AtmabandhayordvidhAkaraNan mokSha . bandhasvarUpagnAnamAtran taddheturityeke, tadasat; na karmabaddhasya bandhasvarUpagnAnamAtran mokShahetu, ahetutvAt, nigaDAdibaddhasya bandhasvarUpagnAnamAtravat . eten karmabandhaprapancharachanAparignAnamAtrasantuShTA utthApyante . jah bandhe chintanto bandhaNabaddho Na pAvadi vimokkhan .
gAthArtha : — [yathA nAm ] jaise [bandhanake ] bandhanamen [chirakAlapratibaddha ] bahut samayase bandhA huA [kashchit puruSha ] koI puruSh [tasya ] us bandhanake [tIvramandasvabhAvan ] tIvra-manda svabhAvako [kAlan cha ] aur kAlako (arthAt yah bandhan itane kAlase hai isaprakAr) [vijAnAti ] jAnatA hai, [yadi ] kintu yadi [na api chhedan karoti ] us bandhanako svayam nahIn kATatA [ten na muchyate ] to vah usase mukta nahIn hotA [tu ] aur [bandhanavasha san ] bandhanavash rahatA huA [bahuken api kAlen ] bahut kAlamen bhI [sa nara ] vah puruSh [vimokSham na prApnoti ] bandhanase chhUTanerUp muktiko prApta nahIn karatA; [iti ] isIprakAr jIv [karmabandhanAnAn ] ka rma-bandhanonke [pradeshasthitiprakRitim evam anubhAgam ] pradesh, sthiti, prakRu ti aur anubhAgako [jAnan api ] jAnatA huA bhI [na muchyate ] (ka rmabandhase) nahIn chhUTatA, [cha yadi sa ev shuddha ] kintu yadi vah svayam (rAgAdiko dUr ka rake) shuddha hotA hai [muchyate ] tabhI chhUTatA hai-mukta hotA hai .
TIkA : — AtmA aur bandhakA dvidhAkaraN (arthAt AtmA aur bandhako alag alag kar denA) so mokSha hai . kitane hI log kahate hain ki ‘bandhake svarUpakA gnAnamAtra mokShakA kAraN hai (arthAt bandhake svarUpako jAnanemAtrase hI mokSha hotA hai)’, kintu yah asat hai; karmase bandhe hue (jIv)ko bandhake svarUpakA gnAnamAtra mokShakA kAraN nahIn hai, kyonki jaise beDI Adise bandhe hue (jIv)ko bandhake svarUpakA gnAnamAtra bandhase mukta honekA kAraN nahIn hai . usIprakAr karmase bandhe hue (jIv)ko karmabandhake svarUpakA gnAnamAtra karmabandhase mukta honekA kAraN nahIn hai . is kathanase unakA utthApan (khaNDan) kiyA gayA hai jo karmabandhake prapanchakI (-vistArakI) rachanAke gnAnamAtrase santuShTa ho rahe hain .
bhAvArtha : — koI anyamatI yah mAnate hain ki bandhake svarUpako jAn lenese hI mokSha ho jAtA hai . unakI is mAnyatAkA is kathanase nirAkaraN kar diyA gayA hai . jAnanemAtrase hI bandha nahIn kaT jAtA, kintu vah kATanese hI kaTatA hai ..288 se 290..
ab yah kahate hain ki bandhake vichAr karate rahanese bhI bandha nahIn kaTatA : —
426