गाथार्थ : — [चत्वारः ] चार [सामान्यप्रत्ययाः ] सामान्य १प्रत्यय [खलु ] निश्चयसे [बन्धकर्तारः ] बन्धके कर्ता [भण्यन्ते ] कहे जाते हैं, वे — [मिथ्यात्वम् ] मिथ्यात्व, [अविरमणं ] अविरमण [च ] तथा [कषाययोगौ ] कषाय और योग [बोद्धव्याः ] जानना । [पुनः अपि च ] और फि र [तेषां ] उनका, [अयं ] यह [त्रयोदशविकल्पः ] तेरह प्रकारका [भेदः तु ] भेद [भणितः ] कहा गया है — [मिथ्यादृष्टयादिः ] मिथ्यादृष्टि(गुणस्थान)से लेकर [सयोगिनः चरमान्तः यावत् ] सयोगकेवली(गुणस्थान)के चरम समय पर्यन्तका, [एते ] यह (प्रत्यय अथवा गुणस्थान) [खलु ] जो कि निश्चयसे [अचेतनाः ] अचेतन हैं, [यस्मात् ] क्योंकि [पुद्गलकर्मोदयसम्भवाः ] पुद्गलकर्मके उदयसे उत्पन्न होते हैं [ते ] वे [यदि ] यदि [कर्म ] कर्म [कुर्वन्ति ] करते हैं तो भले करें; [तेषां ] उनका (कर्मोंका) [वेदकः अपि ] भोक्ता भी [आत्मा न ] आत्मा नहीं है । [यस्मात् ] क्योंकि [एते ] यह [गुणसंज्ञिताः तु ] ‘गुण’ नामक [प्रत्ययाः ] प्रत्यय [कर्म ] कर्म [कुर्वन्ति ] करते हैं, [तस्मात् ] इसलिये [जीवः ] जीव तो [अकर्ता ] कर्मोंका अकर्ता है [च ] और [गुणाः ] ‘गुण’ ही [कर्माणि ] कर्मोंको [कुर्वन्ति ] करते हैं । १. प्रत्यय = कर्मबन्धके कारण अर्थात् आस्रव ।