mAnaShTankotkIrNaikagnAyakasvabhAvabhAvasya paramArthata parabhAven bhAvayitumashakyatvAtkatamopi na nAm mam mohosti . kinchaitatsvayamev cha vishvaprakAshachanchuravikasvarAnavaratapratApasampadA chichchhaktimAtreN svabhAvabhAven bhagavAnAtmaivAvabudhyate yatkilAhan khalveka tata samastadravyANAn paraspar- sAdhAraNAvagAhasya nivArayitumashakyatvAt majjitAvasthAyAmapi dadhikhaNDAvasthAyAmiv parisphu Tasvad- mAnasvAdabhedatayA mohan prati nirmamatvosmi, sarvadaivAtmaikatvagatatven samayasyaivamev sthitatvAt . itItthan bhAvakabhAvaviveko bhUta . bhAvak rUp honevAle pudgaladravyase rachit moh merA kuchh bhI nahIn lagatA, kyonki TankotkIrNa ek gnAyakasvabhAvabhAvakA paramArthase parake bhAv dvArA 1bhAnA ashakya hai . aur yahAn svayamev, vishvako (samasta vastuonko) prakAshit karanemen chatur aur vikAsarUp aisI jisakI nirantar shAshvatI pratApasampadA hai aise chaitanyashaktimAtra svabhAvabhAvake dvArA, bhagavAn AtmA hI jAnatA hai ki — paramArthase main ek hUn isalie, yadyapi samasta dravyonke paraspar sAdhAraN avagAhakA ( – ekakShetrAvagAhakA) nivAraN karanA ashakya honese merA AtmA aur jaD, shrIkhaNDakI bhAnti, ekamek ho rahe hain tathApi, shrIkhaNDakI bhAnti, spaShTa anubhavamen AnevAle svAdake bhedake kAraN, main mohake prati nirmam hI hUn; kyonki sadaiv apane ekatvamen prApta honese samay (AtmapadArtha athavA pratyek padArtha) jyonkA tyon hI sthit rahatA hai . (dahI aur shakkar milAnese shrIkhanD banatA hai usamen dahI aur shakkar ek jaise mAlUm hote hain tathApi pragaTarUp khaTTe-mIThe svAdake bhedase bhinna-bhinna jAne jAte hain; isIprakAr dravyonke lakShaNabhedase jaD-chetanake bhinna-bhinna svAdake kAraN gnAt hotA hai ki mohakarmake udayakA svAd rAgAdik hai vah chaitanyake nijasvabhAvake svAdase bhinna hI hai .) isaprakAr bhAvakabhAv jo mohakA uday usase bhedagnAn huA .
bhAvArtha : — yah mohakarma jaD pudgaladravya hai; usakA uday kaluSh (malin) bhAvarUp hai; vah bhAv bhI, mohakarmakA bhAv honese, pudgalakA hI vikAr hai . yah bhAvakakA bhAv jab is chaitanyake upayogake anubhavamen AtA hai tab upayog bhI vikArI hokar rAgAdirUp malin dikhAI detA hai . jab usakA bhedagnAn ho ki ‘chaitanyakI shaktikI vyakti to gnAnadarshanopayogamAtra hai aur yah kaluShatA rAgadveShamoharUp hai, vah dravyakarmarUp jaD pudgaladravyakI hai’, tab bhAvakabhAv jo dravyakarmarUp mohakA bhAv usase avashya bhedabhAv hotA hai aur AtmA avashya apane chaitanyake anubhavarUp sthit hotA hai ..36..
78
1bhAnA = bhAvyarUp karanA; banAnA .