karmaivAtmAnamagnAninan karoti, gnAnAvaraNAkhyakarmodayamantareN tadanupapatte . karmaiv gnAninan karoti, gnAnAvaraNAkhyakarmakShayopashamamantareN tadanupapatte . karmaiv svApayati, nidrAkhyakarmoday- mantareN tadanupapatte . karmaiv jAgarayati, nidrAkhyakarmakShayopashamamantareN tadanupapatte . karmaiv sukhayati, sadvedyAkhyakarmodayamantareN tadanupapatte . karmaiv dukhayati, asadvedyAkhyakarmodayamantareN tadanupapatte . karmaiv mithyAdraShTin karoti, mithyAtvakarmodayamantareN tadanupapatte . karmaivAsanyatan api shakyate ] nahIn kiyA jA sak tA; [vistarata ] aur vistArase bhI [jIvasya jIvarUpan ] jIvakA jIvarUp [khalu ] nishchayase [lokamAtran jAnIhi ] lok mAtra jAno; [tata ] usase [kin sa hIna adhika vA ] kyA vah hIn athavA adhik hotA hai ? [dravyam kathan karoti ] tab phi ra (AtmA) dravyako (arthAt dravyarUp AtmAko) kaise ka ratA hai ?
[ath ] athavA yadi ‘[gnAyaka bhAva tu ] gnAyak bhAv to [gnAnasvabhAven tiShThati ] gnAn- svabhAvase sthit rahatA hai’ [iti matam ] aisA mAnA jAye, [tasmAt api] to isase bhI [AtmA svayam ] AtmA svayam [Atmana AtmAnan tu ] apane AtmAko [na karoti ] nahIn karatA yah siddha hogA !
(isaprakAr kartRutvako siddha karaneke liye vivakShAko badalakar jo pakSha kahA hai, vah ghaTit nahIn hotA .)
(isaprakAr, yadi karmakA kartA karma hI mAnA jAy to syAdvAdake sAth virodh AtA hai; isaliye AtmAko agnAn-avasthAmen kathanchit apane agnAnabhAvarUp karmakA kartA mAnanA chAhiye, jisase syAdvAdake sAth virodh nahIn AtA .)
TIkA : — (yahAn pUrvapakSha isaprakAr hai :) ‘‘karma hI AtmAko agnAnI karatA hai, kyonki gnAnAvaraN nAmak karmake udayake binA usakI ( – agnAnakI) anupapatti hai; karma hI (AtmAko) gnAnI karatA hai, kyonki gnAnAvaraN nAmak karmake kShayopashamake binA usakI anupapatti hai; karma hI sulAtA hai, kyonki nidrA nAmak karmake udayake binA usakI anupapatti hai; karma hI jagAtA hai, kyonki nidrA nAmak karmake kShayopashamake binA usakI anupapatti hai; karma hI sukhI karatA hai, kyonki sAtAvedanIy nAmak karmake udayake binA usakI anupapatti hai; karma
484