nijamanasi vidhatte kartRubhoktrorvibhedam .
svayamayamabhiShinchanshchichchamatkAr ev ..206..
[pashyantu ] dekho .
bhAvArtha : — sAnkhyamatAvalambI puruShako sarvathA ekAntase akartA, shuddha udAsIn chaitanyamAtra mAnate hain . aisA mAnanese puruShako sansArake abhAvakA prasang AtA hai; aur yadi prakRitiko sansAr mAnA jAye to vah bhI ghaTit nahIn hotA, kyonki prakRiti to jaD hai, use sukhadukhAdikA samvedan nahIn hai, to use sansAr kaisA ? aise anek doSh ekAnta mAnyatAmen Ate hain . sarvathA ekAnta vastukA svarUp hI nahIn hai . isilaye sAnkhyamatI mithyAdRuShTi hain; aur yadi jain bhI aisA mAnen to ve bhI mithyAdRuShTi hain . isaliye AchAryadev upadesh dete hain ki — sAnkhyamatiyonkI bhAnti jain AtmAko sarvathA akartA na mAnen; jab tak sva-parakA bhedavignAn na ho tab tak to use rAgAdikA — apane chetanarUp bhAvakarmonkA — kartA mAno, aur bhedavignAn honeke bAd shuddha vignAnaghan, samasta kartRutvake bhAvase rahit, ek gnAtA hI mAno . isaprakAr ek hI AtmAmen kartRutva tathA akartRutva — ye donon bhAv vivakShAvash siddha hote hain . aisA syAdvAd mat jainonkA hai; aur vastusvabhAv bhI aisA hI hai, kalpanA nahIn hai . aisA (syAdvAdAnusAr) mAnanese puruShako sansAr-mokSha AdikI siddhi hotI hai; aur sarvathA ekAnta mAnanese sarva nishchay-vyavahArakA lop hotA hai .205.
AgekI gAthAommen, ‘kartA anya hai aur bhoktA anya hai’ aisA mAnanevAle kShaNikavAdI bauddhamatiyonko unakI sarvathA ekAnta mAnyatAmen dUShaN batAyenge aur syAdvAd anusAr jisaprakAr vastusvarUp arthAt kartAbhoktApan hai usaprakAr kahenge . un gAthAonkA sUchak kAvya pratham kahate hain : —
shlokArtha : — [ih ] is jagatamen [eka ] koI ek to (arthAt kShaNik vAdI bauddhamatI to) [idam Atmatattvan kShaNikam kalpayitvA ] is Atmatattvako kShaNik ka lpit karake [nij-manasi ] apane manamen [kartRu-bhoktro vibhedam vidhatte ] ka rtA aur bhoktAkA bhed ka rate hain ( – ka rtA anya hai aur bhoktA anya hai, aisA mAnate hain); [tasya vimohan ] unake mohako (agnAnako) [ayam chit-chamatkAra ev svayam ] yah chaitanyachamatkAr hI svayam [nitya-amRut-oghai ] nityatArUp amRutake ogh( – samUh)ke dvArA [abhiShinchan ] abhisinchan