evamev cha krodhapadaparivartanen mAnamAyAlobhamoharAgadveShakarmanokarmamanovachanakAyashrotra- chakShurghrANarasanasparshanasUtrANi ShoDash vyAkhyeyAni anayA dishAnyAnyapyUhyAni .
eSh khalu sAmAnyenAgnAnarUpo mithyAdarshanAgnAnAviratirUpastrividha savikArashchaitanyapariNAma parasparamavisheShadarshanenAvisheShagnAnenAvisheSharatyA cha samastan bhedamapahnutya gneyagnAyakabhAvA- pannayo parAtmano sAmAnAdhikaraNyenAnubhavanAddharmohamadharmohamAkAshamahan kAlohan pudgalohan
isIprakAr ‘krodh’ padako badalakar mAn, mAyA, lobh, moh, rAg, dveSh, karma, nokarma, man, vachan, kAy, shrotra, chakShu, ghrAN, rasan aur sparshanake solah sUtra vyAkhyAnarUp lenA chAhiye; aur is upadeshase dUsare bhI vichArane chAhiye .
bhAvArtha : — agnAnarUp arthAt mithyAdarshan – agnAn-aviratirUp tIn prakArakA jo savikAr chaitanyapariNAm hai vah apanA aur parakA bhed na jAnakar ‘main krodh hUn, main mAn hUn’ ityAdi mAnatA hai; isaliye agnAnI jIv us agnAnarUp savikAr chaitanyapariNAmakA kartA hotA hai aur vah agnAnarUp bhAv usakA karma hotA hai ..94..
ab isI bAtako visheSharUpase kahate hain : —
gAthArtha : — [trividha ] tIn prakArakA [eSha ] yah [upayoga ] upayog [dharmAdikam ] ‘main dharmAstikAy Adi hUn’ aisA [Atmavikalpan ] apanA vikalpa [karoti ] karatA hai; isaliye [sa ] AtmA [tasya upayogasya ] us upayogarUp [AtmabhAvasya ] apane bhAvakA [kartA ] kartA [bhavati ] hotA hai .
TIkA : — vAstavamen yah sAmAnyarUpase agnAnarUp jo mithyAdarshan – agnAn-aviratirUp tIn prakArakA savikAr chaitanyapariNAm hai vah, parake aur apane avisheSh darshanase, avisheSh gnAnase aur avisheSh rati(lInatA)se samasta bhedako chhipAkar, gneyagnAyakabhAvako prApta aise sva-parakA