yenAyamagnAnAtparAtmanorekatvavikalpamAtmana karoti tenAtmA nishchayata kartA pratibhAti, yastvevan jAnAti sa samastan kartRutvamutsRujati, tata sa khalvakartA pratibhAti . tathA hi — ihAyamAtmA kilAgnAnI sannagnAnAdAsansAraprasiddhen militasvAdasvAdanen mudritabhedasamvedan- shaktiranAdit ev syAt; tata parAtmAnAvekatven jAnAti; tata krodhohamityAdivikalpamAtmana karoti; tato nirvikalpAdakRutakAdekasmAdvignAnaghanAtprabhraShTo vAramvAramanekavikalpai pariNaman kartA pratibhAti . gnAnI tu san gnAnAttadAdiprasidhyatA pratyek svAdasvAdanenonmudritabhedasamvedanashakti syAt; tatonAdinidhanAnavaratasvadamAnanikhilarasAntaraviviktAtyantamadhurachaitanyaikarasoyamAtmA bhinnarasA kaShAyAstai sah yadekatvavikalpakaraNan tadagnAnAdityevan nAnAtven parAtmAnau jAnAti; tatokRutakamekan gnAnamevAhan, na puna kRutakoneka krodhAdirapIti krodhohamityAdivikalpamAtmano
TIkA : — kyonki yah AtmA agnAnake kAraN parake aur apane ekatvakA Atmavikalpa karatA hai, isaliye vah nishchayase kartA pratibhAsit hotA hai — jo aisA jAnatA hai vah samasta kartRutvako chhoD detA hai, isaliye vah nishchayase akartA pratibhAsit hotA hai . ise spaShTa samajhAte hain : —
yah AtmA agnAnI hotA huA, agnAnake kAraN anAdi sansArase lekar mishrit ( – paraspar mile hue) svAdakA svAdan – anubhavan honese (arthAt pudgalakarmake aur apane svAdakA ekamekarUpase mishra anubhavan honese), jisakI bhedasamvedan (bhedagnAn)kI shakti mund gaI hai aisA anAdise hI hai; isaliye vah sva-parako ekarUp jAnatA hai; isIliye ‘main krodh hUn’ ityAdi Atmavikalpa karatA hai; isaliye nirvikalpa, akRutrim, ek vignAnaghan(svabhAv)se bhraShTa hotA huA bArambAr anek vikalparUp pariNamit hotA huA kartA pratibhAsit hotA hai .
aur jab AtmA gnAnI hotA hai tab, gnAnake kAraN gnAnake prArambhase lekar pRuthak pRuthak svAdakA svAdan – anubhavan honese (pudgalakarmake aur apane svAdakA — ekarUp nahIn kintu — bhinna-bhinnarUp anubhavan honese), jisakI bhedasamvedanashakti khul gaI hai aisA hotA hai; isaliye vah jAnatA hai ki ‘‘anAdinidhan, nirantar svAdamen AnevAlA, samasta anya rasonse vilakShaN (bhinna), atyanta madhur chaitanya ras hI ek jisakA ras hai aisA yah AtmA hai aur kaShAy usase bhinna (kaluShit) rasavAle hain; unake sAth jo ekatvakA vikalpa karanA hai vah agnAnase hai’’; isaprakAr parako aur apaneko bhinnarUp jAnatA hai; isaliye ‘akRutrim (nitya), ek gnAn hI main hUn kintu kRutrim (anitya), anek jo krodhAdik hain vah main nahIn hUn’ aisA jAnatA huA ‘main krodh hUn’ ityAdi Atmavikalpa kinchitmAtra bhI nahIn karatA;