atattvopalabdhirUpeN gnAne svadamAnognAnodaya . mithyAtvAsanyamakaShAyayogodayA karmahetavastanmayAshchatvAro bhAvA . tattvAshraddhAnarUpeN gnAne svadamAno mithyAtvodaya, aviramaNarUpeN gnAne svadamAnosanyamodaya, kaluShopayogarUpeN gnAne svadamAna kaShAyodaya, shubhAshubhapravRutti- nivRuttivyApArarUpeN gnAne svadamAno yogodaya . athaiteShu paudgalikeShu mithyAtvAdyudayeShu hetubhUteShu yatpudgaladravyan karmavargaNAgatan gnAnAvaraNAdibhAvairaShTadhA svayamev pariNamate tatkhalu karmavargaNAgatan jIvanibaddhan yadA syAttadA jIva svayamevAgnAnAtparAtmanorekatvAdhyAsenAgnAnamayAnAn tattvAshraddhAnAdInAn svasya pariNAmabhAvAnAn heturbhavati . jIv [pariNAmabhAvAnAm ] (apane agnAnamay) pariNAmabhAvonkA [hetu ] hetu [bhavati ] hotA hai .
TIkA : — tattvake agnAnarUpase (vastusvarUpakI anyathA upalabdhirUpase) gnAnamen svAdarUp hotA huA agnAnakA uday hai . mithyAtva, asanyam, kaShAy aur yogake uday — jo ki (navIn) karmonke hetu hain — ve agnAnamay chAr bhAv hain . tattvake ashraddhAnarUpase gnAnamen svAdarUp hotA huA mithyAtvakA uday hai; aviramaNarUpase (atyAgabhAvarUpase) gnAnamen svAdarUp hotA huA asanyamakA uday hai; kaluSh (malin) upayogarUp gnAnamen svAdarUp hotA huA kaShAyakA uday hai; shubhAshubh pravRutti yA nivRuttike vyApArarUpase gnAnamen svAdarUp hotA huA yogakA uday hai . ye paudgalik mithyAtvAdike uday hetubhUt hone par jo kArmaNavargaNAgat pudgaladravya gnAnAvaraNAdibhAvase ATh prakAr svayamev pariNamatA hai, vah kArmaNavargaNAgat pudgaladravya jab jIvamen nibaddha hove tab jIv svayamev agnAnase sva-parake ekatvake adhyAsake kAraN tattva-ashraddhAn Adi apane agnAnamay pariNAmabhAvonkA hetu hotA hai .
bhAvArtha : — agnAnabhAvake bhedarUp mithyAtva, avirati, kaShAy aur yogake uday pudgalake pariNAm hain aur unakA svAd atattvashraddhAnAdirUpase gnAnamen AtA hai . ve uday nimittabhUt hone par, kArmaNavargaNArUp navIn pudgal svayamev gnAnAvaraNAdi karmarUp pariNamate hain aur jIvake sAth bandhate hain; aur us samay jIv bhI svayamev apane agnAnabhAvase atattvashraddhAnAdi bhAvarUp pariNamatA hai aur isaprakAr apane agnAnamay bhAvonkA kAraN svayam hI hotA hai .
mithyAtvAdikA uday honA, navIn pudgalonkA karmarUp pariNamanA tathA bandhanA, aur jIvakA apane atattvashraddhAnAdi bhAvarUp pariNamanA — yah tInon hI ek samayamen hote hain; sab svatantratayA apane Ap hI pariNamate hain, koI kisIkA pariNaman nahIn karAtA ..132 se 136..