yathaiSh rAjA panch yojanAnyabhivyApya niShkrAmatItyekasya panch yojanAnyabhivyAptum- shakyatvAdvayavahAriNAn balasamudAye rAjeti vyavahAra, paramArthatastvek ev rAjA; tathaiSh jIva samagran rAgagrAmamabhivyApya pravartat ityekasya samagran rAgagrAmamabhivyAptumashakyatvAdvayavahAriNAmadhyav- sAnAdiShvanyabhAveShu jIv iti vyavahAra, paramArthatastvek ev jIva .
— shAstran kiyA vyavahAr, par vahAn jIv nishchay ek hai ..48..
gAthArtha : — jaise koI rAjA senAsahit nikalA vahAn [rAjA khalu nirgata ] ‘yah rAjA nikalA’ [iti eSha ] isaprakAr jo yah [balasamudayasya ] senAke samudAyako [Adesha ] kahA jAtA hai so vah [vyavahAreN tu uchyate ] vyavahArase kahA jAtA hai, [tatra ] us senAmen (vAstavamen) [eka nirgata rAjA ] rAjA to ek hI nikalA hai; [evam ev cha ] usIprakAr [adhyavasAnAdyanyabhAvAnAm ] adhyavasAnAdi anyabhAvonko [jIva iti ] ‘(yah) jIv hai’ isaprakAr [sUtre ] paramAgamamen kahA hai so [vyavahAra kRuta ] vyavahAr kiyA hai, [tatra nishchita ] yadi nishchayase vichAr kiyA jAye to unamen [jIva eka ] jIv to ek hI hai
TIkA : — jaise yah kahanA ki yah rAjA pAnch yojanake vistAramen nikal rahA hai so yah vyavahArIjanonkA senA samudAyamen rAjA kah denekA vyavahAr hai; kyonki ek rAjAkA pAnch yojanamen phai lanA ashakya hai; paramArthase to rAjA ek hI hai, (senA rAjA nahIn hai); usIprakAr yah jIv samagra (samasta) rAgagrAmamen ( – rAgake sthAnommen) vyApta hokar pravRutta ho rahA hai aisA kahanA vah, vyavahArIjanonkA adhyavasAnAdi anyabhAvommen jIv kahanekA vyavahAr hai; kyonki ek jIvakA samagra rAgagrAmamen vyApta honA ashakya hai; paramArthase to jIv ek hI hai, (adhyavasAnAdik bhAv jIv nahIn hain) ..47-48..