ih khalvanAderagnAnAtparAtmanorekatvAdhyAsen pudgalakarmavipAkadashAbhyAn mandatIvrasvAdAbhyAm- chalitavignAnaghanaikasvAdasyApyAtmana svAdan bhindAna shubhamashubhan vA yo yan bhAvamagnAnarUpamAtmA karoti sa AtmA tadA tanmayatven tasya bhAvasya vyApakatvAdbhavati kartA, sa bhAvopi cha tadA tanmayatven tasyAtmano vyApyatvAdbhavati karma; sa ev chAtmA tadA tanmayatven tasya bhAvasya bhAvakatvAdbhavatyanubhavitA, sa bhAvopi cha tadA tanmayatven tasyAtmano bhAvyatvAdbhavatyanubhAvya . evamagnAnI chApi parabhAvasya na kartA syAt .
gAthArtha : — [AtmA ] AtmA [yan ] jis [shubham ashubham ] shubh yA ashubh [bhAvan ] (apane) bhAvako [karoti ] karatA hai [tasya ] us bhAvakA [sa ] vah [khalu ] vAstavamen [kartA ] kartA hotA hai, [tat ] vah (bhAv) [tasya ] usakA [karma ] karma [bhavati ] hotA hai [sa AtmA tu ] aur vah AtmA [tasya ] usakA (us bhAvarUp karmakA) [vedaka ] bhoktA hotA hai .
TIkA : — apanA achalit vignAnaghanasvarUp ek svAd hone par bhI is lokamen jo yah AtmA anAdikAlIn agnAnake kAraN parake aur apane ekatvake adhyAsase manda aur tIvra svAdayukta pudgalakarmake vipAkakI do dashAonke dvArA apane (vignAnaghanasvarUp) svAdako bhedatA huA agnAnarUp shubh yA ashubh bhAvako karatA hai, vah AtmA us samay tanmayatAse us bhAvakA vyApak honese usakA kartA hotA hai aur vah bhAv bhI us samay tanmayatAse us AtmAkA vyApya honese usakA karma hotA hai; aur vahI AtmA us samay tanmayatAse us bhAvakA bhAvak honese usakA anubhav karanevAlA (bhoktA) hotA hai aur vah bhAv bhI us samay tanmayatAse us AtmAkA bhAvya honese usakA anubhAvya (bhogya) hotA hai . isaprakAr agnAnI bhI parabhAvakA kartA nahIn hai .
bhAvArtha : — pudgalakarmakA uday hone par, gnAnI use jAnatA hI hai arthAt vah gnAnakA hI kartA hotA hai aur agnAnI agnAnake kAraN karmodayake nimittase honevAle apane agnAnarUp shubhAshubh bhAvonkA kartA hotA hai . isaprakAr gnAnI apane gnAnarUp bhAvakA aur agnAnI apane agnAnarUp bhAvakA kartA hai; parabhAvakA kartA to gnAnI athavA agnAnI koI bhI nahIn hai ..102..
184