jah rAyA vavahArA dosaguNuppAdago tti Alavido .
yathA lokasya vyApyavyApakabhAven svabhAvat evotpadyamAneShu guNadoSheShu vyApyavyApak- bhAvAbhAvepi tadutpAdako rAjetyupachAra, tathA pudgaladravyasya vyApyavyApakabhAven svabhAvat evotpadyamAneShu guNadoSheShu vyApyavyApakabhAvAbhAvepi tadutpAdako jIv ityupachAra .
gAthArtha : — [yathA ] jaise [rAjA ] rAjAko [doShaguNotpAdaka iti ] prajAke doSh aur guNonko utpanna karanevAlA [vyavahArAt ] vyavahArase [Alapita ] kahA hai, [tathA ] usIprakAr [jIva ] jIvako [dravyaguNotpAdak ] pudgaladravyake dravya-guNako utpanna karanevAlA [vyavahArAt ] vyavahArase [bhaNita ] kahA gayA hai .
TIkA : — jaise prajAke guNadoShommen aur prajAmen vyApyavyApakabhAv honese sva-bhAvase hI (prajAke apane bhAvase hI) un guN-doShonkI utpatti hone par bhI — yadyapi un guN-doShommen aur rAjAmen vyApyavyApakabhAvakA abhAv hai tathApi yah upachArase kahA jAtA hai ki ‘unakA utpAdak rAjA hai’; isIprakAr pudgaladravyake guNadoShommen aur pudgaladravyamen vyApyavyApakabhAv honese sva-bhAvase hI (pudgaladravyake apane bhAvase hI) un guNadoShonkI utpatti hone par bhI — yadyapi un guNadoShommen aur jIvamen vyApyavyApakabhAvakA abhAv hai tathApi — ‘unakA utpAdak jIv hai’ aisA upachAr kiyA jAtA hai .
bhAvArtha : — jagatmen kahA jAtA hai ki ‘yathA rAjA tathA prajA’ . is kahAvatase prajAke guNadoShonko utpanna karanevAlA rAjA kahA jAtA hai . isIprakAr pudgaladravyake guNadoShonko utpanna karanevAlA jIv kahA jAtA hai . paramArthadRuShTise dekhA jAy to yah yathArtha nahIn, kintu upachAr hai ..108..
ab AgekI gAthAkA sUchak kAvya kahate hain : —
190