chiti dvayordvAviti pakShapAtau .
stasyAsti nityan khalu chichchidev ..89..
mevan vyatItya mahatIn nayapakShakakShAm .
svan bhAvamekamupayAtyanubhUtimAtram ..90..
shlokArtha : — [bhAta ] jIv ‘bhAt’ (prakAshamAn arthAt vartamAn pratyakSha) hai [ekasya ] aisA ek nayakA pakSha hai aur [na tathA ] jIv ‘bhAt’ nahIn hai [parasya ] aisA dUsare nayakA pakSha haie; [iti ] isaprakAr [chiti ] chitsvarUp jIvake sambandhamen [dvayo ] do nayonke [dvau pakShapAtau ] do pakShapAt hain . [ya tattvavedI chyutapakShapAta ] jo tattvavettA pakShapAtarahit hai [tasya ] use [nityan ] nirantar [chit ] chitsvarUp jIv [khalu chit ev asti ] chitsvarUp hI hai (arthAt use chitsvarUp jIv jaisA hai vaisA nirantar anubhUt hotA hai) .
bhAvArtha : — baddha abaddha, mUDh amUDh, rAgI arAgI, dveShI adveShI, kartA akartA, bhoktA abhoktA, jIv ajIv, sUkShma sthUl, kAraN akAraN, kArya akArya, bhAv abhAv, ek anek, sAnta ananta, nitya anitya, vAchya avAchya, nAnA anAnA, chetya achetya, dRushya adRushya, vedya avedya, bhAt abhAt ityAdi nayonke pakShapAt hain . jo puruSh nayonke kathanAnusAr yathAyogya vivakShApUrvak tattvakA — vastusvarUpakA nirNay karake nayonke pakShapAtako chhoDatA hai use chitsvarUp jIvakA chitsvarUparUp anubhav hotA hai .
jIvamen anek sAdhAraN dharma hain, parantu chitsvabhAv usakA pragaT anubhavagochar asAdhAraN dharma hai, isaliye use mukhya karake yahAn jIvako chitsvarUp kahA hai .89.
ab uparokta 20 kalashonke kathanakA upasanhAr karate hain : —
shlokArtha : — [evan ] isaprakAr [svechchhA-samuchchhalad-analpa-vikalpa-jAlAm ] jisamen bahutase vikalponkA jAl apane Ap uThatA hai aisI [mahatIn ] baDI [nayapakShakakShAm ]