Page 408 of 642
PDF/HTML Page 441 of 675
single page version
ਅਯੋਗ੍ਯ ਹੈ
ਇਸੀਲਿਯੇ ਵਹ ਅਭੂਤਾਰ੍ਥ ਧਰ੍ਮਕੀ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾ, ਪ੍ਰਤੀਤਿ, ਰੁਚਿ ਔਰ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਨਸੇ ਊ ਪਰਕੇ ਗ੍ਰੈਵੇਯਕ ਤਕਕੇ
ਭੋਗਮਾਤ੍ਰਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਕਿਨ੍ਤੁ ਕਭੀ ਭੀ ਕਰ੍ਮਸੇ ਮੁਕ੍ਤ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ
ਤਕਕੇ ਭੋਗਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਕਿਨ੍ਤੁ ਕਰ੍ਮਕਾ ਕ੍ਸ਼ਯ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ
ਰਹਨੇਸੇ ਉਸਕੇ ਸਰ੍ਵਥਾ ਏਕਾਨ੍ਤਰੂਪ ਮਿਥ੍ਯਾਤ੍ਵ ਰਹਤਾ ਹੈ
Page 409 of 642
PDF/HTML Page 442 of 675
single page version
[ਚਰਿਤ੍ਰਂ ] ਚਾਰਿਤ੍ਰ ਹੈ
ਪ੍ਰਤ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨ ਹੈ, [ਮੇ ਆਤ੍ਮਾ ] ਮੇਰਾ ਆਤ੍ਮਾ ਹੀ [ਸਂਵਰਃ ਯੋਗਃ ] ਸਂਵਰ ਔਰ ਯੋਗ (
Page 410 of 642
PDF/HTML Page 443 of 675
single page version
ਤਤ੍ਸਦ੍ਭਾਵੇਪ੍ਯਭਵ੍ਯਾਨਾਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਭਾਵੇਨ ਦਰ੍ਸ਼ਨਸ੍ਯਾਭਾਵਾਤ੍; ਨ ਚ ਸ਼ਡ੍ਜੀਵਨਿਕਾਯਃ ਚਾਰਿਤ੍ਰਸ੍ਯਾਸ਼੍ਰਯਃ,
ਤਤ੍ਸਦ੍ਭਾਵੇਪ੍ਯਭਵ੍ਯਾਨਾਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਭਾਵੇਨ ਚਾਰਿਤ੍ਰਸ੍ਯਾਭਾਵਾਤ੍
ਜੀਵਾਦਿਪਦਾਰ੍ਥਸਦ੍ਭਾਵੇਸਦ੍ਭਾਵੇ ਵਾ ਤਤ੍ਸਦ੍ਭਾਵੇਨੈਵ ਦਰ੍ਸ਼ਨਸ੍ਯ ਸਦ੍ਭਾਵਾਤ੍; ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਆਤ੍ਮੈਵ ਚਾਰਿਤ੍ਰਸ੍ਯਾਸ਼੍ਰਯਃ,
ਚਾਰਿਤ੍ਰ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਵਹ (ਛਹ ਜੀਵਨਿਕਾਯ) ਚਾਰਿਤ੍ਰਕਾ ਆਸ਼੍ਰਯ ਹੈ; ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਵ੍ਯਵਹਾਰ ਹੈ
ਵਹ ਦਰ੍ਸ਼ਨਕਾ ਆਸ਼੍ਰਯ ਹੈ ਔਰ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਆਤ੍ਮਾ ਚਾਰਿਤ੍ਰ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਵਹ ਚਾਰਿਤ੍ਰਕਾ ਆਸ਼੍ਰਯ ਹੈ; ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ
ਨਿਸ਼੍ਚਯ ਹੈ
ਪ੍ਰਤਿਸ਼ੇਧ੍ਯ ਹੈ;) ਔਰ ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯ ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯਕਾ ਪ੍ਰਤਿਸ਼ੇਧਕ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਜ੍ਞਾਨਾਦਿਕਾ
ਆਸ਼੍ਰਯਤ੍ਵ ਐਕਾਨ੍ਤਿਕ ਹੈ
ਨਵਪਦਾਰ੍ਥ ਦਰ੍ਸ਼ਨਕੇ ਆਸ਼੍ਰਯ ਨਹੀਂ ਹੈਂ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਉਨਕੇ ਸਦ੍ਭਾਵਮੇਂ ਭੀ ਅਭਵ੍ਯੋਂਕੋ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਆਤ੍ਮਾਕੇ
ਅਭਾਵਕੇ ਕਾਰਣ ਦਰ੍ਸ਼ਨਕਾ ਅਭਾਵ ਹੈ; ਛਹ ਜੀਵ-ਨਿਕਾਯ ਚਾਰਿਤ੍ਰਕੇ ਆਸ਼੍ਰਯ ਨਹੀਂ ਹੈਂ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਉਨਕੇ
ਸਦ੍ਭਾਵਮੇਂ ਭੀ ਅਭਵ੍ਯੋਂਕੋ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਅਭਾਵਕੇ ਕਾਰਣ ਚਾਰਿਤ੍ਰਕਾ ਅਭਾਵ ਹੈ
ਨਵਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੇ ਸਦ੍ਭਾਵਮੇਂ ਯਾ ਅਸਦ੍ਭਾਵਮੇਂ ਉਸਕੇ (-ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਆਤ੍ਮਾਕੇ) ਸਦ੍ਭਾਵਸੇ ਹੀ ਦਰ੍ਸ਼ਨਕਾ
Page 411 of 642
PDF/HTML Page 444 of 675
single page version
ਸ੍ਤੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧਚਿਨ੍ਮਾਤ੍ਰਮਹੋਤਿਰਿਕ੍ਤਾਃ
ਮਿਤਿ ਪ੍ਰਣੁਨ੍ਨਾਃ ਪੁਨਰੇਵਮਾਹੁਃ
ਅਸਦ੍ਭਾਵਮੇਂ ਉਸਕੇ (
ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯ ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾ ਨਿਸ਼ੇਧਕ ਹੈ
ਅਨ੍ਯ ?’’ [ਇਤਿ ਪ੍ਰਣੁਨ੍ਨਾਃ ਪੁਨਃ ਏਵਮ੍ ਆਹੁਃ ] ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ (ਸ਼ਿਸ਼੍ਯਕੇ) ਪ੍ਰਸ਼੍ਨਸੇ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੋਤੇ ਹੁਏ
ਆਚਾਰ੍ਯਭਗਵਾਨ ਪੁਨਃ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ (ਨਿਮ੍ਨਪ੍ਰਕਾਰਸੇ) ਕ ਹਤੇ ਹੈਂ
Page 412 of 642
PDF/HTML Page 445 of 675
single page version
ਸ੍ਵਸ੍ਯ ਰਾਗਾਦਿਨਿਮਿਤ੍ਤਭੂਤੇਨ, ਸ਼ੁਦ੍ਧਸ੍ਵਭਾਵਾਤ੍ਪ੍ਰਚ੍ਯਵਮਾਨ ਏਵ, ਰਾਗਾਦਿਭਿਃ ਪਰਿਣਮ੍ਯਤੇ; ਤਥਾ ਕੇਵਲਃ
ਕਿਲਾਤ੍ਮਾ, ਪਰਿਣਾਮਸ੍ਵਭਾਵਤ੍ਵੇ ਸਤ੍ਯਪਿ, ਸ੍ਵਸ੍ਯ ਸ਼ੁਦ੍ਧਸ੍ਵਭਾਵਤ੍ਵੇਨ ਰਾਗਾਦਿਨਿਮਿਤ੍ਤਤ੍ਵਾਭਾਵਾਤ੍ ਰਾਗਾਦਿਭਿਃ
ਨਹੀਂ ਹੈ, [ਤੁ ] ਪਰਂਤੁ [ਅਨ੍ਯੈਃ ਰਕ੍ਤਾਦਿਭਿਃ ਦ੍ਰਵ੍ਯੈਃ ] ਅਨ੍ਯ ਰਕ੍ਤਾਦਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਸੇ [ਸਃ ] ਵਹ [ਰਜ੍ਯਤੇ ] ਰਕ੍ਤ
(
[ਅਨ੍ਯੈਃ ਰਾਗਾਦਿਭਿਃ ਦੋਸ਼ੈਃ ] ਅਨ੍ਯ ਰਾਗਾਦਿ ਦੋਸ਼ੋਂਸੇ [ਸਃ ] ਵਹ [ਰਜ੍ਯਤੇ ] ਰਾਗੀ ਆਦਿ ਕਿਯਾ
ਜਾਤਾ ਹੈ
ਲਲਾਈ-ਆਦਿਰੂਪ ਪਰਿਣਮਨਕਾ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਨ ਹੋਨੇਸੇ) ਅਪਨੇ ਆਪ ਰਾਗਾਦਿਰੂਪ ਨਹੀਂ ਪਰਿਣਮਤਾ, ਕਿਨ੍ਤੁ
ਜੋ ਅਪਨੇ ਆਪ ਰਾਗਾਦਿਭਾਵਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਨੇਸੇ ਸ੍ਫ ਟਿਕਮਣਿਕੋ ਰਾਗਾਦਿਕਾ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੈ ਐਸੇ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ
ਦ੍ਵਾਰਾ ਹੀ, ਸ਼ੁਦ੍ਧਸ੍ਵਭਾਵਸੇ ਚ੍ਯੁਤ ਹੋਤਾ ਹੁਆ ਹੀ, ਰਾਗਾਦਿਰੂਪ ਪਰਿਣਮਿਤ ਕਿਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈ; ਇਸੀਪ੍ਰਕਾਰ
ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਕੇਵਲ (
Page 413 of 642
PDF/HTML Page 446 of 675
single page version
ਸ਼ੁਦ੍ਧਸ੍ਵਭਾਵਾਤ੍ਪ੍ਰਚ੍ਯਵਮਾਨ ਏਵ, ਰਾਗਾਦਿਭਿਃ ਪਰਿਣਮ੍ਯਤੇ
ਮਾਤ੍ਮਾਤ੍ਮਨੋ ਯਾਤਿ ਯਥਾਰ੍ਕਕਾਨ੍ਤਃ
ਵਸ੍ਤੁਸ੍ਵਭਾਵੋਯਮੁਦੇਤਿ ਤਾਵਤ੍
ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਨ ਹੋਨੇਸੇ) ਅਪਨੇ ਆਪ ਹੀ ਰਾਗਾਦਿਰੂਪ ਨਹੀਂ ਪਰਿਣਮਤਾ, ਪਰਨ੍ਤੁ ਜੋ ਅਪਨੇ ਆਪ ਰਾਗਾਦਿਭਾਵਕੋ
ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਨੇਸੇ ਆਤ੍ਮਾਕੋ ਰਾਗਾਦਿਕਾ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੈ ਐਸੇ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਹੀ, ਸ਼ੁਦ੍ਧਸ੍ਵਭਾਵਸੇ ਚ੍ਯੁਤ ਹੋਤਾ
ਹੁਆ ਹੀ, ਰਾਗਾਦਿਰੂਪ ਪਰਿਣਮਿਤ ਕਿਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈ
ਨਿਮਿਤ੍ਤਸੇ (ਸ੍ਵਯਂ ਲਲਾਈ-ਆਦਿਰੂਪ ਪਰਿਣਮਤੇ ਐਸੇ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤਸੇ) ਲਲਾਈ-ਆਦਿਰੂਪ
ਪਰਿਣਮਤਾ ਹੈ
[ਆਤ੍ਮਾ ਆਤ੍ਮਨਃ ਰਾਗਾਦਿਨਿਮਿਤ੍ਤਭਾਵਮ੍ ਜਾਤੁ ਨ ਯਾਤਿ ] ਆਤ੍ਮਾ ਅਪਨੇਕੋ ਰਾਗਾਦਿਕਾ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਕ ਭੀ
ਭੀ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ, [ਤਸ੍ਮਿਨ੍ ਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਪਰਸਂਗਃ ਏਵ ] ਉਸਮੇਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਪਰਸਂਗ ਹੀ (
Page 414 of 642
PDF/HTML Page 447 of 675
single page version
ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਮੋਹਾਦਿਭਾਵਾਨਾਮਕਰ੍ਤੈਵੇਤਿ ਪ੍ਰਤਿਨਿਯਮਃ
[ਅਤਃ ਕਾਰਕਃ ਨ ਭਵਤਿ ] ਅਤਃ ਵਹ (ਰਾਗਾਦਿਕਾ) ਕ ਰ੍ਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ
ਇਸਲਿਯੇ [ਸਃ ] ਵਹ, [ਤੇਸ਼ਾਂ ਭਾਵਾਨਾਮ੍ ] ਉਨ ਭਾਵੋਂਕਾ [ਕਾਰਕਃ ਨ ] ਕਾਰਕ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਕ ਰ੍ਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ
ਹੋਤਾ ਔਰ ਦੂਸਰੇਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਭੀ ਪਰਿਣਮਿਤ ਨਹੀਂ ਕਿਯਾ ਜਾਤਾ, ਇਸਲਿਯੇ ਟਂਕੋਤ੍ਕੀਰ੍ਣ ਏਕ ਜ੍ਞਾਯਕਭਾਵਸ੍ਵਰੂਪ
ਜ੍ਞਾਨੀ ਰਾਗ-ਦ੍ਵੇਸ਼-ਮੋਹ ਆਦਿ ਭਾਵੋਂਕਾ ਅਕਰ੍ਤਾ ਹੀ ਹੈ
Page 415 of 642
PDF/HTML Page 448 of 675
single page version
ਏਵੇਤਿ ਪ੍ਰਤਿਨਿਯਮਃ
ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਤਾ ਹੁਆ ਅਜ੍ਞਾਨੀ [ਰਾਗਾਦੀਨ੍ ] ਰਾਗਾਦਿਕੋ [ਪੁਨਃ ਅਪਿ ] ਪੁਨਃ ਪੁਨਃ [ਬਧ੍ਨਾਤਿ ] ਬਾਁਧਤਾ ਹੈ
ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਮੋਹਾਦਿ ਭਾਵੋਂਕਾ ਕਰ੍ਤਾ ਹੋਤਾ ਹੁਆ (ਕਰ੍ਮੋਂਸੇ) ਬਦ੍ਧ ਹੋਤਾ ਹੀ ਹੈ
Page 416 of 642
PDF/HTML Page 449 of 675
single page version
ਕਰ੍ਮੋਂਕੋ ਬਾਁਧਤਾ ਹੈ
ਪਰਿਣਮਤਾ ਹੁਆ [ਚੇਤਯਿਤਾ ] ਆਤ੍ਮਾ [ਰਾਗਾਦੀਨ੍ ] ਰਾਗਾਦਿਕੋ [ਬਧ੍ਨਾਤਿ ] ਬਾਁਧਤਾ ਹੈ
ਬਨ੍ਧਕੇ ਕਾਰਣ ਹੈ
Page 417 of 642
PDF/HTML Page 450 of 675
single page version
Page 418 of 642
PDF/HTML Page 451 of 675
single page version
ਨੈਮਿਤ੍ਤਿਕਭਾਵਂ ਪ੍ਰਥਯਨ੍, ਅਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਮਾਤ੍ਮਨੋ ਜ੍ਞਾਪਯਤਿ
ਨਿਤ੍ਯਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਾਨੁਸ਼ਂਗਾਨ੍ਮੋਕ੍ਸ਼ਾਭਾਵਃ ਪ੍ਰਸਜੇਚ੍ਚ
ਤਬ ਤਕ [ਸਃ ] ਵਹ [ਕਰ੍ਤਾ ਭਵਤਿ ] ਕ ਰ੍ਤਾ ਹੋਤਾ ਹੈ, [ਜ੍ਞਾਤਵ੍ਯਃ ] ਐਸਾ ਜਾਨਨਾ ਚਾਹਿਏ
ਅਪ੍ਰਤ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਕੀ ਦ੍ਵਿਵਿਧਤਾਕਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਤਾ
ਨਿਮਿਤ੍ਤ-ਨੈਮਿਤ੍ਤਿਕਤ੍ਵਕੋ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਤਾ ਹੁਆ, ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਅਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਕੋ ਹੀ ਬਤਲਾਤਾ ਹੈ
ਹੋਗਾ, ਔਰ ਵਹ ਨਿਰਰ੍ਥਕ ਹੋਨੇ ਪਰ ਏਕ ਹੀ ਆਤ੍ਮਾਕੋ ਰਾਗਾਦਿਭਾਵੋਂਕਾ ਨਿਮਿਤ੍ਤਤ੍ਵ ਆ ਜਾਯੇਗਾ,
ਜਿਸਸੇ ਨਿਤ੍ਯ-ਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਕਾ ਪ੍ਰਸਂਗ ਆ ਜਾਯੇਗਾ, ਜਿਸਸੇ ਮੋਕ੍ਸ਼ਕਾ ਅਭਾਵ ਸਿਦ੍ਧ ਹੋਗਾ
ਵਹ ਨਿਮਿਤ੍ਤਭੂਤ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਪ੍ਰਤਿਕ੍ਰਮਣ ਤਥਾ ਪ੍ਰਤ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨ ਕਰਤਾ ਹੈ ਤਭੀ ਨੈਮਿਤ੍ਤਿਕਭੂਤ ਭਾਵਕਾ
Page 419 of 642
PDF/HTML Page 452 of 675
single page version
ਤਬ ਵਹ ਸਾਕ੍ਸ਼ਾਤ੍ ਅਕਰ੍ਤਾ ਹੀ ਹੈ
ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਕੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤਸੇ ਜੋ ਰਾਗਾਦਿਭਾਵ ਹੁਏ ਥੇ ਉਨ੍ਹੇਂ ਵਰ੍ਤਮਾਨਮੇਂ ਅਚ੍ਛਾ ਜਾਨਨਾ, ਉਨਕੇ ਸਂਸ੍ਕਾਰ ਰਹਨਾ,
ਉਨਕੇ ਪ੍ਰਤਿ ਮਮਤ੍ਵ ਰਹਨਾ, ਭਾਵ-ਅਪ੍ਰਤਿਕ੍ਰਮਣ ਹੈ
ਹੋਨੇਵਾਲੇ ਰਾਗਾਦਿਭਾਵੋਂਕੀ ਇਚ੍ਛਾ ਰਖਨਾ, ਮਮਤ੍ਵ ਰਖਨਾ, ਭਾਵ ਅਪ੍ਰਤ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨ ਹੈ
ਬਤਲਾਤਾ ਹੈ
ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਅਪ੍ਰਤਿਕ੍ਰਮਣ-ਅਪ੍ਰਤ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨ ਹੈਂ ਤਬ ਤਕ ਉਸਕੇ ਰਾਗਾਦਿਭਾਵੋਂਕੇ ਅਪ੍ਰਤਿਕ੍ਰਮਣ-ਅਪ੍ਰਤ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨ
ਹੈਂ, ਔਰ ਜਬ ਤਕ ਰਾਗਾਦਿਭਾਵੋਂਕੇ ਅਪ੍ਰਤਿਕ੍ਰਮਣ-ਅਪ੍ਰਤ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨ ਹੈਂ ਤਬ ਤਕ ਵਹ ਰਾਗਾਦਿਭਾਵੋਂਕਾ ਕਰ੍ਤਾ
ਹੀ ਹੈ; ਜਬ ਵਹ ਨਿਮਿਤ੍ਤਭੂਤ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਪ੍ਰਤਿਕ੍ਰਮਣ-ਪ੍ਰਤ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨ ਕਰਤਾ ਹੈ ਤਬ ਉਸਕੇ ਨੈਮਿਤ੍ਤਿਕ
ਰਾਗਾਦਿਭਾਵੋਂਕੇ ਭੀ ਪ੍ਰਤਿਕ੍ਰਮਣ-ਪ੍ਰਤ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨ ਹੋ ਜਾਤੇ ਹੈਂ, ਔਰ ਜਬ ਰਾਗਾਦਿਭਾਵੋਂਕੇ ਪ੍ਰਤਿਕ੍ਰਮਣ-
ਪ੍ਰਤ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨ ਹੋ ਜਾਤੇ ਹੈਂ ਤਬ ਵਹ ਸਾਕ੍ਸ਼ਾਤ੍ ਅਕਰ੍ਤਾ ਹੀ ਹੈ
Page 420 of 642
PDF/HTML Page 453 of 675
single page version
ਪ੍ਰਤ੍ਯਾਚਸ਼੍ਟੇ
ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਆਤ੍ਮਾ [ਕਥਂ ਕਰੋਤਿ ] ਕੈਸੇ ਕ ਰੇ [ਯੇ ਤੁ ] ਕਿ ਜੋ [ਨਿਤ੍ਯਮ੍ ] ਸਦਾ [ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਗੁਣਾਃ ]
ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਗੁਣ ਹੈ ?
ਭਵਤਿ ] ਕੈਸੇ ਹੋ [ਯਤ੍ ] ਕਿ ਜੋ [ਨਿਤ੍ਯਮ੍ ] ਸਦਾ [ਅਚੇਤਨਮ੍ ਉਕ੍ਤ ਮ੍ ] ਅਚੇਤਨ ਕ ਹਾ ਗਯਾ ਹੈ ?
ਉਸਕੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤਸੇ ਹੋਨੇਵਾਲੇ ਭਾਵਕੋ ਨਹੀਂ ਤ੍ਯਾਗਤਾ
ਅਭਾਵ ਹੈ; ਅਤਃ ਅਧਃਕਰ੍ਮ ਔਰ ਉਦ੍ਦੇਸ਼ਿਕ ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯ ਮੇਰਾ ਕਾਰ੍ਯ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਵਹ ਨਿਤ੍ਯ ਅਚੇਤਨ
Page 421 of 642
PDF/HTML Page 454 of 675
single page version
ਤਨ੍ਮੂਲਾਂ ਬਹੁਭਾਵਸਨ੍ਤਤਿਮਿਮਾਮੁਦ੍ਧਰ੍ਤੁਕਾਮਃ ਸਮਮ੍
ਯੇਨੋਨ੍ਮੂਲਿਤਬਨ੍ਧ ਏਸ਼ ਭਗਵਾਨਾਤ੍ਮਾਤ੍ਮਨਿ ਸ੍ਫੂ ਰ੍ਜਤਿ
ਹੈ ਉਸਨੇ ਉਸਕੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤਸੇ ਹੋਨੇਵਾਲੇ ਭਾਵਕਾ ਪ੍ਰਤ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨ ਕਿਯਾ ਹੈ
ਤਬ ਉਸੇ ਕੁਛ ਗ੍ਰਹਣ ਕਰਨੇਕਾ ਰਾਗ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ, ਇਸਲਿਯੇ ਰਾਗਾਦਿਰੂਪ ਪਰਿਣਮਨ ਭੀ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ ਔਰ ਇਸਲਿਯੇ
ਆਗਾਮੀ ਬਨ੍ਧ ਭੀ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ
Page 422 of 642
PDF/HTML Page 455 of 675
single page version
ਕਾਰ੍ਯਂ ਬਨ੍ਧਂ ਵਿਵਿਧਮਧੁਨਾ ਸਦ੍ਯ ਏਵ ਪ੍ਰਣੁਦ੍ਯ
ਤਦ੍ਵਦ੍ਯਦ੍ਵਤ੍ਪ੍ਰਸਰਮਪਰਃ ਕੋਪਿ ਨਾਸ੍ਯਾਵ੍ਰੁਣੋਤਿ
ਸਮਗ੍ਰਂ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਬਲਾਤ੍ ਵਿਵੇਚ੍ਯ ] ਉਸ ਸਮਸ੍ਤ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਕੋ ਬਲਪੂਰ੍ਵਕ (
ਹੈ, ਐਸਾ ਯਹ ਭਗਵਾਨ ਆਤ੍ਮਾ [ਆਤ੍ਮਨਿ ] ਅਪਨੇਮੇਂ ਹੀ (
ਤਬ ਆਤ੍ਮਾ ਅਪਨਾ ਹੀ ਅਨੁਭਵ ਕਰਤਾ ਹੁਆ ਕਰ੍ਮਬਨ੍ਧਨਕੋ ਕਾਟਕਰ ਅਪਨੇਮੇਂ ਹੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਤਾ
ਹੈ
ਬਨ੍ਧਂ ] ਉਸ ਰਾਗਾਦਿਕੇ ਕਾਰ੍ਯਰੂਪ (ਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣਾਦਿ) ਅਨੇਕ ਪ੍ਰਕਾਰਕੇ ਬਨ੍ਧਕੋ [ਅਧੁਨਾ ] ਅਬ [ਸਦ੍ਯਃ
ਏਵ ] ਤਤ੍ਕਾਲ ਹੀ [ਪ੍ਰਣੁਦ੍ਯ ] ਦੂਰ ਕ ਰਕੇ, [ਏਤਤ੍ ਜ੍ਞਾਨਜ੍ਯੋਤਿਃ ] ਯਹ ਜ੍ਞਾਨਜ੍ਯੋਤਿ
ਹੀ ਰਹਤਾ ਹੈ
Page 423 of 642
PDF/HTML Page 456 of 675
single page version
ਤ੍ਯੋਂ ਮਤਿਹੀਨ ਜੁ ਰਾਗਵਿਰੋਧ ਲਿਯੇ ਵਿਚਰੇ ਤਬ ਬਨ੍ਧਨ ਬਾਢੈ;
ਪਾਯ ਸਮੈ ਉਪਦੇਸ਼ ਯਥਾਰਥ ਰਾਗਵਿਰੋਧ ਤਜੈ ਨਿਜ ਚਾਟੈ,
ਨਾਹਿਂ ਬਁਧੈ ਤਬ ਕਰ੍ਮਸਮੂਹ ਜੁ ਆਪ ਗਹੈ ਪਰਭਾਵਨਿ ਕਾਟੈ
Page 424 of 642
PDF/HTML Page 457 of 675
single page version
ਨਯਨ੍ਮੋਕ੍ਸ਼ਂ ਸਾਕ੍ਸ਼ਾਤ੍ਪੁਰੁਸ਼ਮੁਪਲਮ੍ਭੈਕਨਿਯਤਮ੍
ਪਰਂ ਪੂਰ੍ਣਂ ਜ੍ਞਾਨਂ ਕ੍ਰੁਤਸਕਲਕ੍ਰੁਤ੍ਯਂ ਵਿਜਯਤੇ
ਯੋਗ੍ਯ ਸਮਸ੍ਤ ਕਾਰ੍ਯ ਕ ਰ ਲਿਯੇ ਹੈਂ (
Page 425 of 642
PDF/HTML Page 458 of 675
single page version
ਨਹੀਂ ਕਰਤਾ :
Page 426 of 642
PDF/HTML Page 459 of 675
single page version
ਸ੍ਵਭਾਵਕੋ [ਕਾਲਂ ਚ ] ਔਰ ਕਾਲਕੋ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਯਹ ਬਨ੍ਧਨ ਇਤਨੇ ਕਾਲਸੇ ਹੈ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ) [ਵਿਜਾਨਾਤਿ ]
ਜਾਨਤਾ ਹੈ, [ਯਦਿ ] ਕਿਨ੍ਤੁ ਯਦਿ [ਨ ਅਪਿ ਛੇਦਂ ਕਰੋਤਿ ] ਉਸ ਬਨ੍ਧਨਕੋ ਸ੍ਵਯਂ ਨਹੀਂ ਕਾਟਤਾ [ਤੇਨ ਨ
ਮੁਚ੍ਯਤੇ ] ਤੋ ਵਹ ਉਸਸੇ ਮੁਕ੍ਤ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ [ਤੁ ] ਔਰ [ਬਨ੍ਧਨਵਸ਼ਃ ਸਨ੍ ] ਬਨ੍ਧਨਵਸ਼ ਰਹਤਾ ਹੁਆ
[ਬਹੁਕੇਨ ਅਪਿ ਕਾਲੇਨ ] ਬਹੁਤ ਕਾਲਮੇਂ ਭੀ [ਸਃ ਨਰਃ ] ਵਹ ਪੁਰੁਸ਼ [ਵਿਮੋਕ੍ਸ਼ਮ੍ ਨ ਪ੍ਰਾਪ੍ਨੋਤਿ ] ਬਨ੍ਧਨਸੇ
ਛੂਟਨੇਰੂਪ ਮੁਕ੍ਤਿਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਨਹੀਂ ਕਰਤਾ; [ਇਤਿ ] ਇਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਜੀਵ [ਕਰ੍ਮਬਨ੍ਧਨਾਨਾਂ ] ਕ ਰ੍ਮ-ਬਨ੍ਧਨੋਂਕੇ
[ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਸ੍ਥਿਤਿਪ੍ਰਕ੍ਰੁਤਿਮ੍ ਏਵਮ੍ ਅਨੁਭਾਗਮ੍ ] ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਸ੍ਥਿਤਿ, ਪ੍ਰਕ੍ਰੁ ਤਿ ਔਰ ਅਨੁਭਾਗਕੋ [ਜਾਨਨ੍ ਅਪਿ ]
ਜਾਨਤਾ ਹੁਆ ਭੀ [ਨ ਮੁਚ੍ਯਤੇ ] (ਕ ਰ੍ਮਬਨ੍ਧਸੇ) ਨਹੀਂ ਛੂਟਤਾ, [ਚ ਯਦਿ ਸਃ ਏਵ ਸ਼ੁਦ੍ਧਃ ] ਕਿਨ੍ਤੁ ਯਦਿ
ਵਹ ਸ੍ਵਯਂ (ਰਾਗਾਦਿਕੋ ਦੂਰ ਕ ਰਕੇ) ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਹੋਤਾ ਹੈ [ਮੁਚ੍ਯਤੇ ] ਤਭੀ ਛੂਟਤਾ ਹੈ-ਮੁਕ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੈ
ਹੁਏ (ਜੀਵ)ਕੋ ਬਨ੍ਧਕੇ ਸ੍ਵਰੂਪਕਾ ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰ ਮੋਕ੍ਸ਼ਕਾ ਕਾਰਣ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਜੈਸੇ ਬੇੜੀ ਆਦਿਸੇ ਬਁਧੇ
ਹੁਏ (ਜੀਵ)ਕੋ ਬਨ੍ਧਕੇ ਸ੍ਵਰੂਪਕਾ ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰ ਬਨ੍ਧਸੇ ਮੁਕ੍ਤ ਹੋਨੇਕਾ ਕਾਰਣ ਨਹੀਂ ਹੈ
ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰਸੇ ਸਨ੍ਤੁਸ਼੍ਟ ਹੋ ਰਹੇ ਹੈਂ
Page 427 of 642
PDF/HTML Page 460 of 675
single page version
ਛੂਟਤਾ), [ਤਥਾ ] ਇਸੀਪ੍ਰਕਾਰ [ਜੀਵਃ ਅਪਿ ] ਜੀਵ ਭੀ [ਬਨ੍ਧਾਨ੍ ਚਿਨ੍ਤਯਨ੍ ] ਬਨ੍ਧੋਂਕੇ ਵਿਚਾਰ ਕ ਰਨੇਸੇ
[ਵਿਮੋਕ੍ਸ਼ਮ੍ ਨ ਪ੍ਰਾਪ੍ਨੋਤਿ ] ਮੋਕ੍ਸ਼ਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਨਹੀਂ ਕਰਤਾ
ਮੋਕ੍ਸ਼ਕਾ ਕਾਰਣ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਜੈਸੇ ਬੇੜੀ ਆਦਿਸੇ ਬਁਧੇ ਹੁਏ (ਪੁਰੁਸ਼)ਕੋ ਉਸ ਬਨ੍ਧ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੀ
ਵਿਚਾਰਸ਼੍ਰ੍ਰੁਙ੍ਖਲਾ (
ਬਤਾਤੇ ਹੈਂ :