jIv ev mithyAtvAdibhAvakarmaNa kartA, tasyAchetanaprakRitikAryatvechetanatvAnuShangAt . svasyaiv jIvo mithyAtvAdibhAvakarmaNa kartA, jIven pudgaladravyasya mithyAtvAdibhAvakarmaNi kriyamANe pudgaladravyasya chetanAnuShangAt . na cha jIva prakRitishcha mithyAtvAdibhAvakarmaNo dvau kartArau, jIvavad- chetanAyA prakRuterapi tatphalabhogAnuShangAt . na cha jIva prakRitishcha mithyAtvAdibhAvakarmaNo dvAvapyakartArau, svabhAvat ev pudgaladravyasya mithyAtvAdibhAvAnuShangAt . tato jIva kartA, svasya karma kAryamiti siddham . pudgaladravyako [mithyAtvam ] mithyAtvabhAvarUp [kuruta ] ka rate hain aisA mAnA jAye, [tasmAt ] to [dvAbhyAn kRutan tat ] jo dononke dvArA kiyA [tasya phalam ] usakA phal [dvau api bhunyjAte ] donon bhogenge !
[ath ] athavA yadi [pudgaladravyan ] pudgaladravyako [mithyAtvam ] mithyAtvabhAvarUp [na prakRiti karoti ] na to prakRu ti ka ratI hai [na jIva ] aur na jIv ka ratA hai ( – donommense koI nahIn ka ratA) aisA mAnA jAy, [tasmAt ] to [pudgaladravyan mithyAtvam ] pudgaladravya svabhAvase hI mithyAtvabhAvarUp siddha hogA ! [tat tu na khalu mithyA ] kyA yah vAstavamen mithyA nahIn hai ?
(isase yah siddha hotA hai ki apane mithyAtvabhAvakA — bhAvakarmakA — kartA jIv hI hai .)
TIkA : — jIv hI mithyAtvAdi bhAvakarmakA kartA hai; kyonki yadi vah (bhAvakarma) achetan prakRitikA kArya ho to use ( – bhAvakarmako) achetanatvakA prasang A jAyegA . jIv apane hI mithyAtvAdi bhAvakarmakA kartA hai; kyonki yadi jIv pudgaladravyake mithyAtvAdi bhAvakarmako kare to pudgaladravyako chetanatvakA prasang A jAyegA . aur jIv tathA prakRiti donon mithyAtvAdi bhAvakarmake kartA hain aisA bhI nahIn hai; kyonki yadi ve donon kartA hon to jIvakI bhAnti achetan prakRitiko bhI us (-bhAvakarma)kA phal bhoganekA prasang A jAyegA . aur jIv tathA prakRiti donon mithyAtvAdi bhAvakarmake akartA hain so aisA bhI nahIn hai; kyonki yadi ve donon akartA hon to svabhAvase hI pudgaladravyako mithyAtvAdi bhAvakA prasang A jAyegA . isase yah siddha huA ki — jIv kartA hai aur apanA karma kArya hai (arthAt jIv apane mithyAtvAdi bhAvakarmakA kartA hai aur apanA bhAvakarma apanA kArya hai) .
bhAvArtha : — in gAthAommen yah siddha kiyA hai ki bhAvakarmakA kartA jIv hI hai . yahAn yah jAnanA chAhie ki — paramArthase anya dravya anya dravyake bhAvakA kartA nahIn hotA, isaliye jo chetanake bhAv hain unakA kartA chetan hI ho sakatA hai . is jIvake agnAnase jo mithyAtvAdi bhAvarUp pariNAm hain ve chetan hain, jaD nahIn; ashuddhanishchayanayase unhen chidAbhAs bhI kahA jAtA hai . isaprakAr