Page 488 of 642
PDF/HTML Page 521 of 675
single page version
କର୍ତାରଂ କଲଯନ୍ତୁ ତଂ କିଲ ସଦା ଭେଦାଵବୋଧାଦଧଃ
ପଶ୍ଯନ୍ତୁ ଚ୍ଯୁତକର୍ତୃଭାଵମଚଲଂ ଜ୍ଞାତାରମେକଂ ପରମ୍
ଇନ ମୁନିଯୋଂକୀ ଭୀ ଐସୀ ହୀ ଐକାନ୍ତିକ ମାନ୍ଯତା ହୁଈ
କହତେ ହୈଂ, ଇସଲିଯେ ଵାଣୀକା କୋପ ନହୀଂ ହୋତା;’’ ତୋ ଉନକା ଯହ କଥନ ଭୀ ମିଥ୍ଯା ହୀ ହୈ
ହୈ; ଔର ଜୋ ଭାଵକର୍ମରୂପ ପର୍ଯାଯେଂ ହୈଂ ଉନକା କର୍ତା ତୋ ଵେ ମୁନି କର୍ମକୋ ହୀ କହତେ ହୈଂ; ଇସଲିଯେ ଆତ୍ମା
ତୋ ଅକର୍ତା ହୀ ରହା ! ତବ ଫି ର ଵାଣୀକା କୋପ କୈସେ ମିଟ ଗଯା ? ଇସଲିଯେ ଆତ୍ମାକେ କର୍ତୃତ୍ଵ-
ଅକର୍ତୃତ୍ଵକୀ ଵିଵକ୍ଷାକୋ ଯଥାର୍ଥ ମାନନା ହୀ ସ୍ଯାଦ୍ଵାଦକୋ ଯଥାର୍ଥ ମାନନା ହୈ
ଆତ୍ମାକେ ରୂପମେଂ ଜାନତା ହୈ, ଇସଲିଯେ ଇସପ୍ରକାର ଵିଶେଷ ଅପେକ୍ଷାସେ ଅଜ୍ଞାନରୂପ ଜ୍ଞାନପରିଣାମକୋ କରନେସେ
କର୍ତା ହୈ; ଔର ଜବ ଭେଦଵିଜ୍ଞାନ ହୋନେସେ ଆତ୍ମାକୋ ହୀ ଆତ୍ମାକେ ରୂପମେଂ ଜାନତା ହୈ, ତବ ଵିଶେଷ ଅପେକ୍ଷାସେ
ଭୀ ଜ୍ଞାନରୂପ ଜ୍ଞାନପରିଣାମମେଂ ହୀ ପରିଣମିତ ହୋତା ହୁଆ ମାତ୍ର ଜ୍ଞାତା ରହନେସେ ସାକ୍ଷାତ୍ ଅକର୍ତା
ହୈ
ଅକ ର୍ତା ମତ ମାନୋ; [ଭେଦ-ଅଵବୋଧାତ୍ ଅଧଃ ] ଭେଦଜ୍ଞାନ ହୋନେସେ ପୂର୍ଵ [ତଂ କିଲ ] ଉସେ [ସଦା ]
ନିରନ୍ତର [କର୍ତାରଂ କଲଯନ୍ତୁ ] କ ର୍ତା ମାନୋ, [ତୁ ] ଔର [ଊ ର୍ଧ୍ଵଂ ] ଭେଦଜ୍ଞାନ ହୋନେକେ ବାଦ [ଉଦ୍ଧତ-ବୋଧ-
ଧାମ-ନିଯତଂ ସ୍ଵଯଂ ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷମ୍ ଏନମ୍ ] ଉଦ୍ଧତ
Page 489 of 642
PDF/HTML Page 522 of 675
single page version
ନିଜମନସି ଵିଧତ୍ତେ କର୍ତୃଭୋକ୍ତ୍ରୋର୍ଵିଭେଦମ୍
ସ୍ଵଯମଯମଭିଷିଂଚଂଶ୍ଚିଚ୍ଚମତ୍କାର ଏଵ
[ପଶ୍ଯନ୍ତୁ ] ଦେଖୋ
ନହୀଂ ହୈ, ତୋ ଉସେ ସଂସାର କୈସା ? ଐସେ ଅନେକ ଦୋଷ ଏକାନ୍ତ ମାନ୍ଯତାମେଂ ଆତେ ହୈଂ
ଵସ୍ତୁସ୍ଵରୂପ ଅର୍ଥାତ୍ କର୍ତାଭୋକ୍ତାପନ ହୈ ଉସପ୍ରକାର କହେଂଗେ
କରକେ [ନିଜ-ମନସି ] ଅପନେ ମନମେଂ [କର୍ତୃ-ଭୋକ୍ତ୍ରୋଃ ଵିଭେଦମ୍ ଵିଧତ୍ତେ ] କ ର୍ତା ଔର ଭୋକ୍ତାକା ଭେଦ
କ ରତେ ହୈଂ (
[ନିତ୍ଯ-ଅମୃତ-ଓଘୈଃ ] ନିତ୍ଯତାରୂପ ଅମୃତକେ ଓଘ(
Page 490 of 642
PDF/HTML Page 523 of 675
single page version
ସ୍ମରଣପୂର୍ଵକ ପ୍ରତ୍ଯଭିଜ୍ଞାନ ଆତ୍ମାକୀ ନିତ୍ଯତା ବତଲାତା ହୈ
ଦୂର ହୋ ତୋ ତତ୍ତ୍ଵ ସିଦ୍ଧ ହୋ, ଔର ସମସ୍ତ କ୍ଲେଶ ମିଟେ
ହୈ ଯା ସଂପୂର୍ଣ ତର୍କ ପୂର୍ଣ ହୋନେ ତକ ଅନେକ ଆତ୍ମା ବଦଲ ଜାତେ ହୈଂ, ଐସା ମାନକର ତର୍କ କରତା ହୈ ? ଯଦି
ଅନେକ ଆତ୍ମା ବଦଲ ଜାତେ ହୈଂ, ତୋ ତେରେ ସଂପୂର୍ଣ ତର୍କକୋ ତୋ କୋଈ ଆତ୍ମା ସୁନତା ନହୀଂ ହୈ; ତବ ଫି ର ତର୍କ
କରନେକା କ୍ଯା ପ୍ରଯୋଜନ ହୈ ?
କ ଲ୍ପନାକେ ଦ୍ଵାରା [ଅନ୍ଯଃ କରୋତି ] ‘ଅନ୍ଯ କ ରତା ହୈ ଔର [ଅନ୍ଯଃ ଭୁଂକ୍ତେ ] ଅନ୍ଯ ଭୋଗତା ହୈ’ [ଇତି
ଏକାନ୍ତଃ ମା ଚକାସ୍ତୁ ] ଐସା ଏକାନ୍ତ ପ୍ରକାଶିତ ମତ କ ରୋ
ନହୀଂ ହୈ; ଯଦି ଆତ୍ମା ନଷ୍ଟ ହୋ ଜାଯେ ତୋ ଆଧାରକେ ବିନା ସଂସ୍କାର କୈସେ ରହ ସକତା ହୈ ? ଔର ଯଦି କଦାଚିତ୍
ଏକ ଆତ୍ମା ସଂସ୍କାର ଛୋଡ଼ତା ଜାଯେ, ତୋ ଭୀ ଉସ ଆତ୍ମାକେ ସଂସ୍କାର ଦୂସରେ ଆତ୍ମାମେଂ ପ୍ରଵିଷ୍ଟ ହୋ ଜାଯେଂ
Page 491 of 642
PDF/HTML Page 524 of 675
single page version
ଶୂନ୍ଯକା ପ୍ରସଂଗ ଆତା ହୈ
Page 492 of 642
PDF/HTML Page 525 of 675
single page version
ଜୀଵସ୍ଵଭାଵଃ
ନହୀଂ ହୋତା, [ତସ୍ମାତ୍ ] ଇସଲିଯେ [ସଃ ଵା କରୋତି ] ‘(ଜୋ ଭୋଗତା ହୈ) ଵହୀ କ ରତା ହୈ’ [ଅନ୍ଯଃ ଵା ]
ଅଥଵା ‘ଦୂସରା ହୀ କ ରତା ହୈ’ [ନ ଏକାନ୍ତଃ ] ଐସା ଏକାନ୍ତ ନହୀଂ ହୈ (
[ତସ୍ମାତ୍ ] ଇସଲିଯେ [ସଃ ଵା ଵେଦଯତେ ] ‘(ଜୋ କ ରତା ହୈ) ଵହୀ ଭୋଗତା ହୈ’ [ଅନ୍ଯଃ ଵା ] ଅଥଵା
‘ଦୂସରା ହୀ ଭୋଗତା ହୈ’ [ନ ଏକାନ୍ତଃ ] ଐସା ଏକାନ୍ତ ନହୀଂ ହୈ (
[ଅନାର୍ହତଃ ] ଅନାର୍ହତ (
[ଅନାର୍ହତଃ ] ଅନାର୍ହତ (
ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତା ହୈ ଔର କିତନୀ ହୀ ପର୍ଯାଯୋଂସେ ଵିନାଶକୋ ନହୀଂ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତା ହୈ
Page 493 of 642
PDF/HTML Page 526 of 675
single page version
ଅନ୍ଯଃ କରୋତି ଅନ୍ଯୋ ଵେଦଯତେ ଇତି ପଶ୍ଯତି ସ ମିଥ୍ଯା
ଇସପ୍ରକାର ଵସ୍ତୁକେ ଅଂଶମେଂ ଵସ୍ତୁତ୍ଵକା ଅଧ୍ଯାସ କରକେ ଶୁଦ୍ଧନଯକେ ଲୋଭସେ ଋଜୁସୂତ୍ରନଯକେ ଏକାନ୍ତମେଂ
ରହକର ଜୋ ଯହ ଦେଖତା
କ୍ଷଣିକତ୍ଵ ହୋନେ ପର ଭୀ, ଵୃତ୍ତିମାନ (ପର୍ଯାଯମାନ) ଜୋ ଚୈତନ୍ଯଚମତ୍କାର (ଆତ୍ମା) ହୈ, ଵହ ତୋ ଟଂକୋତ୍କୀର୍ଣ
(ନିତ୍ଯ) ହୀ ଅନ୍ତରଂଗମେଂ ପ୍ରତିଭାସିତ ହୋତା ହୈ
ହୈ
ଅନୁଭଵଗୋଚର ନିତ୍ଯ ହୈ; ପ୍ରତ୍ଯଭିଜ୍ଞାନସେ ଜ୍ଞାତ ହୋତା ହୈ କି ‘ଜୋ ମୈଂ ବାଲକ ଅଵସ୍ଥାମେଂ ଥା, ଵହୀଂ ମୈଂ ତରୁଣ
ଅଵସ୍ଥାମେଂ ଥା ଔର ଵହୀ ମୈଂ ଵୃଦ୍ଧ ଅଵସ୍ଥାମେଂ ହୂଁ
Page 494 of 642
PDF/HTML Page 527 of 675
single page version
କାଲୋପାଧିବଲାଦଶୁଦ୍ଧିମଧିକାଂ ତତ୍ରାପି ମତ୍ଵା ପରୈଃ
ରାତ୍ମା ଵ୍ଯୁଜ୍ଝିତ ଏଷ ହାରଵଦହୋ ନିଃସୂତ୍ରମୁକ୍ତେ କ୍ଷିଭିଃ
ମାନକର [ଅତିଵ୍ଯାପ୍ତିଂ ପ୍ରପଦ୍ଯ ] ଅତିଵ୍ଯାପ୍ତିକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋକର, [ଶୁଦ୍ଧ-ଋଜୁସୂତ୍ରେ ରତୈଃ ] ଶୁଦ୍ଧ ଋଜୁସୂତ୍ରନଯମେଂ
ରତ ହୋତେ ହୁଏ [ଚୈତନ୍ଯଂ କ୍ଷଣିକଂ ପ୍ରକଲ୍ପ୍ଯ ] ଚୈତନ୍ଯକୋ କ୍ଷଣିକ କ ଲ୍ପିତ କରକେ, [ଅହୋ ଏଷଃ ଆତ୍ମା
ଵ୍ଯୁଜ୍ଝିତଃ ] ଇସ ଆତ୍ମାକୋ ଛୋଡ଼ ଦିଯା; [ନିଃସୂତ୍ର-ମୁକ୍ତା-ଈକ୍ଷିଭିଃ ହାରଵତ୍ ] ଜୈସେ ହାରକେ ସୂତ୍ର(ଡୋରେ)କୋ
ନ ଦେଖକର ମୋତିଯୋଂକୋ ହୀ ଦେଖନେଵାଲେ ହାରକୋ ଛୋଡ଼ ଦେତେ ହୈଂ
କାଲକୀ ଉପାଧି ଲଗନେସେ ଆତ୍ମାକୋ ବହୁତ ବଡ଼ୀ ଅଶୁଦ୍ଧି ଲଗ ଜାଯେଗୀ ଔର ଇସସେ ଅତିଵ୍ଯାପ୍ତି ଦୋଷ
ଲଗେଗା
ପ୍ରଵୃତ୍ତିକୋ ଦେଖକର ଆତ୍ମାକୋ ଅନିତ୍ଯ କଲ୍ପିତ କରକେ, ଋଜୁସୂତ୍ରନଯକା ଵିଷଯ ଜୋ ଵର୍ତମାନ-ସମଯମାତ୍ର
କ୍ଷଣିକତ୍ଵ ହୈ, ଉତନା ମାତ୍ର ହୀ ଆତ୍ମାକୋ ମାନତେ ହୈଂ (ଅର୍ଥାତ୍ ଜୋ ଜୀଵ ଆତ୍ମାକୋ ଦ୍ରଵ୍ଯପର୍ଯାଯସ୍ଵରୂପ ନହୀଂ
ମାନତେ
Page 495 of 642
PDF/HTML Page 528 of 675
single page version
କର୍ତା ଵେଦଯିତା ଚ ମା ଭଵତୁ ଵା ଵସ୍ତ୍ଵେଵ ସଂଚିନ୍ତ୍ଯତାମ୍
ଚ୍ଚିଚ୍ଚିନ୍ତାମଣିମାଲିକେଯମଭିତୋଽପ୍ଯେକା ଚକାସ୍ତ୍ଵେଵ ନଃ
କର୍ତୃ କର୍ମ ଚ ସଦୈକମିଷ୍ଯତେ
କ ର୍ତା ଔର ଭୋକ୍ତା ଦୋନୋଂ ନ ହୋଂ; [ଵସ୍ତୁ ଏଵ ସଂଚିନ୍ତ୍ଯତାମ୍ ] ଵସ୍ତୁକା ହୀ ଅନୁଭଵ କରୋ
ଡୋରେମେଂ ପିରୋଈ ଗଈ ମଣିଯୋଂକୀ ମାଲା ଭେଦୀ ନହୀଂ ଜା ସକତୀ, ଉସୀପ୍ରକାର ଆତ୍ମାମେଂ ପିରୋଈ ଗଈ ଚୈତନ୍ଯରୂପ
ଚିନ୍ତାମଣିକୀ ମାଲା ଭୀ କଭୀ କିସୀସେ ଭେଦୀ ନହୀଂ ଜା ସକତୀ; [ଇଯମ୍ ଏକା ] ଐସୀ ଯହ ଆତ୍ମାରୂପ
ମାଲା ଏକ ହୀ, [ନଃ ଅଭିତଃ ଅପି ଚକାସ୍ତୁ ଏଵ ] ହମେଂ ସମସ୍ତତଯା ପ୍ରକାଶମାନ ହୋ (ଅର୍ଥାତ୍ ନିତ୍ଯତ୍ଵ,
ଅନିତ୍ଯତ୍ଵ ଆଦିକେ ଵିକ ଲ୍ପ ଛୂଟକର ହମେଂ ଆତ୍ମାକା ନିର୍ଵିକ ଲ୍ପ ଅନୁଭଵ ହୋ)
ଭେଦ ନହୀଂ ହୈ; ଇସପ୍ରକାର ଭେଦ-ଅଭେଦ ହୋ
ପର ଭେଦାଭେଦ-ଵିକଲ୍ପ ନହୀଂ ହୈ, ଇସୀପ୍ରକାର ଆତ୍ମାମେଂ ପର୍ଯାଯୋଂକୀ ଔର ଦ୍ରଵ୍ଯକୀ ଵିଵକ୍ଷାସେ ଭେଦ-ଅଭେଦ
ହୈ, ପରନ୍ତୁ ଆତ୍ମଵସ୍ତୁମାତ୍ରକା ଅନୁଭଵ କରନେ ପର ଵିକଲ୍ପ ନହୀଂ ହୈ
Page 496 of 642
PDF/HTML Page 529 of 675
single page version
ଏକ ମାନା ଜାତା ହୈ
Page 497 of 642
PDF/HTML Page 530 of 675
single page version
ତନ୍ମଯ (ଉସ-ମଯ, କୁଣ୍ଡଲାଦିମଯ) ନହୀଂ ହୋତା, [ତଥା ] ଉସୀପ୍ରକାର [ଜୀଵଃ ଅପି ଚ ] ଜୀଵ ଭୀ [କର୍ମ ]
ପୁଣ୍ଯପାପାଦି ପୁଦ୍ଗଲକ ର୍ମ [କରୋତି ] କ ରତା ହୈ, [ନ ଚ ତନ୍ମଯଃ ଭଵତି ] ପରନ୍ତୁ ତନ୍ମଯ (ପୁଦ୍ଗଲକ ର୍ମମଯ)
ନହୀଂ ହୋତା
କ ରଣମଯ) ନହୀଂ ହୋତା, [ତଥା ] ଉସୀପ୍ରକାର [ଜୀଵଃ ] ଜୀଵ [କରଣୈଃ ] (ମନ-ଵଚନ-କାଯରୂପ)
କ ରଣୋଂକେ ଦ୍ଵାରା [କରୋତି ] (କ ର୍ମ) କ ରତା ହୈ, [ନ ଚ ତନ୍ମଯଃ ଭଵତି ] ପରଂତୁ ତନ୍ମଯ (ମନ-ଵଚନ-
କାଯରୂପ କ ରଣମଯ) ନହୀଂ ହୋତା
ଉସୀପ୍ରକାର [ଜୀଵଃ ] ଜୀଵ [କରଣାନି ତୁ ] କ ରଣୋଂକୋ [ଗୃହ୍ଣାତି ] ଗ୍ରହଣ କ ରତା ହୈ, [ନ ଚ ତନ୍ମଯଃ ଭଵତି ]
Page 498 of 642
PDF/HTML Page 531 of 675
single page version
ତନ୍ମଯ (ଖାନ-ପାନାଦିମଯ) ନହୀଂ ହୋତା, [ତଥା ] ଉସୀପ୍ରକାର [ଜୀଵଃ ] ଜୀଵ [କର୍ମଫଲଂ ] ପୁଣ୍ଯପାପାଦି
ପୁଦ୍ଗଲକ ର୍ମକେ ଫଲକୋ (ପୁଦ୍ଗଲପରିଣାମରୂପ ସୁଖଦୁଃଖାଦିକୋ) [ଭୁଂକ୍ତେ ] ଭୋଗତା ହୈ, [ନ ଚ ତନ୍ମଯଃ
ଭଵତି ] ପରନ୍ତୁ ତନ୍ମଯ (ପୁଦ୍ଗଲପରିଣାମରୂପ ସୁଖଦୁଃଖାଦିମଯ) ନହୀଂ ହୋତା
[ଜୀଵଃ ଅପି ଚ ] ଜୀଵ ଭୀ [କ ର୍ମ କ ରୋତି ] (ଅପନେ ପରିଣାମରୂପ) କ ର୍ମକୋ କ ରତା ହୈ [ଚ ] ଔର
[ତସ୍ମାତ୍ ଅନନ୍ଯଃ ଭଵତି ] ଉସସେ ଅନନ୍ଯ ହୈ
ଉସସେ (ଦୁଃଖସେ) [ଅନନ୍ଯଃ ସ୍ଯାତ୍ ] ଅନନ୍ଯ ହୈ, [ତଥା ] ଉସୀପ୍ରକାର [ଚେଷ୍ଟମାନଃ ] ଚେଷ୍ଟା କ ରତା ହୁଆ
(ଅପନେ ପରିଣାମରୂପ କ ର୍ମକୋ କ ରତା ହୁଆ) [ଜୀଵଃ ] ଜୀଵ [ଦୁଃଖୀ ] ଦୁଃଖୀ ହୋତା ହୈ (ଔର ଦୁଃଖସେ
ଅନନ୍ଯ ହୈ)
Page 499 of 642
PDF/HTML Page 532 of 675
single page version
କରଣାନି ଗୃହ୍ଣାତି, ଗ୍ରାମାଦିପରଦ୍ରଵ୍ଯପରିଣାମାତ୍ମକଂ କୁଣ୍ଡଲାଦିକର୍ମଫଲଂ ଭୁଂକ୍ତେ ଚ, ନତ୍ଵନେକଦ୍ରଵ୍ଯତ୍ଵେନ
ତତୋଽନ୍ଯତ୍ଵେ ସତି ତନ୍ମଯୋ ଭଵତି; ତତୋ ନିମିତ୍ତନୈମିତ୍ତିକଭାଵମାତ୍ରେଣୈଵ ତତ୍ର କର୍ତୃକର୍ମଭୋକ୍ତୃ-
ଭୋଗ୍ଯତ୍ଵଵ୍ଯଵହାରଃ; ତଥାତ୍ମାପି ପୁଣ୍ଯପାପାଦି ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯପରିଣାମାତ୍ମକଂ କର୍ମ କରୋତି, କାଯଵାଙ୍ମନୋଭିଃ
ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯପରିଣାମାତ୍ମକୈଃ କରଣୈଃ କରୋତି, କାଯଵାଙ୍ମନାଂସି ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯପରିଣାମାତ୍ମକାନି କରଣାନି
ଗୃହ୍ଣାତି, ସୁଖଦୁଃଖାଦି ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯପରିଣାମାତ୍ମକଂ ପୁଣ୍ଯପାପାଦିକର୍ମଫଲଂ ଭୁଂକ୍ତେ ଚ, ନ ତ୍ଵନେକଦ୍ରଵ୍ଯତ୍ଵେନ
ତତୋଽନ୍ଯତ୍ଵେ ସତି ତନ୍ମଯୋ ଭଵତି; ତତୋ ନିମିତ୍ତନୈମିତ୍ତିକଭାଵମାତ୍ରେଣୈଵ ତତ୍ର
କର୍ତୃକର୍ମଭୋକ୍ତୃଭୋଗ୍ଯତ୍ଵଵ୍ଯଵହାରଃ
ତନ୍ମଯଶ୍ଚ ଭଵତି; ତତଃ ପରିଣାମପରିଣାମିଭାଵେନ ତତ୍ରୈଵ କର୍ତୃକର୍ମଭୋକ୍ତୃଭୋଗ୍ଯତ୍ଵନିଶ୍ଚଯଃ; ତଥାତ୍ମାପି
ଚିକୀର୍ଷୁଶ୍ଚେଷ୍ଟାରୂପମାତ୍ମପରିଣାମାତ୍ମକଂ କର୍ମ କରୋତି, ଦୁଃଖଲକ୍ଷଣମାତ୍ମପରିଣାମାତ୍ମକଂ ଚେଷ୍ଟାରୂପକର୍ମଫଲଂ
ପରଦ୍ରଵ୍ଯପରିଣାମାତ୍ମକ ଫଲ ଭୋଗତା ହୈ, କିନ୍ତୁ ଅନେକଦ୍ରଵ୍ଯତ୍ଵକେ କାରଣ ଉନସେ (କର୍ମ, କରଣ ଆଦିସେ)
ଅନ୍ଯ ହୋନେସେ ତନ୍ମଯ (କର୍ମକରଣାଦିମଯ) ନହୀଂ ହୋତା; ଇସଲିଯେ ନିମିତ୍ତ-ନୈମିତ୍ତିକଭାଵମାତ୍ରସେ ହୀ ଵହାଁ
କର୍ତୃକର୍ମତ୍ଵକା ଔର ଭୋକ୍ତୃଭୋଗ୍ଯତ୍ଵକା ଵ୍ଯଵହାର ହୈ; ଇସୀପ୍ରକାର
ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯପରିଣାମାତ୍ମକ କରଣ ଉନକୋ ଗ୍ରହଣ କରତା ହୈ ଔର ପୁଣ୍ଯପାପାଦି କର୍ମକା ଜୋ ସୁଖ-ଦୁଃଖାଦି
ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯପରିଣାମାତ୍ମକ ଫଲ ଉସକୋ ଭୋଗତା ହୈ, ପରଂତୁ ଅନେକଦ୍ରଵ୍ଯତ୍ଵକେ କାରଣ ଉନସେ ଅନ୍ଯ ହୋନେସେ
ତନ୍ମଯ ନହୀଂ ହୋତା; ଇସଲିଯେ ନିମିତ୍ତ-ନୈମିତ୍ତିକଭାଵମାତ୍ରସେ ହୀ ଵହାଁ କର୍ତୃ-କର୍ମତ୍ଵକା ଔର ଭୋକ୍ତୃ-
ଭୋଗ୍ଯତ୍ଵକା ଵ୍ଯଵହାର ହୈ
କରତା ହୈ, ତଥା ଦୁଃଖସ୍ଵରୂପ ଐସା ଜୋ ଚେଷ୍ଟାରୂପ କର୍ମକା ସ୍ଵପରିଣାମାତ୍ମକ ଫଲ ଉସକୋ ଭୋଗତା ହୈ
ଔର ଏକଦ୍ରଵ୍ଯତ୍ଵକେ କାରଣ ଉନସେ (କର୍ମ ଔର କର୍ମଫଲସେ) ଅନନ୍ଯ ହୋନେସେ ତନ୍ମଯ (କର୍ମମଯ ଔର
କର୍ମଫଲମଯ) ହୈ; ଇସଲିଯେ ପରିଣାମ-ପରିଣାମୀଭାଵସେ ଵହୀଂ କର୍ତା-କର୍ମପନକା ଔର ଭୋକ୍ତା
-ଭୋଗ୍ଯପନକା ନିଶ୍ଚଯ ହୈ; ଉସୀପ୍ରକାର
Page 500 of 642
PDF/HTML Page 533 of 675
single page version
କର୍ତୃକର୍ମଭୋକ୍ତୃଭୋଗ୍ଯତ୍ଵନିଶ୍ଚଯଃ
ସ ଭଵତି ନାପରସ୍ଯ ପରିଣାମିନ ଏଵ ଭଵେତ୍
ସ୍ଥିତିରିହ ଵସ୍ତୁନୋ ଭଵତୁ କର୍ତୃ ତଦେଵ ତତଃ
ତଥାପ୍ଯପରଵସ୍ତୁନୋ ଵିଶତି ନାନ୍ଯଵସ୍ତ୍ଵନ୍ତରମ୍
ସ୍ଵଭାଵଚଲନାକୁଲଃ କିମିହ ମୋହିତଃ କ୍ଲିଶ୍ଯତେ
ଏକଦ୍ରଵ୍ଯତ୍ଵକେ କାରଣ ଉନସେ ଅନନ୍ଯ ହୋନେସେ ତନ୍ମଯ ହୈ; ଇସଲିଯେ ପରିଣାମ-ପରିଣାମୀଭାଵସେ ଵହୀଂ କର୍ତା-
କର୍ମପନକା ଔର ଭୋକ୍ତା-ଭୋଗ୍ଯପନକା ନିଶ୍ଚଯ ହୈ
ଆଶ୍ରଯଭୂତ ପରିଣାମୀକା ହୀ ହୋତା ହୈ, ଅନ୍ଯକା ନହୀଂ (କ୍ଯୋଂକି ପରିଣାମ ଅପନେ ଅପନେ ଦ୍ରଵ୍ଯକେ ଆଶ୍ରିତ
ହୈଂ, ଅନ୍ଯକେ ପରିଣାମକା ଅନ୍ଯ ଆଶ୍ରଯ ନହୀଂ ହୋତା); [ଇହ କର୍ମ କର୍ତୃଶୂନ୍ଯମ୍ ନ ଭଵତି ] ଔର କ ର୍ମ
କ ର୍ତାକେ ବିନା ନହୀଂ ହୋତା, [ଚ ଵସ୍ତୁନଃ ଏକତଯା ସ୍ଥିତିଃ ଇହ ନ ] ତଥା ଵସ୍ତୁକୀ ଏକରୂପ
(କୂଟସ୍ଥ) ସ୍ଥିତି ନହୀଂ ହୋତୀ (କ୍ଯୋଂକି ଵସ୍ତୁ ଦ୍ରଵ୍ଯପର୍ଯାଯସ୍ଵରୂପ ହୋନେସେ ସର୍ଵଥା ନିତ୍ଯତ୍ଵ ବାଧାସହିତ
ହୈ); [ତତଃ ତଦ୍ ଏଵ କର୍ତୃ ଭଵତୁ ] ଇସଲିଯେ ଵସ୍ତୁ ସ୍ଵଯଂ ହୀ ଅପନେ ପରିଣାମରୂପ କ ର୍ମକୀ କ ର୍ତା ହୈ
(
Page 501 of 642
PDF/HTML Page 534 of 675
single page version
ଯେନ ତେନ ଖଲୁ ଵସ୍ତୁ ଵସ୍ତୁ ତତ୍
କିଂ କରୋତି ହି ବହିର୍ଲୁଠନ୍ନପି
ସକଲମ୍ ଏଵ ଵସ୍ତୁ ସ୍ଵଭାଵ-ନିଯତମ୍ ଇଷ୍ଯତେ ] କ୍ଯୋଂକି ସମସ୍ତ ଵସ୍ତୁଏଁ ଅପନେ ଅପନେ ସ୍ଵଭାଵମେଂ ନିଶ୍ଚିତ
ହୈଂ, ଐସା ମାନା ଜାତା ହୈ
କ୍ଲିଶ୍ଯତେ ] କ୍ଯୋଂ କ୍ଲେଶ ପାତା ହୈ ?
କ୍ଲେଶ ପାତା ହୈ, ଯହ ମହା ଅଜ୍ଞାନ ହୈ
ତବ ଫି ର ପୁଦ୍ଗଲନେ ଚେତନକା କ୍ଯା କିଯା ? କୁଛ ଭୀ ନହୀଂ
ନହୀଂ କର ସକତା
Page 502 of 642
PDF/HTML Page 535 of 675
single page version
କିଂଚନାପି ପରିଣାମିନଃ ସ୍ଵଯମ୍
(ଅର୍ଥାତ୍ ଏକ ଵସ୍ତୁକୋ ଅନ୍ଯ ଵସ୍ତୁକେ ସାଥ କୁଛ ଭୀ ସମ୍ବନ୍ଧ ନହୀଂ) ହୈ
ଦ୍ରଵ୍ଯନେ କୁଛ ଭୀ ନହୀଂ କିଯା ହୈ
ସକତେ
ଯହ କହନା ଭୀ ଵ୍ଯଵହାରକଥନ ହୈ
ଵ୍ଯଵହାରକଥନ ହୈ
Page 503 of 642
PDF/HTML Page 536 of 675
single page version
Page 504 of 642
PDF/HTML Page 537 of 675
single page version
ତୁ ] ଜ୍ଞାଯକ (ଜାନନେଵାଲା, ଆତ୍ମା) [ପରସ୍ଯ ନ ] ପରକା (ପରଦ୍ରଵ୍ଯକା) ନହୀଂ ହୈ, [ଜ୍ଞାଯକଃ ] ଜ୍ଞାଯକ
[ସଃ ତୁ ଜ୍ଞାଯକଃ ] ଵହ ତୋ ଜ୍ଞାଯକ ହୀ ହୈ
Page 505 of 642
PDF/HTML Page 538 of 675
single page version
ତୁ ଦର୍ଶକଃ ] ଵହ ତୋ ଦର୍ଶକ ହୀ ହୈ
(
ଯହ ତୋ କଲଈ ହୀ ହୈ, [ତଥା ] ଉସୀପ୍ରକାର [ଦର୍ଶନଂ ତୁ ] ଦର୍ଶନ ଅର୍ଥାତ୍ ଶ୍ରଦ୍ଧାନ [ପରସ୍ଯ ନ ] ପରକା ନହୀଂ
ହୈ, [ଦର୍ଶନଂ ତତ୍ ତୁ ଦର୍ଶନମ୍ ] ଦର୍ଶନ ଵହ ତୋ ଦର୍ଶନ ହୀ ହୈ ଅର୍ଥାତ୍ ଶ୍ରଦ୍ଧାନ ଵହ ତୋ ଶ୍ରଦ୍ଧାନ ହୀ ହୈ
ଭାଵେନ ] ଅପନେ ସ୍ଵଭାଵସେ [ପରଦ୍ରଵ୍ଯଂ ] ପରଦ୍ରଵ୍ଯକୋ [ଜାନାତି ] ଜାନତା ହୈ
[ତଥା ] ଉସୀପ୍ରକାର [ଜୀଵଃ ଅପି ] ଜୀଵ ଭୀ [ସ୍ଵକେନ ଭାଵେନ ] ଅପନେ ସ୍ଵଭାଵସେ [ପରଦ୍ରଵ୍ଯଂ ] ପରଦ୍ରଵ୍ଯକୋ
Page 506 of 642
PDF/HTML Page 539 of 675
single page version
ଜୀଵତି ସେଟିକା କୁଡଯାଦେର୍ଭଵନ୍ତୀ କୁଡଯାଦିରେଵ ଭଵେତ୍; ଏଵଂ ସତି ସେଟିକାଯାଃ
ସ୍ଵଦ୍ରଵ୍ଯୋଚ୍ଛେଦଃ
[ସ୍ଵକେନ ଭାଵେନ ] ଅପନେ ସ୍ଵଭାଵସେ [ପରଦ୍ରଵ୍ଯଂ ] ପରଦ୍ରଵ୍ଯକୋ [ଵିଜହାତି ] ତ୍ଯାଗତା ହୈ
କ ରତୀ ହୈ, [ତଥା ] ଉସୀପ୍ରକାର [ସମ୍ଯଗ୍ଦୃଷ୍ଟିଃ ] ସମ୍ଯଗ୍ଦୃଷ୍ଟି [ସ୍ଵଭାଵେନ ] ଅପନେ ସ୍ଵଭାଵସେ [ପରଦ୍ରଵ୍ଯଂ ]
ପରଦ୍ରଵ୍ଯକୋ [ଶ୍ରଦ୍ଧତ୍ତେ ] ଶ୍ରଦ୍ଧାନ କରତା ହୈ
ଅନ୍ଯ ପର୍ଯାଯୋଂମେଂ ଭୀ [ଏଵମ୍ ଏଵ ଜ୍ଞାତଵ୍ଯଃ ] ଇସୀପ୍ରକାର ଜାନନା ଚାହିଏ
ହୈ)
ଆଦିସେ ପୃଥକ୍ ଦ୍ରଵ୍ଯ ନହୀଂ ହୋନା ଚାହିଏ); ଐସା ହୋନେ ପର, କଲଈକେ ସ୍ଵଦ୍ରଵ୍ଯକା ଉଚ୍ଛେଦ (ନାଶ) ହୋ
Page 507 of 642
PDF/HTML Page 540 of 675
single page version
ସମ୍ବନ୍ଧୋ ମୀମାଂସ୍ଯତେ
ପୁଦ୍ଗଲାଦେର୍ଭଵନ୍ ପୁଦ୍ଗଲାଦିରେଵ ଭଵେତ୍; ଏଵଂ ସତି ଚେତଯିତୁଃ ସ୍ଵଦ୍ରଵ୍ଯୋଚ୍ଛେଦଃ
ଚେତଯିତା ଭଵତି
କଲଈକୀ ହୀ କଲଈ ହୈ
ହୀ ହୈଂ
ହୀ ହୈ; ‘
ପୁଦ୍ଗଲାଦିସେ ଭିନ୍ନ ଦ୍ରଵ୍ଯ ନହୀଂ ହୋନା ଚାହିଏ); ଐସା ହୋନେ ପର, ଚେତଯିତାକେ ସ୍ଵଦ୍ରଵ୍ଯକା ଉଚ୍ଛେଦ ହୋ
ଜାଯେଗା