matkAryatvAbhAvAt, — iti tattvagnAnapUrvakan pudgaladravyan nimittabhUtan pratyAchakShANo naimittikabhUtan bandhasAdhakan bhAvan pratyAchaShTe, tathA samastamapi paradravyan pratyAchakShANastannimittan bhAvan pratyAchaShTe . evan dravyabhAvayorasti nimittanaimittikabhAva .
tanmUlAn bahubhAvasantatimimAmuddhartukAma samam .
yenonmUlitabandha eSh bhagavAnAtmAtmani sphU rjati ..178..
hai, isalie usako mere kAryatvakA abhAv hai;’’ — isaprakAr tattvagnAnapUrvak nimittabhUt pudgaladravyakA pratyAkhyAn karatA huA AtmA ( – muni) jaise naimittikabhUt bandhasAdhak bhAvakA pratyAkhyAn karatA hai, usIprakAr samasta paradravyakA pratyAkhyAn karatA huA ( – tyAg karatA huA) AtmA usake nimittase honevAle bhAvakA pratyAkhyAn karatA hai . isaprakAr dravya aur bhAvako nimitta-naimittikatA hai .
bhAvArtha : — yahAn adhakarma aur uddeshik AhArake dRuShTAntase dravya aur bhAvakI nimitta- naimittikatA dRuDh kI hai .
jis pApakarmase AhAr niShpanna ho us pApakarmako adhakarma kahate hain, tathA us AhArako bhI adhakarma kahate hain . jo AhAr, grahaN karanevAleke nimittase hI banAyA gayA ho use uddeshik kahate hain . aise (adhakarma aur uddeshik) AhArakA jisane pratyAkhyAn nahIn kiyA usane usake nimittase honevAle bhAvakA pratyAkhyAn nahIn kiyA aur jisane tattvagnAnapUrvak us AhArakA pratyAkhyAn kiyA hai usane usake nimittase honevAle bhAvakA pratyAkhyAn kiyA hai . isaprakAr samasta dravyako aur bhAvako nimitta-naimittikabhAv jAnanA chAhiye . jo paradravyako grahaN karatA hai use rAgAdibhAv bhI hote hain, vah unakA kartA bhI hotA hai aur isaliye karmakA bandha bhI karatA hai; jab AtmA gnAnI hotA hai tab use kuchh grahaN karanekA rAg nahIn hotA, isaliye rAgAdirUp pariNaman bhI nahIn hotA aur isaliye AgAmI bandha bhI nahIn hotA . (isaprakAr gnAnI paradravyakA kartA nahIn hai .)..286-287..
ab isI arthakA kalasharUp kAvya kahate hain, jisamen paradravyake tyAganekA upadesh hai : —
shlokArtha : — [iti ] isaprakAr (paradravya aur apane bhAvakI nimitta-naimittik tAko) [Alochya ] vichAr karake, [tad-mUlAn imAm bahubhAvasantatim samam uddhartukAma ]