yen ten khalu vastu vastu tat .
kin karoti hi bahirluThannapi ..213..
aparavastuna antaram na vishati ] tathApi anya vastu anya vastuke bhItar pravesh nahIn karatI, [yata sakalam ev vastu svabhAv-niyatam iShyate ] kyonki samasta vastuen apane apane svabhAvamen nishchit hain, aisA mAnA jAtA hai . (AchAryadev ka hate hain ki – ) [ih ] aisA hone par bhI, [mohita ] mohit jIv, [svabhAv-chalan-Akula ] apane svabhAvase chalit hokar Akul hotA huA, [kim klishyate ] kyon klesh pAtA hai ?
bhAvArtha : — vastusvabhAv to niyamase aisA hai ki kisI vastumen koI vastu nahIn milatI . aisA hone par bhI, yah mohI prANI, ‘paragneyonke sAth apaneko pAramArthik sambandha hai’ aisA mAnakar, klesh pAtA hai, yah mahA agnAn hai .212.
puna AgekI gAthAonkA sUchak dUsarA kAvya kahate hain : —
shlokArtha : — [ih cha ] is lok men [yen ekam vastu anyavastuna na ] ek vastu anya vastukI nahIn hai, [ten khalu vastu tat vastu ] isaliye vAstavamen vastu vastu hI hai — [ayam nishchaya ] yah nishchay hai . [ka apara ] aisA honese koI anya vastu [aparasya bahi luThan api hi ] anya vastuke bAhar loTatI huI bhI [kin karoti ] usakA kyA kar sakatI hai ?
bhAvArtha : — vastukA svabhAv to aisA hai ki ek vastu anya vastuko nahIn badalA sakatI . yadi aisA na ho to vastukA vastutva hI na rahe . isaprakAr jahAn ek vastu anyako pariNamit nahIn kar sakatI, vahAn ek vastune anyakA kyA kiyA ? kuchh nahIn . chetan-vastuke sAth pudgal ekakShetrAvagAharUpase rah rahe hain tathApi ve chetanako jaD banAkar apanerUpamen pariNamit nahIn kar sake; tab phi ra pudgalane chetanakA kyA kiyA ? kuchh bhI nahIn .
isase yah samajhanA chAhie ki — vyavahArase paradravyonkA aur AtmAkA gney-gnAyak sambandha hone par bhI paradravya gnAyakakA kuchh bhI nahIn kar sakate aur gnAyak paradravyakA kuchh bhI nahIn kar sakatA .213.
ab, isI arthako dRuDh karanevAlA tIsarA kAvya kahate hain : —