vidadhAti; nishchayanayastu dravyAshritatvAtkevalasya jIvasya svAbhAvikan bhAvamavalambyotplavamAna parabhAvan parasya sarvamev pratiShedhayati . tato vyavahAreN varNAdayo guNasthAnAntA bhAvA jIvasya santi, nishchayen tu na santIti yuktA pragnapti .
edehi ya sambandho jahev khIrodayan muNedavvo .
yathA khalu salilamishritasya kShIrasya salilen sah parasparAvagAhalakShaNe sambandhe satyapi svalakShaNabhUtakShIratvaguNavyApyatayA salilAdadhikatven pratIyamAnatvAdagneruShNaguNenev sah ( – varNAdik)kA avalamban lekar pravartamAn hotA huA, (vah vyavahAranay) dUsareke bhAvako dUsarekA kahatA hai; aur nishchayanay dravyAshrit honese, keval ek jIvake svAbhAvik bhAvakA avalamban lekar pravartamAn hotA huA, dUsareke bhAvako kinchitmAtra bhI dUsarekA nahIn kahatA, niShedh karatA hai . isaliye varNase lekar guNasthAn paryanta jo bhAv hain ve vyavahAranayase jIvake hain aur nishchayanayase jIvake nahIn hain aisA (bhagavAnakA syAdvAdayukta) kathan yogya hai ..56..
ab phi ra shiShya prashna pUchhatA hai ki varNAdik nishchayase jIvake kyon nahIn hain isakA kAraN kahiye . isakA uttar gAthArUpase kahate hain : —
gAthArtha : — [etai cha sambandha ] in varNAdik bhAvonke sAth jIvakA sambandha [kShIrodakan yathA ev ] dUdh aur pAnIkA ekakShetrAvagAharUp sanyog sambandha hai aisA [gnAtavya ] jAnanA [cha ] aur [tAni ] ve [tasya tu na bhavanti ] us jIvake nahIn hain, [yasmAt ] kyonki jIv [upayogaguNAdhika ] unase upayogaguNase adhik hai ( – vah upayog guNake dvArA bhinna gnAt hotA hai) .
TIkA : — jaise — jalamishrit dUdhakA, jalake sAth paraspar avagAhasvarUp sambandha hone par bhI, svalakShaNabhUt dugdhatva-guNake dvArA vyApta honese dUdh jalase adhikapanese pratIt hotA hai;