jIvapariNAman svapariNAman svapariNAmaphalan chAjAnata pudgaladravyasya sah jIven kartRukarmabhAva kin bhavati kin na bhavatIti chet — Na vi pariNamadi Na giNhadi uppajjadi Na paradavvapajjAe .
yato jIvapariNAman svapariNAman svapariNAmaphalan chApyajAnat pudgaladravyan svayamantarvyApakan bhUtvA paradravyasya pariNAman mRuttikAkalashamivAdimadhyAnteShu vyApya na tan gRuhNAti na tathA pariNamati na tathotpadyate cha, kintu prApyan vikAryan nirvartyan cha vyApyalakShaNan svabhAvan karma svayamantarvyApakan
bhAvArtha : — jaisA ki 76vIn gAthAmen kahA gayA thA tadanusAr yahAn bhI jAn lenA . vahAn ‘pudgalakarmako jAnanevAlA gnAnI’ kahA thA aur yahAn usake badalemen ‘pudgalakarmake phalako jAnanevAlA gnAnI’ aisA kahA hai — itanA visheSh hai ..78..
ab prashna karatA hai ki jIvake pariNAmako, apane pariNAmako aur apane pariNAmake phalako nahIn jAnanevAle aise pudgaladravyako jIvake sAth kartAkarmabhAv (kartAkarmapanA) hai yA nahIn ? isakA uttar kahate hain : —
paradravyaparyAyon na praName, nahin grahe, nahin Upaje ..79..
gAthArtha : — [tathA ] isaprakAr [pudgaladravyam api ] pudgaladravya bhI [paradravyaparyAye ] paradravyake paryAyarUp [na api pariNamati ] pariNamit nahIn hotA, [na gRuhNAti ] use grahaN nahIn karatA aur [na utpadyate ] us – rUp utpanna nahIn hotA; kyonki vah [svakai bhAvai ] apane hI bhAvonse ( – bhAvarUpase) [pariNamati ] pariNaman karatA hai .
TIkA : — jaise miTTI svayam ghaDemen antarvyApak hokar, Adi-madhya-antamen vyApta hokar, ghaDeko grahaN karatI hai, ghaDerUpamen pariNamit hotI hai aur ghaDerUp utpanna hotI hai usIprakAr jIvake pariNAmako, apane pariNAmako aur apane pariNAmake phalako na jAnatA huA aisA pudgaladravya svayam paradravyake pariNAmamen antarvyApak hokar, Adi-madhya-antamen vyApta hokar, use grahaN nahIn
148