜୋ ଅଜ୍ଞାନ ହୈ, ଭିନ୍ନ ଆତ୍ମାକା ଅଦର୍ଶନ
ହୋନେସେ (ଵହ ଅଧ୍ଯଵସାନ) ମିଥ୍ଯାଦର୍ଶନ ହୈ ଔର ଭିନ୍ନ ଆତ୍ମାକା ଅନାଚରଣ ହୋନେସେ (ଵହ
ଅଧ୍ଯଵସାନ) ଅଚାରିତ୍ର ହୈ
.]] ଔର ‘ଯହ ଧର୍ମଦ୍ରଵ୍ଯ ଜ୍ଞାତ ହୋତା ହୈ’ ଇତ୍ଯାଦି ଜୋ ଅଧ୍ଯଵସାନ ହୈ ଉସ
ଅଧ୍ଯଵସାନଵାଲେ ଜୀଵକୋ ଭୀ, ଜ୍ଞାନମଯପନେକେ ସଦ୍ଭାଵସେ ସତ୍ରୂପ ଅହେତୁକ ଜ୍ଞାନ ହୀ ଜିସକା ଏକ
ରୂପ ହୈ ଐସେ ଆତ୍ମାକା ଔର ଜ୍ଞେଯମଯ ଧର୍ମାଦିକରୂପୋଂକା ଵିଶେଷ ନ ଜାନନେକେ କାରଣ ଭିନ୍ନ ଆତ୍ମାକା
ଅଜ୍ଞାନ ହୋନେସେ, ଵହ ଅଧ୍ଯଵସାନ ପ୍ରଥମ ତୋ ଅଜ୍ଞାନ ହୈ, ଭିନ୍ନ ଆତ୍ମାକା ଅଦର୍ଶନ ହୋନେସେ (ଵହ
ଅଧ୍ଯଵସାନ) ମିଥ୍ଯାଦର୍ଶନ ହୈ ଔର ଭିନ୍ନ ଆତ୍ମାକା ଅନାଚରଣ ହୋନେସେ (ଵହ ଅଧ୍ଯଵସାନ) ଅଚାରିତ୍ର
ହୈ
. ଇସଲିଯେ ଯହ ସମସ୍ତ ଅଧ୍ଯଵସାନ ବନ୍ଧକେ ହୀ ନିମିତ୍ତ ହୈଂ .
ମାତ୍ର ଜିନକେ ଯହ ଅଧ୍ଯଵସାନ ଵିଦ୍ଯମାନ ନହୀଂ ହୈ, ଵେ ହୀ କୋଈ (ଵିରଲ) ମୁନିକୁଂଜର
(ମୁନିଵର), ସତ୍ରୂପ ଅହେତୁକ ଜ୍ଞପ୍ତି ହୀ ଜିନକୀ ଏକ କ୍ରିଯା ହୈ, ସତ୍ରୂପ ଅହେତୁକ ଜ୍ଞାଯକ ହୀ
ଜିସକା ଏକ ଭାଵ ହୈ ଔର ସତ୍ରୂପ ଅହେତୁକ ଜ୍ଞାନ ହୀ ଜିସକା ଏକ ରୂପ ହୈ ଐସେ ଭିନ୍ନ ଆତ୍ମାକୋ
(
ସର୍ଵ ଅନ୍ଯଦ୍ରଵ୍ଯଭାଵୋଂସେ ଭିନ୍ନ ଆତ୍ମାକୋ) ଜାନତେ ହୁଏ, ସମ୍ଯକ୍ ପ୍ରକାରସେ ଦେଖତେ (ଶ୍ରଦ୍ଧା କରତେ)
ହୁଏ ଔର ଅନୁଚରଣ କରତେ ହୁଏ, ସ୍ଵଚ୍ଛ ଔର ସ୍ଵଚ୍ଛନ୍ଦତଯା ଉଦଯମାନ (ସ୍ଵାଧୀନତଯା ପ୍ରକାଶମାନ)
ଐସୀ ଅମଂଦ ଅନ୍ତର୍ଜ୍ଯୋତିକୋ ଅଜ୍ଞାନାଦିରୂପତାକା ଅତ୍ଯଂତ ଅଭାଵ ହୋନେସେ (ଅର୍ଥାତ୍ ଅନ୍ତରଂଗମେଂ ପ୍ରକାଶିତ
*୧. ଆତ୍ମା ଜ୍ଞାନମଯ ହୈ, ଇସଲିଯେ ସତ୍ରୂପ ଅହେତୁକ ଜ୍ଞାନ ହୀ ଉସକା ଏକ ରୂପ ହୈ .

Page 402 of 642
PDF/HTML Page 435 of 675
single page version

ଭାଵାତ୍, ଶୁଭେନାଶୁଭେନ ଵା କର୍ମଣା ନ ଖଲୁ ଲିପ୍ଯେରନ୍ .
କିମେତଦଧ୍ଯଵସାନଂ ନାମେତି ଚେତ୍
ବୁଦ୍ଧୀ ଵଵସାଓ ଵି ଯ ଅଜ୍ଝଵସାଣଂ ମଦୀ ଯ ଵିଣ୍ଣାଣଂ .
ଏକ୍କଟ୍ଠମେଵ ସଵ୍ଵଂ ଚିତ୍ତଂ ଭାଵୋ ଯ ପରିଣାମୋ ..୨୭୧..
ବୁଦ୍ଧିର୍ଵ୍ଯଵସାଯୋଽପି ଚ ଅଧ୍ଯଵସାନଂ ମତିଶ୍ଚ ଵିଜ୍ଞାନମ୍ .
ଏକାର୍ଥମେଵ ସର୍ଵଂ ଚିତ୍ତଂ ଭାଵଶ୍ଚ ପରିଣାମଃ ..୨୭୧..
ହୋତୀ ହୁଈ ଜ୍ଞାନଜ୍ଯୋତି କିଂଚିତ୍ ମାତ୍ର ଭୀ ଅଜ୍ଞାନରୂପ, ମିଥ୍ଯାଦର୍ଶନରୂପ ଔର ଅଚାରିତ୍ରରୂପ ନହୀଂ ହୋତୀ
ଇସଲିଏ), ଶୁଭ ଯା ଅଶୁଭ କର୍ମସେ ଵାସ୍ତଵମେଂ ଲିପ୍ତ ନହୀଂ ହୋତେ
.
ଭାଵାର୍ଥ :ଯହ ଜୋ ଅଧ୍ଯଵସାନ ହୈଂ ଵେ ‘ମୈଂ ପରକା ହନନ କରତା ହୂଁ’ ଇସପ୍ରକାରକେ ହୈଂ, ‘ମୈଂ
ନାରକ ହୂଁ’ ଇସପ୍ରକାରକେ ହୈଂ ତଥା ‘ମୈଂ ପରଦ୍ରଵ୍ଯକୋ (ଅପନେରୂପ) ଜାନତା ହୂଁ’ ଇସପ୍ରକାରକେ ହୈଂ . ଵେ,
ଜବ ତକ ଆତ୍ମାକା ଔର ରାଗାଦିକା, ଆତ୍ମାକା ଔର ନାରକାଦି କର୍ମୋଦଯଜନିତ ଭାଵୋଂକା ତଥା
ଆତ୍ମାକା ଔର ଜ୍ଞେଯରୂପ ଅନ୍ଯଦ୍ରଵ୍ଯୋଂକା ଭେଦ ନ ଜାନତା ହୋ, ତବ ତକ ରହତେ ହୈଂ
. ଵେ ଭେଦଜ୍ଞାନକେ
ଅଭାଵକେ କାରଣ ମିଥ୍ଯାଜ୍ଞାନରୂପ ହୈଂ, ମିଥ୍ଯାଦର୍ଶନରୂପ ହୈଂ ଔର ମିଥ୍ଯାଚାରିତ୍ରରୂପ ହୈଂ; ଯୋଂ ତୀନ
ପ୍ରକାରକେ ହୋତେ ହୈଂ
. ଵେ ଅଧ୍ଯଵସାନ ଜିନକେ ନହୀଂ ହୈଂ ଵେ ମୁନିକୁଂଜର ହୈଂ . ଵେ ଆତ୍ମାକୋ ସମ୍ଯକ୍ ଜାନତେ
ହୈଂ, ସମ୍ଯକ୍ ଶ୍ରଦ୍ଧା କରତେ ହୈଂ ଔର ସମ୍ଯକ୍ ଆଚରଣ କରତେ ହୈଂ, ଇସଲିଯେ ଅଜ୍ଞାନକେ ଅଭାଵସେ
ସମ୍ଯଗ୍ଦର୍ଶନଜ୍ଞାନଚାରିତ୍ରରୂପ ହୋତେ ହୁଏ କର୍ମୋଂସେ ଲିପ୍ତ ନହୀଂ ହୋତେ
..୨୭୦..
‘‘ଯହାଁ ବାରମ୍ବାର ଅଧ୍ଯଵସାନ ଶବ୍ଦ କହା ଗଯା ହୈ, ଵହ ଅଧ୍ଯଵସାନ କ୍ଯା ହୈ ? ଉସକା
ସ୍ଵରୂପ ଭଲୀଭାଁତି ସମଝମେଂ ନହୀଂ ଆଯା’’ . ଐସା ପ୍ରଶ୍ନ ହୋନେ ପର, ଅବ ଅଧ୍ଯଵସାନକା ସ୍ଵରୂପ
ଗାଥା ଦ୍ଵାରା କହତେ ହୈଂ .
ଜୋ ବୁଦ୍ଧି, ମତି, ଵ୍ଯଵସାଯ, ଅଧ୍ଯଵସାନ, ଅରୁ ଵିଜ୍ଞାନ ହୈ .
ପରିଣାମ, ଚିତ୍ତ ରୁ ଭାଵଶବ୍ଦହି ସର୍ଵ ଯେ ଏକାର୍ଥ ହୈଂ ..୨୭୧..
ଗାଥାର୍ଥ :[ବୁଦ୍ଧିଃ ] ବୁଦ୍ଧି, [ଵ୍ଯଵସାଯଃ ଅପି ଚ ] ଵ୍ଯଵସାଯ, [ଅଧ୍ଯଵସାନଂ ]
ଅଧ୍ଯଵସାନ, [ମତିଃ ଚ ] ମତି, [ଵିଜ୍ଞାନମ୍ ] ଵିଜ୍ଞାନ, [ଚିତ୍ତଂ ] ଚିତ୍ତ, [ଭାଵଃ ] ଭାଵ [ଚ ] ଔର
[ପରିଣାମଃ ] ପରିଣାମ
[ସର୍ଵଂ ] ଯେ ସବ [ଏକାର୍ଥମ୍ ଏଵ ] ଏକାର୍ଥ ହୀ ହୈଂ (ଅର୍ଥାତ୍ ନାମ ଅଲଗ
ଅଲଗ ହୈଂ, କିନ୍ତୁ ଅର୍ଥ ଭିନ୍ନ ନହୀଂ ହୈଂ ) .

Page 403 of 642
PDF/HTML Page 436 of 675
single page version

ସ୍ଵପରଯୋରଵିଵେକେ ସତି ଜୀଵସ୍ଯାଧ୍ଯଵସିତିମାତ୍ରମଧ୍ଯଵସାନଂ; ତଦେଵ ଚ ବୋଧନମାତ୍ରତ୍ଵାଦ୍ବୁଦ୍ଧିଃ,
ଵ୍ଯଵସାନମାତ୍ରତ୍ଵାଦ୍ଵଯଵସାଯଃ, ମନନମାତ୍ରତ୍ଵାନ୍ମତିଃ, ଵିଜ୍ଞପ୍ତିମାତ୍ରତ୍ଵାଦ୍ଵିଜ୍ଞାନଂ, ଚେତନାମାତ୍ରତ୍ଵାଚ୍ଚିତ୍ତଂ, ଚିତୋ
ଭଵନମାତ୍ରତ୍ଵାଦ୍ଭାଵଃ, ଚିତଃ ପରିଣମନମାତ୍ରତ୍ଵାତ୍ପରିଣାମଃ
.
(ଶାର୍ଦୂଲଵିକ୍ରୀଡିତ)
ସର୍ଵତ୍ରାଧ୍ଯଵସାନମେଵମଖିଲଂ ତ୍ଯାଜ୍ଯଂ ଯଦୁକ୍ତଂ ଜିନୈ-
ସ୍ତନ୍ମନ୍ଯେ ଵ୍ଯଵହାର ଏଵ ନିଖିଲୋଽପ୍ଯନ୍ଯାଶ୍ରଯସ୍ତ୍ଯାଜିତଃ
.
ସମ୍ଯଙ୍ନିଶ୍ଚଯମେକମେଵ ତଦମୀ ନିଷ୍କମ୍ପମାକ୍ରମ୍ଯ କିଂ
ଶୁଦ୍ଧଜ୍ଞାନଘନେ ମହିମ୍ନି ନ ନିଜେ ବଧ୍ନନ୍ତି ସନ୍ତୋ ଧୃତିମ୍
..୧୭୩..
୧. ଅଧ୍ଯଵସିତି = (ଏକମେଂ ଦୂସରେକୀ ମାନ୍ଯତାପୂର୍ଵକ) ପରିଣତି; (ମିଥ୍ଯା) ନିଶ୍ଚିତି; (ମିଥ୍ଯା) ନିଶ୍ଚଯ ହୋନା .
୨. ଵ୍ଯଵସାନ = କାମମେଂ ଲଗେ ରହନା; ଉଦ୍ଯମୀ ହୋନା; ନିଶ୍ଚଯ ହୋନା .
୩. ମନନ = ମାନନା; ଜାନନା .
ଟୀକା :ସ୍ଵ-ପରକା ଅଵିଵେକ ହୋ (ସ୍ଵ-ପରକା ଭେଦଜ୍ଞାନ ନ ହୋ) ତବ ଜୀଵକୀ
ଅଧ୍ଯଵସିତିମାତ୍ର ଅଧ୍ଯଵସାନ ହୈ; ଔର ଵହୀ (ଜିସେ ଅଧ୍ଯଵସାନ କହା ହୈ ଵହୀ) ବୋଧନମାତ୍ରତ୍ଵସେ ବୁଦ୍ଧି
ହୈ, ଵ୍ଯଵସାନମାତ୍ରତ୍ଵସେ ଵ୍ଯଵସାଯ ହୈ, ମନନମାତ୍ରତ୍ଵସେ ମତି ହୈ, ଵିଜ୍ଞପ୍ତିମାତ୍ରତ୍ଵସେ ଵିଜ୍ଞାନ ହୈ,
ଚେତନାମାତ୍ରତ୍ଵସେ ଚିତ୍ତ ହୈ, ଚେତନକେ ଭଵନମାତ୍ରତ୍ଵସେ ଭାଵ ହୈ, ଚେତନକେ ପରିଣମନମାତ୍ରତ୍ଵସେ ପରିଣାମ ହୈ .
(ଇସପ୍ରକାର ଯହ ସବ ଶବ୍ଦ ଏକାର୍ଥଵାଚୀ ହୈଂ .)
ଭାଵାର୍ଥ :ଯହ ତୋ ବୁଦ୍ଧି ଆଦି ଆଠ ନାମ କହେ ଗଯେ ହୈଂ, ଵେ ସଭୀ ଚେତନ ଆତ୍ମାକେ ପରିଣାମ
ହୈଂ . ଜବ ତକ ସ୍ଵ-ପରକା ଭେଦଜ୍ଞାନ ନ ହୋ ତବ ତକ ଜୀଵକେ ଜୋ ଅପନେ ଔର ପରକେ ଏକତ୍ଵକେ ନିଶ୍ଚଯରୂପ
ପରିଣତି ପାଈ ଜାତୀ ହୈ ଉସେ ବୁଦ୍ଧି ଆଦି ଆଠ ନାମୋଂସେ କହା ଜାତା ହୈ ..୨୭୧..
‘ଅଧ୍ଯଵସାନ ତ୍ଯାଗନେ ଯୋଗ୍ଯ କହେ ହୈଂ ଇସସେ ଐସା ଜ୍ଞାତ ହୋତା ହୈ କି ଵ୍ଯଵହାରକା
ତ୍ଯାଗ ଔର ନିଶ୍ଚଯକା ଗ୍ରହଣ କରାଯା ହୈ’ଇସ ଅର୍ଥକା, ଏଵଂ ଆଗାମୀ କଥନକା ସୂଚକ କାଵ୍ଯ
କହତେ ହୈଂ :
ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ :ଆଚାର୍ଯଦେଵ କହତେ ହୈଂ କି :[ସର୍ଵତ୍ର ଯଦ୍ ଅଧ୍ଯଵସାନମ୍ ] ସର୍ଵ ଵସ୍ତୁଓଂମେଂ ଜୋ
ଅଧ୍ଯଵସାନ ହୋତେ ହୈଂ, [ଅଖିଲଂ ] ଵେ ସଭୀ (ଅଧ୍ଯଵସାନ) [ଜିନୈଃ ] ଜିନେନ୍ଦ୍ର ଭଗଵାନନେ [ଏଵମ୍ ]
ପୂର୍ଵାେକ୍ତ ରୀତିସେ [ତ୍ଯାଜ୍ଯଂ ଉକ୍ତଂ ] ତ୍ଯାଗନେ ଯୋଗ୍ଯ କହେ ହୈଂ, [ତତ୍ ] ଇସଲିଯେ [ମନ୍ଯେ ] ହମ ଯହ ମାନତେ
ହୈଂ କି [ଅନ୍ଯ-ଆଶ୍ରଯଃ ଵ୍ଯଵହାରଃ ଏଵ ନିଖିଲଃ ଅପି ତ୍ଯାଜିତଃ ] ‘ପର ଜିସକା ଆଶ୍ରଯ ହୈ ଐସା
ଵ୍ଯଵହାର ହୀ ସମ୍ପୂର୍ଣ ଛୁଡ଼ାଯା ହୈ’
. [ତତ୍ ] ତବ ଫି ର, [ଅମୀ ସନ୍ତଃ ] ଯହ ସତ୍ପୁରୁଷ [ଏକମ୍ ସମ୍ଯକ୍

Page 404 of 642
PDF/HTML Page 437 of 675
single page version

ଏଵଂ ଵଵହାରଣଓ ପଡିସିଦ୍ଧୋ ଜାଣ ଣିଚ୍ଛଯଣଏଣ .
ଣିଚ୍ଛଯଣଯାସିଦା ପୁଣ ମୁଣିଣୋ ପାଵଂତି ଣିଵ୍ଵାଣଂ ..୨୭୨..
ଏଵଂ ଵ୍ଯଵହାରନଯଃ ପ୍ରତିଷିଦ୍ଧୋ ଜାନୀହି ନିଶ୍ଚଯନଯେନ .
ନିଶ୍ଚଯନଯାଶ୍ରିତାଃ ପୁନର୍ମୁନଯଃ ପ୍ରାପ୍ନୁଵନ୍ତି ନିର୍ଵାଣମ୍ ..୨୭୨..
ଆତ୍ମାଶ୍ରିତୋ ନିଶ୍ଚଯନଯଃ, ପରାଶ୍ରିତୋ ଵ୍ଯଵହାରନଯଃ . ତତ୍ରୈଵଂ ନିଶ୍ଚଯନଯେନ ପରାଶ୍ରିତଂ
ସମସ୍ତମଧ୍ଯଵସାନଂ ବନ୍ଧହେତୁତ୍ଵେନ ମୁମୁକ୍ଷୋଃ ପ୍ରତିଷେଧଯତା ଵ୍ଯଵହାରନଯ ଏଵ କିଲ ପ୍ରତିଷିଦ୍ଧଃ, ତସ୍ଯାପି
ନିଶ୍ଚଯମ୍ ଏଵ ନିଷ୍କମ୍ପମ୍ ଆକ୍ରମ୍ଯ ] ଏକ ସମ୍ଯକ୍ ନିଶ୍ଚଯକୋ ହୀ ନିଶ୍ଚଲତଯା ଅଂଗୀକାର କ ରକେ
[ଶୁଦ୍ଧଜ୍ଞାନଘନେ ନିଜେ ମହିମ୍ନି ] ଶୁଦ୍ଧଜ୍ଞାନଘନସ୍ଵରୂପ ନିଜ ମହିମାମେଂ (
ଆତ୍ମସ୍ଵରୂପମେଂ) [ଧୃତିମ୍ କିଂ ନ
ବଧ୍ନନ୍ତି ] ସ୍ଥିରତା କ୍ଯୋଂ ଧାରଣ ନହୀଂ କରତେ ?
ଭାଵାର୍ଥ :ଜିନେନ୍ଦ୍ରଦେଵନେ ଅନ୍ଯ ପଦାର୍ଥୋଂମେଂ ଆତ୍ମବୁଦ୍ଧିରୂପ ଅଧ୍ଯଵସାନ ଛୁଡ଼ାଯେ ହୈଂ, ଇସସେ ଯହ
ସମଝନା ଚାହିଏ କି ଯହ ସମସ୍ତ ପରାଶ୍ରିତ ଵ୍ଯଵହାର ହୀ ଛୁଡ଼ାଯା ହୈ . ଇସଲିଯେ ଆଚାର୍ଯଦେଵନେ ଶୁଦ୍ଧନିଶ୍ଚଯକେ
ଗ୍ରହଣକା ଐସା ଉପଦେଶ ଦିଯା ହୈ କି‘ଶୁଦ୍ଧଜ୍ଞାନସ୍ଵରୂପ ଅପନେ ଆତ୍ମାମେଂ ସ୍ଥିରତା ରଖୋ’ . ଔର, ‘‘ଜବ
କି ଭଗଵାନନେ ଅଧ୍ଯଵସାନ ଛୁଡ଼ାଯେ ହୈଂ ତବ ଫି ର ସତ୍ପୁରୁଷ ନିଶ୍ଚଯକୋ ନିଶ୍ଚଲତାପୂର୍ଵକ ଅଂଗୀକାର କରକେ
ସ୍ଵରୂପମେଂ ସ୍ଥିର କ୍ଯୋଂ ନହୀଂ ହୋତେ ?
ଯହ ହମେଂ ଆଶ୍ଚର୍ଯ ହୋତା ହୈ’’ ଯହ କହକର ଆଚାର୍ଯଦେଵନେ ଆଶ୍ଚର୍ଯ ପ୍ରଗଟ
କିଯା ହୈ .୧୭୩.
ଅବ ଇସୀ ଅର୍ଥକୋ ଗାଥା ଦ୍ଵାରା କହତେ ହୈଂ :
ଵ୍ଯଵହାରନଯ ଇସ ରୀତ ଜାନ, ନିଷିଦ୍ଧ ନିଶ୍ଚଯନଯହିସେ .
ମୁନିରାଜ ଜୋ ନିଶ୍ଚଯନଯାଶ୍ରିତ, ମୋକ୍ଷକୀ ପ୍ରାପ୍ତୀ କରେ ..୨୭୨..
ଗାଥାର୍ଥ :[ଏଵଂ ] ଇସପ୍ରକାର [ଵ୍ଯଵହାରନଯଃ ] (ପରାଶ୍ରିତ) ଵ୍ଯଵହାରନଯ [ନିଶ୍ଚଯନଯେନ ]
ନିଶ୍ଚଯନଯକେ ଦ୍ଵାରା [ପ୍ରତିଷିଦ୍ଧଃ ଜାନୀହି ] ନିଷିଦ୍ଧ ଜାନ; [ପୁନଃ ନିଶ୍ଚଯନଯାଶ୍ରିତାଃ ] ନିଶ୍ଚଯନଯକେ ଆଶ୍ରିତ
[ମୁନଯଃ ] ମୁନିେ [ନିର୍ଵାଣମ୍ ] ନିର୍ଵାଣକୋ [ପ୍ରାପ୍ନୁଵନ୍ତି ] ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତେ ହୈଂ
.
ଟୀକା :ଆତ୍ମାଶ୍ରିତ (ଅର୍ଥାତ୍ ସ୍ଵ-ଆଶ୍ରିତ) ନିଶ୍ଚଯନଯ ହୈ, ପରାଶ୍ରିତ (ଅର୍ଥାତ୍ ପରକେ
ଆଶ୍ରିତ) ଵ୍ଯଵହାରନଯ ହୈ . ଵହାଁ, ପୂର୍ଵୋକ୍ତ ପ୍ରକାରସେ ପରାଶ୍ରିତ ସମସ୍ତ ଅଧ୍ଯଵସାନ (ଅର୍ଥାତ୍ ଅପନେ ଔର
ପରକେ ଏକତ୍ଵକୀ ମାନ୍ଯତାପୂର୍ଵକ ପରିଣମନ) ବନ୍ଧକା କାରଣ ହୋନେସେ ମୁମୁକ୍ଷୁଓଂକୋ ଉସକା
(
ଅଧ୍ଯଵସାନକା) ନିଷେଧ କରତେ ହୁଏ ଐସେ ନିଶ୍ଚଯନଯକେ ଦ୍ଵାରା ଵାସ୍ତଵମେଂ ଵ୍ଯଵହାରନଯକା ହୀ ନିଷେଧ
କିଯା ଗଯା ହୈ, କ୍ଯୋଂକି ଵ୍ଯଵହାରନଯକେ ଭୀ ପରାଶ୍ରିତତା ସମାନ ହୀ ହୈ (ଜୈସେ ଅଧ୍ଯଵସାନ ପରାଶ୍ରିତ

Page 405 of 642
PDF/HTML Page 438 of 675
single page version

ପରାଶ୍ରିତତ୍ଵାଵିଶେଷାତ୍ . ପ୍ରତିଷେଧ୍ଯ ଏଵ ଚାଯଂ, ଆତ୍ମାଶ୍ରିତନିଶ୍ଚଯନଯାଶ୍ରିତାନାମେଵ ମୁଚ୍ଯମାନତ୍ଵାତ୍,
ପରାଶ୍ରିତଵ୍ଯଵହାରନଯସ୍ଯୈକାନ୍ତେନାମୁଚ୍ଯମାନେନାଭଵ୍ଯେନାପ୍ଯାଶ୍ରୀଯମାଣତ୍ଵାଚ୍ଚ .
କଥମଭଵ୍ଯେନାପ୍ଯାଶ୍ରୀଯତେ ଵ୍ଯଵହାରନଯଃ ଇତି ଚେତ୍
ଵଦସମିଦୀଗୁତ୍ତୀଓ ସୀଲତଵଂ ଜିଣଵରେହି ପଣ୍ଣତ୍ତଂ .
କୁଵ୍ଵଂତୋ ଵି ଅଭଵ୍ଵୋ ଅଣ୍ଣାଣୀ ମିଚ୍ଛଦିଟ୍ଠୀ ଦୁ ..୨୭୩..
ଵ୍ରତସମିତିଗୁପ୍ତଯଃ ଶୀଲତପୋ ଜିନଵରୈଃ ପ୍ରଜ୍ଞପ୍ତମ୍ .
କୁର୍ଵନ୍ନପ୍ଯଭଵ୍ଯୋଽଜ୍ଞାନୀ ମିଥ୍ଯାଦ୍ରଷ୍ଟିସ୍ତୁ ..୨୭୩..
ହୈ ଉସୀପ୍ରକାର ଵ୍ଯଵହାରନଯ ଭୀ ପରାଶ୍ରିତ ହୈ, ଉସମେଂ ଅନ୍ତର ନହୀଂ ହୈ) . ଔର ଇସପ୍ରକାର ଯହ ଵ୍ଯଵହାରନଯ
ନିଷେଧ କରନେ ଯୋଗ୍ଯ ହୀ ହୈ; କ୍ଯୋଂକି ଆତ୍ମାଶ୍ରିତ ନିଶ୍ଚଯନଯକା ଆଶ୍ରଯ କରନେଵାଲେ ହୀ (କର୍ମସେ) ମୁକ୍ତ
ହୋତେ ହୈଂ ଔର ପରାଶ୍ରିତ ଵ୍ଯଵହାରନଯକା ଆଶ୍ରଯ ତୋ ଏକାନ୍ତତଃ ମୁକ୍ତ ନହୀଂ ହୋନେଵାଲା ଅଭଵ୍ଯ ଭୀ
କରତା ହୈ
.
ଭାଵାର୍ଥ :ଆତ୍ମାକେ ପରକେ ନିମିତ୍ତସେ ଜୋ ଅନେକ ଭାଵ ହୋତେ ହୈଂ ଵେ ସବ ଵ୍ଯଵହାରନଯକେ
ଵିଷଯ ହୈଂ, ଇସଲିଯେ ଵ୍ଯଵହାରନଯ ପରାଶ୍ରିତ ହୈ, ଔର ଜୋ ଏକ ଅପନା ସ୍ଵାଭାଵିକ ଭାଵ ହୈ ଵହୀ
ନିଶ୍ଚଯନଯକା ହୀ ଵିଷଯ ହୈ ଇସଲିଯେ ନିଶ୍ଚଯନଯ ଆତ୍ମାଶ୍ରିତ ହୈ
. ଅଧ୍ଯଵସାନ ଭୀ ଵ୍ଯଵହାରନଯକା ହୀ
ଵିଷଯ ହୈ, ଇସଲିଯେ ଅଧ୍ଯଵସାନକା ତ୍ଯାଗ ଵ୍ଯଵହାରନଯକା ହୀ ତ୍ଯାଗ ହୈ, ଔର ଜୋ ପୂର୍ଵୋକ୍ତ ଗାଥାଓଂମେଂ
ଅଧ୍ଯଵସାନକେ ତ୍ଯାଗକା ଉପଦେଶ ହୈ ଵହ ଵ୍ଯଵହାରନଯକେ ହୀ ତ୍ଯାଗକା ଉପଦେଶ ହୈ
. ଇସପ୍ରକାର
ନିଶ୍ଚଯନଯକୋ ପ୍ରଧାନ କରକେ ଵ୍ଯଵହାରନଯକେ ତ୍ଯାଗକା ଉପଦେଶ କିଯା ହୈ ଉସକା କାରଣ ଯହ ହୈ କି
ଜୋ ନିଶ୍ଚଯନଯକେ ଆଶ୍ରଯସେ ପ୍ରଵର୍ତତେ ହୈଂ, ଵେ ହୀ କର୍ମସେ ମୁକ୍ତ ହୋତେ ହୈଂ ଔର ଜୋ ଏକାନ୍ତମେଂ ଵ୍ଯଵହାରନଯକେ
ହୀ ଆଶ୍ରଯସେ ପ୍ରଵର୍ତତେ ହୈଂ, ଵେ କର୍ମସେ କଭୀ ମୁକ୍ତ ନହୀଂ ହୋତେ
..୨୭୨..
ଅବ ପ୍ରଶ୍ନ ହୋତା ହୈ କି ଅଭଵ୍ଯ ଜୀଵ ଭୀ ଵ୍ଯଵହାରନଯକା ଆଶ୍ରଯ କୈସେ କରତା ହୈ ? ଉସକା
ଉତ୍ତର ଗାଥା ଦ୍ଵାରା କହତେ ହୈଂ :
ଜିନଵରପ୍ରରୂପିତ ଵ୍ରତ, ସମିତି, ଗୁପ୍ତୀ ଅଵରୁ ତପ ଶୀଲକୋ .
କରତା ହୁଆ ଭୀ ଅଭଵ୍ଯ ଜୀଵ, ଅଜ୍ଞାନୀ ମିଥ୍ଯାଦୃଷ୍ଟି ହୈ ..୨୭୩..
ଗାଥାର୍ଥ :[ଜିନଵରୈଃ ] ଜିନଵରୋଂକେ ଦ୍ଵାରା [ପ୍ରଜ୍ଞପ୍ତମ୍ ] କଥିତ [ଵ୍ରତସମିତିଗୁପ୍ତଯଃ ] ଵ୍ରତ,
ସମିତି, ଗୁପ୍ତି, [ଶୀଲତପଃ ] ଶୀଲ ଔର ତପ [କୁର୍ଵନ୍ ଅପି ] କ ରତା ହୁଆ ଭୀ [ଅଭଵ୍ଯଃ ] ଅଭଵ୍ଯ

Page 406 of 642
PDF/HTML Page 439 of 675
single page version

ଶୀଲତପଃପରିପୂର୍ଣଂ ତ୍ରିଗୁପ୍ତିପଂଚସମିତିପରିକଲିତମହିଂସାଦିପଂଚମହାଵ୍ରତରୂପଂ ଵ୍ଯଵହାରଚାରିତ୍ରଂ
ଅଭଵ୍ଯୋଽପି କୁର୍ଯାତ୍, ତଥାପି ଚ ନିଶ୍ଚାରିତ୍ରୋଽଜ୍ଞାନୀ ମିଥ୍ଯାଦ୍ରଷ୍ଟିରେଵ, ନିଶ୍ଚଯଚାରିତ୍ରହେତୁଭୂତଜ୍ଞାନଶ୍ରଦ୍ଧାନ-
ଶୂନ୍ଯତ୍ଵାତ୍ .
ତସ୍ଯୈକାଦଶାଂଗଜ୍ଞାନମସ୍ତି ଇତି ଚେତ୍
ମୋକ୍ଖଂ ଅସଦ୍ଦହଂତୋ ଅଭଵିଯସତ୍ତୋ ଦୁ ଜୋ ଅଧୀଏଜ୍ଜ .
ପାଠୋ ଣ କରେଦି ଗୁଣଂ ଅସଦ୍ଦହଂତସ୍ସ ଣାଣଂ ତୁ ..୨୭୪..
ମୋକ୍ଷମଶ୍ରଦ୍ଦଧାନୋଽଭଵ୍ଯସତ୍ତ୍ଵସ୍ତୁ ଯୋଽଧୀଯୀତ .
ପାଠୋ ନ କରୋତି ଗୁଣମଶ୍ରଦ୍ଦଧାନସ୍ଯ ଜ୍ଞାନଂ ତୁ ..୨୭୪..
ମୋକ୍ଷଂ ହି ନ ତାଵଦଭଵ୍ଯଃ ଶ୍ରଦ୍ଧତ୍ତେ, ଶୁଦ୍ଧଜ୍ଞାନମଯାତ୍ମଜ୍ଞାନଶୂନ୍ଯତ୍ଵାତ୍ . ତତୋ ଜ୍ଞାନମପି ନାସୌ
ଜୀଵ [ଅଜ୍ଞାନୀ ] ଅଜ୍ଞାନୀ [ମିଥ୍ଯାଦୃଷ୍ଟିଃ ତୁ ] ଔର ମିଥ୍ଯାଦୃଷ୍ଟି ହୈ .
ଟୀକା :ଶୀଲ ଔର ତପସେ ପରିପୂର୍ଣ, ତୀନ ଗୁପ୍ତି ଔର ପାଁଚ ସମିତିଯୋଂକେ ପ୍ରତି ସାଵଧାନୀସେ
ଯୁକ୍ତ, ଅହିଂସାଦି ପାଁଚ ମହାଵ୍ରତରୂପ ଵ୍ଯଵହାରଚାରିତ୍ର (କା ପାଲନ) ଅଭଵ୍ଯ ଭୀ କରତା ହୈ; ତଥାପି ଵହ
(ଅଭଵ୍ଯ) ନିଶ୍ଚାରିତ୍ର (-ଚାରିତ୍ରରହିତ), ଅଜ୍ଞାନୀ ଔର ମିଥ୍ଯାଦୃଷ୍ଟି ହୀ ହୈ, କ୍ଯୋଂକି (ଵହ) ନିଶ୍ଚଯଚାରିତ୍ରକେ
କାରଣରୂପ ଜ୍ଞାନ
ଶ୍ରଦ୍ଧାନସେ ଶୂନ୍ଯ ହୈ .
ଭାଵାର୍ଥ :ଅଭଵ୍ଯ ଜୀଵ ମହାଵ୍ରତ-ସମିତି-ଗୁପ୍ତିରୂପ ଵ୍ଯଵହାର ଚାରିତ୍ରକା ପାଲନ କରେ ତଥାପି
ନିଶ୍ଚଯ ସମ୍ଯଗ୍ଜ୍ଞାନଶ୍ରଦ୍ଧାନକେ ବିନା ଵହ ଚାରିତ୍ର ‘ସମ୍ଯକ୍ ଚାରିତ୍ର’ ନାମକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ନହୀଂ ହୋତା; ଇସଲିଯେ ଵହ
ଅଜ୍ଞାନୀ, ମିଥ୍ଯାଦୃଷ୍ଟି ଔର ନିଶ୍ଚାରିତ୍ର ହୀ ହୈ
..୨୭୩..
ଅବ ଶିଷ୍ଯ ପୂଛତା ହୈ କିଉସେ (ଅଭଵ୍ଯକୋ) ଗ୍ଯାରହ ଅଂଗକା ଜ୍ଞାନ ତୋ ହୋତା ହୈ; ଫି ର ଭୀ
ଉସକୋ ଅଜ୍ଞାନୀ କ୍ଯୋଂ କହା ହୈ ? ଇସକା ଉତ୍ତର କହତେ ହୈଂ :
ମୋକ୍ଷକୀ ଶ୍ରଦ୍ଧାଵିହୀନ, ଅଭଵ୍ଯ ଜୀଵ ଶାସ୍ତ୍ରୋଂ ପଢ଼ୈ .
ପର ଜ୍ଞାନକୀ ଶ୍ରଦ୍ଧାରହିତକୋ, ପଠନ ଯେ ନହିଂ ଗୁଣ କରୈ ..୨୭୪..
ଗାଥାର୍ଥ :[ମୋକ୍ଷମ୍ ଅଶ୍ରଦ୍ଦଧାନଃ ] ମୋକ୍ଷକୀ ଶ୍ରଦ୍ଧା ନ କରତା ହୁଆ [ଯଃ ଅଭଵ୍ଯସତ୍ତ୍ଵଃ ] ଜୋ
ଅଭଵ୍ଯ ଜୀଵ ହୈ ଵହ [ତୁ ଅଧୀଯୀତ ] ଶାସ୍ତ୍ର ତୋ ପଢ଼ତା ହୈ, [ତୁ ] ପରନ୍ତୁ [ଜ୍ଞାନଂ ଅଶ୍ରଦ୍ଦଧାନସ୍ଯ ] ଜ୍ଞାନକୀ
ଶ୍ରଦ୍ଧା ନ କରନେଵାଲେ ଉସକୋେ [ପାଠଃ ] ଶାସ୍ତ୍ରପଠନ [ଗୁଣମ୍ ନ କରୋତି ] ଗୁଣ ନହୀଂ କରତା
.
ଟୀକା :ପ୍ରଥମ ତୋ ଅଭଵ୍ଯ ଜୀଵ, (ସ୍ଵଯଂ) ଶୁଦ୍ଧଜ୍ଞାନମଯ ଆତ୍ମାକେ ଜ୍ଞାନସେ ଶୂନ୍ଯ ହୋନେକେ

Page 407 of 642
PDF/HTML Page 440 of 675
single page version

ଶ୍ରଦ୍ଧତ୍ତେ . ଜ୍ଞାନମଶ୍ରଦ୍ଦଧାନଶ୍ଚାଚାରାଦ୍ଯେକାଦଶାଂଗଂଂ ଶ୍ରୁତମଧୀଯାନୋଽପି ଶ୍ରୁତାଧ୍ଯଯନଗୁଣାଭାଵାନ୍ନ ଜ୍ଞାନୀ ସ୍ଯାତ୍ .
ସ କିଲ ଗୁଣଃ ଶ୍ରୁତାଧ୍ଯଯନସ୍ଯ ଯଦ୍ଵିଵିକ୍ତ ଵସ୍ତୁଭୂତଜ୍ଞାନମଯାତ୍ମଜ୍ଞାନଂ; ତଚ୍ଚ ଵିଵିକ୍ତ ଵସ୍ତୁଭୂତଂ ଜ୍ଞାନମ-
ଶ୍ରଦ୍ଦଧାନସ୍ଯାଭଵ୍ଯସ୍ଯ ଶ୍ରୁତାଧ୍ଯଯନେନ ନ ଵିଧାତୁଂ ଶକ୍ଯେତ
. ତତସ୍ତସ୍ଯ ତଦ୍ଗୁଣାଭାଵଃ . ତତଶ୍ଚ
ଜ୍ଞାନଶ୍ରଦ୍ଧାନାଭାଵାତ୍ ସୋଽଜ୍ଞାନୀତି ପ୍ରତିନିଯତଃ .
ତସ୍ଯ ଧର୍ମଶ୍ରଦ୍ଧାନମସ୍ତୀତି ଚେତ୍
ସଦ୍ଦହଦି ଯ ପତ୍ତେଦି ଯ ରୋଚେଦି ଯ ତହ ପୁଣୋ ଯ ଫାସେଦି .
ଧମ୍ମଂ ଭୋଗଣିମିତ୍ତଂ ଣ ଦୁ ସୋ କମ୍ମକ୍ଖଯଣିମିତ୍ତଂ ..୨୭୫..
ଶ୍ରଦ୍ଦଧାତି ଚ ପ୍ରତ୍ଯେତି ଚ ରୋଚଯତି ଚ ତଥା ପୁନଶ୍ଚ ସ୍ପୃଶତି .
ଧର୍ମଂ ଭୋଗନିମିତ୍ତଂ ନ ତୁ ସ କର୍ମକ୍ଷଯନିମିତ୍ତମ୍ ..୨୭୫..
କାରଣ, ମୋକ୍ଷକୀ ହୀ ଶ୍ରଦ୍ଧା ନହୀଂ କରତା . ଇସଲିଯେ ଵହ ଜ୍ଞାନକୀ ଭୀ ଶ୍ରଦ୍ଧା ନହୀଂ କରତା . ଔର ଜ୍ଞାନକୀ
ଶ୍ରଦ୍ଧା ନ କରତା ହୁଆ, ଵହ (ଅଭଵ୍ଯ) ଆଚାରାଂଗ ଆଦି ଗ୍ଯାରହ ଅଂଗରୂପ ଶ୍ରୁତକୋ (ଶାସ୍ତ୍ରୋଂକୋ) ପଢ଼ତା
ହୁଆ ଭୀ, ଶାସ୍ତ୍ରପଠନକା ଜୋ ଗୁଣ ଉସକେ ଅଭାଵକେ କାରଣ ଜ୍ଞାନୀ ନହୀଂ ହୈ
. ଜୋ ଭିନ୍ନଵସ୍ତୁଭୂତ ଜ୍ଞାନମଯ
ଆତ୍ମାକା ଜ୍ଞାନ ଵହ ଶାସ୍ତ୍ରପଠନକା ଗୁଣ ହୈ; ଔର ଵହ ତୋ (ଐସା ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଜ୍ଞାନ ତୋ), ଭିନ୍ନଵସ୍ତୁଭୂତ
ଜ୍ଞାନକୀ ଶ୍ରଦ୍ଧା ନ କରନେଵାଲେ ଅଭଵ୍ଯକେ ଶାସ୍ତ୍ରପଠନକେ ଦ୍ଵାରା ନହୀଂ କିଯା ଜା ସକତା (ଅର୍ଥାତ୍ ଶାସ୍ତ୍ରପଠନ
ଉସକୋ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଜ୍ଞାନ ନହୀଂ କର ସକତା); ଇସଲିଯେ ଉସକେ ଶାସ୍ତ୍ରପଠନକେ ଗୁଣକା ଅଭାଵ ହୈ; ଔର
ଇସଲିଯେ ଜ୍ଞାନ-ଶ୍ରଦ୍ଧାନକେ ଅଭାଵକେ କାରଣ ଵହ ଅଜ୍ଞାନୀ ସିଦ୍ଧ ହୁଆ
.
ଭାଵାର୍ଥ :ଅଭଵ୍ଯ ଜୀଵ ଗ୍ଯାରହ ଅଂଗୋଂକୋ ପଢ଼େ ତଥାପି ଉସେ ଶୁଦ୍ଧ ଆତ୍ମାକା ଜ୍ଞାନ-ଶ୍ରଦ୍ଧାନ ନହୀଂ
ହୋତା; ଇସଲିଯେ ଉସେ ଶାସ୍ତ୍ରପଠନନେ ଗୁଣ ନହୀଂ କିଯା; ଔର ଇସଲିଯେ ଵହ ଅଜ୍ଞାନୀ ହୀ ହୈ ..୨୭୪..
ଶିଷ୍ଯ ପୁନଃ ପୂଛତା ହୈ କିଅଭଵ୍ଯକୋ ଧର୍ମକା ଶ୍ରଦ୍ଧାନ ତୋ ହୋତା ହୈ; ଫି ର ଭୀ ଯହ କ୍ଯୋଂ କହା
ହୈ କି ‘ଉସକେ ଶ୍ରଦ୍ଧାନ ନହୀଂ ହୈ’ ? ଇସକା ଉତ୍ତର କହତେ ହୈଂ :
ଵହ ଧର୍ମକୋ ଶ୍ରଦ୍ଧେ, ପ୍ରତୀତ, ରୁଚି ଅରୁ ସ୍ପର୍ଶନ କରେ .
ସୋ ଭୋଗହେତୂ ଧର୍ମକୋ, ନହିଂ କର୍ମକ୍ଷଯକେ ହେତୁକୋ ..୨୭୫..
ଗାଥାର୍ଥ :[ସଃ ] ଵହ (ଅଭଵ୍ଯ ଜୀଵ) [ ଭୋଗନିମିତ୍ତଂ ଧର୍ମଂ ] ଭୋଗକେ ନିମିତ୍ତରୂପ ଧର୍ମକୀ
ହୀ [ଶ୍ରଦ୍ଦଧାତି ଚ ] ଶ୍ରଦ୍ଧା କରତା ହୈ, [ପ୍ରତ୍ଯେତି ଚ ] ଉସୀକୀ ପ୍ରତୀତି କରତା ହୈ, [ରୋଚଯତି ଚ ] ଉସୀକୀ
ରୁଚି କରତା ହୈ [ତଥା ପୁନଃ ସ୍ପୃଶତି ଚ ] ଔର ଉସୀକା ସ୍ପର୍ଶ କରତା ହୈ, [ନ ତୁ କର୍ମକ୍ଷଯନିମିତ୍ତମ୍ ]