pudgalohan jIvAntaramahamiti bhrAntyA sopAdhinA chaitanyapariNAmen pariNaman tasya sopAdhichaitanya-
pariNAmarUpasyAtmabhAvasya kartA syAt .
yatkil krodhohamityAdivaddharmohamityAdivachcha paradravyANyAtmIkarotyAtmAnamapi paradravyI- sAmAnya adhikaraNase anubhav karanese, ‘main dharma hUn, main adharma hUn, main AkAsh hUn, main kAl hUn, main pudgal hUn, main anya jIv hUn’ aisA apanA vikalpa utpanna karatA hai; isaliye, ‘‘main dharma hUn, main adharma hUn, main AkAsh hUn, main kAl hUn, main pudgal hUn, main anya jIv hUn’ aisI bhrAntike kAraN jo sopAdhik (upAdhiyukta) hai aise chaitanyapariNAmarUp pariNamit hotA huA yah AtmA us sopAdhik chaitanyapariNAmarUp apane bhAvakA kartA hotA hai .
bhAvArtha : — dharmAdike vikalpake samay jo, svayam shuddha chaitanyamAtra honekA bhAn na rakhakar, dharmAdike vikalpamen ekAkAr ho jAtA hai vah apaneko dharmAdidravyarUp mAnatA hai ..95..
isaprakAr, agnAnarUp chaitanyapariNAm apaneko dharmAdidravyarUp mAnatA hai, isaliye agnAnI jIv us agnAnarUp sopAdhik chaitanyapariNAmakA kartA hotA hai aur vah agnAnarUp bhAv usakA karma hotA hai .
‘isaliye kartRutvakA mUl agnAn siddha huA’ yah ab kahate hain : —
gAthArtha : — [evan tu ] isaprakAr [mandabuddhi ] mandabuddhi arthAt agnAnI [agnAnabhAven ] agnAnabhAvase [parANi dravyANi ] par dravyonko [AtmAnan ] apanerUp [karoti ] karatA hai [api cha ] aur [AtmAnam ] apaneko [paran ] par [karoti ] karatA hai .
TIkA : — vAstavamen isaprakAr, ‘main krodh hUn’ ityAdikI bhAnti aur ‘main dharmadravya hUn’
172