कहानजैनशास्त्रमाला ]
सर्वविशुद्धज्ञान अधिकार
५७१
ज्ञानमधर्मो न भवति यस्मादधर्मो न जानाति किञ्चित् ।
तस्मादन्यज्ज्ञानमन्यमधर्मं जिना ब्रुवन्ति ।।३९९।।
कालो ज्ञानं न भवति यस्मात्कालो न जानाति किञ्चित् ।
तस्मादन्यज्ज्ञानमन्यं कालं जिना ब्रुवन्ति ।।४००।।
आकाशमपि न ज्ञानं यस्मादाकाशं न जानाति किञ्चित् ।
तस्मादाकाशमन्यदन्यज्ज्ञानं जिना ब्रुवन्ति ।।४०१।।
नाध्यवसानं ज्ञानमध्यवसानमचेतनं यस्मात् ।
तस्मादन्यज्ज्ञानमध्यवसानं तथान्यत् ।।४०२।।
यस्माज्जानाति नित्यं तस्माज्जीवस्तु ज्ञायको ज्ञानी ।
ज्ञानं च ज्ञायकादव्यतिरिक्तं ज्ञातव्यम् ।।४०३।।
धर्मास्तिकाय) ज्ञान नहीं है, [यस्मात् ] क्योंकि [धर्मः किंचित् न जानाति ] धर्म कुछ जानता नहीं
है, [तस्मात् ] इसलिये [ज्ञानम् अन्यत् ] ज्ञान अन्य है, [धर्मं अन्यं ] धर्म अन्य है — [जिनाः
ब्रुवन्ति ] ऐसा जिनदेव कहते हैं। [अधर्मः ज्ञानं न भवति ] अधर्म (अर्थात् अधर्मास्तिकाय) ज्ञान
नहीं है, [यस्मात् ] क्योंकि [अधर्मः किंचित् न जानाति ] अधर्म कुछ जानता नहीं है, [तस्मात् ]
इसलिए [ज्ञानम् अन्यत् ] ज्ञान अन्य हैं, [अधर्मं अन्यम् ] अधर्म अन्य है — [जिनाः ब्रुवन्ति ]
ऐसा जिनदेव कहते हैं। [कालः ज्ञानं न भवति ] काल ज्ञान नहीं है, [यस्मात् ] क्योंकि [कालः
किंचित् न जानाति ] काल कुछ जानता नहीं है, [तस्मात् ] इसलिये [ज्ञानम् अन्यत् ] ज्ञान अन्य
है, [कालं अन्यं ] काल अन्य है — [जिनाः ब्रुवन्ति ] ऐसा जिनदेव कहते हैं। [आकाशम् अपि
ज्ञानं न ] आकाश भी ज्ञान नहीं है, [यस्मात् ] क्योंकि [आकाशं किंचित् न जानाति ] आकाश
कुछ जानता नहीं है, [तस्मात् ] इसलिये [ज्ञानं अन्यत् ] ज्ञान अन्य है, [आकाशम् अन्यत् ]
आकाश अन्य है — [जिनाः ब्रुवन्ति ] ऐसा जिनदेव कहते हैं। [अध्यवसानं ज्ञानम् न ] अध्यवसान
ज्ञान नहीं है, [यस्मात् ] क्योंकि [अध्यवसानम् अचेतनं ] अध्यवसान अचेतन है, [तस्मात् ]
इसलिये [ज्ञानम् अन्यत् ] ज्ञान अन्य है [तथा अध्यवसानं अन्यत् ] तथा अध्यवसान अन्य है ( –
ऐसा जिनदेव कहते हैं)।
[यस्मात् ] क्योंकि [नित्यं जानाति ] (जीव) निरन्तर जानता है, [तस्मात् ] इसलिये
[ज्ञायकः जीवः तु ] ज्ञायक ऐसा जीव [ज्ञानी ] ज्ञानी ( – ज्ञानवाला, ज्ञानस्वरूप) है, [ज्ञानं च ]
और ज्ञान [ज्ञायकात् अव्यतिरिक्तं ] ज्ञायकसे अव्यतिरिक्त है (‘अभिन्न’ है, जुदा नहीं)