evAste; tato nirvikalpokRutak eko vignAnaghano bhUtotyantamakartA pratibhAti .
gnAnan svayam kil bhavannapi rajyate ya .
gAn dogdhi dugdhamiv nUnamasau rasAlam ..57..
jAnatA hI rahatA hai; aur isaliye nirvikalpa, akRutrim, ek vignAnaghan hotA huA atyanta
akartA pratibhAsit hotA hai .
bhAvArtha : — jo paradravyake aur paradravyake bhAvonke kartRutvako agnAn jAnatA hai vah svayam kartA kyon banegA ? yadi agnAnI banA rahanA ho to paradravyakA kartA banegA ! isaliye gnAn honeke bAd paradravyakA kartRutva nahIn rahatA ..97..
ab isI arthakA kalasharUp kAvya kahate hain : —
shlokArtha : — [kil ] nishchayase [svayam gnAnan bhavan api ] svayam gnAnasvarUp hone par bhI [agnAnata tu ] agnAnake kAraN [ya ] jo jIv [satRuNAbhyavahArakArI ] ghAsake sAth ekamek hue sundar bhojanako khAnevAle hAthI Adi pashuonkI bhAnti, [rajyate ] rAg karatA hai (rAgakA aur apanA mishra svAd letA hai) [asau ] vah, [dadhIkShumadhurAmlarasAtigRuddhayA ] shrIkhanDake khaTTe-mIThe svAdakI ati lolupatAse [rasAlam pItvA ] shrIkhaNDako pItA huA bhI [gAn dugdham dogdhi iv nUnam ] svayam gAyakA dUdh pI rahA hai aisA mAnanevAle puruShake samAn hai
bhAvArtha : — jaise hAthIko ghAsake aur sundar AhArake bhinna svAdakA bhAn nahIn hotA usIprakAr agnAnIko pudgalakarmake aur apane bhinna svAdakA bhAn nahIn hotA; isaliye vah ekAkArarUpase rAgAdimen pravRutta hotA hai . jaise shrIkhaNDakA svAdalolup puruSh, (shrIkhaNDake) svAdabhedako na jAnakar, shrIkhaNDake svAdako mAtra dUdhakA svAd jAnatA hai usIprakAr agnAnI jIv sva-parake mishra svAdako apanA svAd samajhatA hai .57.
176