eSh khalu sAmAnyenAgnAnarUpo mithyAdarshanAgnAnAviratirUpastrividha savikArashchaitanyapariNAma parAtmanoravisheShadarshanenAvisheShagnAnenAvisheSharatyA cha samastan bhedamapahnutya bhAvyabhAvakabhAvApanna- yoshchetanAchetanayo sAmAnyAdhikaraNyenAnubhavanAtkrodhohamityAtmano vikalpamutpAdayati; tatoy- mAtmA krodhohamiti bhrAntyA savikAreN chaitanyapariNAmen pariNaman tasya savikArachaitanya- pariNAmarUpasyAtmabhAvasya kartA syAt . par, rAgAdikA kartA AtmA nahIn hotA, gnAtA hI rahatA hai ..93..
ab yah prashna karatA hai ki agnAnase karma kaise utpanna hotA hai ? isakA uttar dete hue kahate hain ki : —
gAthArtha : — [trividha ] tIn prakArakA [eSha ] yah [upayoga ] upayog [aham krodha ] ‘main krodh hUn’ aisA [Atmavikalpan ] apanA vikalpa [karoti ] karatA hai; isaliye [sa ] AtmA [tasya upayogasya ] us upayogarUp [AtmabhAvasya ] apane bhAvakA [kartA ] kartA [bhavati ] hotA hai .
TIkA : — vAstavamen yah sAmAnyatayA agnAnarUp jo mithyAdarshan – agnAn-aviratirUp tIn prakArakA savikAr chaitanyapariNAm hai vah, parake aur apane avisheSh darshanase, avisheSh gnAnase aur avisheSh rati (lInatA)se samasta bhedako chhipAkar, bhAvyabhAvakabhAvako prApta chetan aur achetanakA sAmAnya adhikaraNase ( – mAnon unakA ek AdhAr ho is prakAr) anubhav karanese, ‘main krodh hUn’ aisA apanA vikalpa utpanna karatA hai; isaliye ‘main krodh hUn’ aisI bhrAntike kAraN jo savikAr (vikArayukta) hai aise chaitanyapariNAmarUp pariNamit hotA huA yah AtmA us savikAr chaitanyapariNAmarUp apane bhAvakA kartA hotA hai .
170