ih khalu tadasAdhAraNalakShaNAkalanAtklIbatvenAtyantavimUDhA santastAttvikamAtmAn- majAnanto bahavo bahudhA paramapyAtmAnamiti pralapanti . naisargikarAgadveShakalmAShit- madhyavasAnamev jIvastathAvidhAdhyavasAnAt angArasyev kArShNyAdatiriktatvenAnyasyAnup- labhyamAnatvAditi kechit . anAdyanantapUrvAparIbhUtAvayavaikasansaraNakriyArUpeN krIDatkarmaiv jIva karmaNotiriktatvenAnyasyAnupalabhyamAnatvAditi kechit . tIvramandAnubhavabhidyamAnadurant- rAgarasanirbharAdhyavasAnasantAn ev jIvastatotiriktasyAnyasyAnupalabhyamAnatvAditi kechit . navapurANAvasthAdibhAven pravartamAnan nokarmaiv jIva sharIrAdatiriktatvenAnyasyAnu- palabhyamAnatvAditi kechit . vishvamapi puNyapAparUpeNAkrAman karmavipAk ev jIva shubhAshubhabhAvAdatiriktatvenAnyasyAnupalabhyamAnatvAditi kechit . sAtAsAtarUpeNAbhi- vyAptasamastatIvramandatvaguNAbhyAn bhidyamAna karmAnubhav ev jIva sukhadukhAtiriktatve- mithyAdRuShTi jIv [param ] parako [AtmAnan ] AtmA [vadanti ] kahate hain . [te ] unhen [nishchayavAdibhi ] nishchayavAdiyonne ( — satyArthavAdiyonne) [paramArthavAdina ] paramArthavAdI ( — satyArthavaktA) [na nirdiShTA ] nahIn kahA hai .
TIkA : — is jagatamen AtmAkA asAdhAraN lakShaN na jAnaneke kAraN napunsakatAse atyanta vimUDh hote hue, tAttvik (paramArthabhUt) AtmAko na jAnanevAle bahutase agnAnI jan anek prakArase parako bhI AtmA kahate hain, bakate hain . koI to aisA kahate hain ki svAbhAvik arthAt svayamev utpanna hue rAg-dveShake dvArA malin jo adhyavasAn (arthAt mithyA abhiprAy yukta vibhAvapariNAm) vah hI jIv hai, kyonki jaise kAlepanase anya alag koI koyalA dikhAI nahIn detA usIprakAr tathAvidh adhyavasAnase bhinna anya koI AtmA dikhAI nahIn detA .1. koI kahate hain ki anAdi jisakA pUrva avayav hai aur ananta jisakA bhaviShyakA avayav hai aisI ek sansaraNarUp (bhramaNarUp) jo kriyA hai usarUpase krIDA karatA huA karma hI jIv hai, kyonki karmase bhinna anya koI jIv dikhAI nahIn detA .2. koI kahate hain ki tIvra-manda anubhavase bhedarUp honevAle, duranta (jisakA anta dUr hai aisA) rAgarUp rasase bhare hue adhyavasAnonkI santati (paripATI) hI jIv hai, kyonki usase anya alag koI jIv dikhAI nahIn detA .3. koI kahate hain ki naI aur purAnI avasthA ityAdi bhAvase pravartamAn nokarma hI jIv hai, kyonki sharIrase anya alag koI jIv dikhAI nahIn detA .4. koI yah kahate hain ki samasta lokako puNyapAparUpase vyApta karatA huA karmakA vipAk hI jIv hai, kyonki shubhAshubh bhAvase anya alag koI jIv dikhAI nahIn detA .5. koI