shlokArtha : — [ih ] is jagatmen [mohinAm ] mohI (agnAnI) jIvonkA ‘[paran aham kurve ] paradravyako main karatA hUn’ [iti mahAhankArarUpan tama ] aisA paradravyake kartRutvakA mahA ahankArarUp agnAnAndhakAr — [nanu uchchakai durvAran ] jo atyanta durnivAr hai vah — [AsansArata ev dhAvati ] anAdi sansArase chalA A rahA hai . AchArya kahate hain ki — [aho ] aho ! [bhUtArthaparigraheN ] paramArthanayakA arthAt shuddhadravyArthik abhedanayakA grahaN karanese [yadi ] yadi [tat ekavAran vilayan vrajet ] vah ek bAr bhI nAshako prApta ho [tat ] to [gnAnaghanasya Atmana ] gnAnaghan AtmAko [bhUya ] puna [bandhanam kin bhavet ] bandhan kaise ho sakatA hai ? (jIv gnAnaghan hai, isaliye yathArtha gnAn honeke bAd gnAn kahAn jA sakatA hai ? nahIn jAtA . aur jab gnAn nahIn jAtA tab phi ra agnAnase bandha kaise ho sakatA hai ? kabhI nahIn hotA .)
bhAvArtha : — yahAn tAtparya yah hai ki — agnAn to anAdise hI hai, parantu paramArthanayake grahaNase, darshanamohakA nAsh hokar, ek bAr yathArtha gnAn hokar kShAyik samyaktva utpanna ho to puna mithyAtva na Aye . mithyAtvake na Anese mithyAtvakA bandha bhI na ho . aur mithyAtvake jAneke bAd sansArakA bandhan kaise rah sakatA hai ? nahIn rah sakatA arthAt mokSha hI hotA hai aisA jAnanA chAhiye .55.
ab puna visheShatApUrvak kahate hain : —
shlokArtha : — [AtmA ] AtmA to [sadA ] sadA [AtmabhAvAn ] apane bhAvonko [karoti ] karatA hai aur [para ] paradravya [parabhAvAn ] parake bhAvonko karatA hai; [hi ] kyonki jo [Atmana bhAvA ] apane bhAv hain so to [AtmA ev ] Ap hI hai aur jo [parasya te ] parake bhAv hain so [para ev ] par hI hai (yah niyam hai) .53.
(paradravyake kartA-karmapanekI mAnyatAko agnAn kahakar yah kahA hai ki jo aisA mAnatA hai so mithyAdRuShTi hai; yahAn AshankA utpanna hotI hai ki — yah mithyAtvAdi bhAv kyA vastu hain ? yadi unhen jIvakA pariNAm kahA jAye to pahale rAgAdi bhAvonko pudgalake pariNAm kahe the us kathanake sAth virodh AtA hai; aur yadi unhen pudgalake pariNAm kahe jAye to jinake sAth jIvako koI prayojan nahIn hai unakA phal jIv kyon prApta kare ? is AshankAko dUr karaneke liye ab gAthA kahate hain : — )
160