tattvatastasya kartA pratibhAyAt ? tata sthita khalvAtmA pudgalakarmaNAmakartA .
ih khalu paudgalikakarmaNa svabhAvAdanimittabhUtepyAtmanyanAderagnAnAttannimittabhUtenA- gnAnabhAven pariNamanAnnimittIbhUte sati sampadyamAnatvAt paudgalikan karmAtmanA kRutamiti nirvikalpa- vignAnaghanabhraShTAnAn vikalpaparAyaNAnAn pareShAmasti vikalpa . sa tUpachAr ev, na tu paramArtha . pariNamit karanA ashakya honese, apane dravya aur guN – dononko gnAnAvaraNAdi karmamen na DAlatA huA vah AtmA paramArthase usakA kartA kaise ho sakatA hai ? (kabhI nahIn ho sakatA .) isaliye vAstavamen AtmA pudgalakarmonkA akartA siddha huA ..104..
isaliye isake atirikta anya — arthAt AtmAko pudgalakarmonkA kartA kahanA so — upachAr hai, ab yah kahate hain : —
gAthArtha : — [jIve ] jIv [hetubhUte ] nimittabhUt hone par [bandhasya tu ] karmabandhakA [pariNAmam ] pariNAm hotA huA [dRuShTavA ] dekhakar, ‘[jIven ] jIvane [karma kRutan ] karma kiyA’ isaprakAr [upachAramAtreN ] upachAramAtrase [bhaNyate ] kahA jAtA hai .
TIkA : — is lokamen vAstavamen AtmA svabhAvase paudgalik karmako nimittabhUt na hone par bhI, anAdi agnAnake kAraN paudgalik karmako nimittarUp honevAle aise agnAnabhAvarUp pariNamatA honese nimittabhUt hone par, paudgalik karma utpanna hotA hai, isaliye ‘paudgalik karma AtmAne kiyA’ aisA nirvikalpa vignAnaghanasvabhAvase bhraShTa, vikalpaparAyaN agnAniyonkA vikalpa hai; vah vikalpa upachAr hI hai, paramArtha nahIn .