paryAyeNAnubhUyamAnatAyAmaniyatatvan bhUtArthamapi nityavyavasthitan vAridhisvabhAv- mupetyAnubhUyamAnatAyAmabhUtArtham, tathAtmano vRuddhihAniparyAyeNAnubhUyamAnatAyAmaniyatatvan bhUtArthamapi nityavyavasthitamAtmasvabhAvamupetyAnubhUyamAnatAyAmabhUtArtham . yathA cha kAnchanasya snigdhapItagurutvAdiparyAyeNAnubhUyamAnatAyAn visheShatvan bhUtArthamapi pratyastamitasamastavisheShan kAnchanasvabhAvamupetyAnubhUyamAnatAyAmabhUtArtham, tathAtmano gnAnadarshanAdiparyAyeNAnubhUyamAnatAyAn visheShatvan bhUtArthamapi pratyastamitasamastavisheShamAtmasvabhAvamupetyAnubhUyamAnatAyAmabhUtArtham . yathA chApAn saptArchipratyayauShNyasamAhitatvaparyAyeNAnubhUyamAnatAyAn sanyuktatvan bhUtArthamapyekAntata shItamapsvabhAvamupetyAnubhUyamAnatAyAmabhUtArtham, tathAtmana karmapratyayamohasamAhitatva- paryAyeNAnubhUyamAnatAyAn sanyuktatvan bhUtArthamapyekAntata svayam bodhan jIvasvabhAvamupetyAnubhUy- mAnatAyAmabhUtArtham . visheShatA bhUtArtha hai — satyArtha hai, tathApi jisamen sarva visheSh vilay ho gaye hain aise suvarNa svabhAvake samIp jAkar anubhav karanepar visheShatA abhUtArtha hai — asatyArtha hai; isIprakAr AtmAkA, gnAn, darshan Adi guNarUp bhedonse anubhav karanepar visheShatA bhUtArtha hai — satyArtha hai, tathApi jisamen sarva visheSh vilay ho gaye hain aise AtmasvabhAvake samIp jAkar anubhav karanepar visheShatA abhUtArtha hai — asatyArtha hai .
jaise jalakA, agni jisakA nimitta hai aisI uShNatAke sAth sanyukta tArUp taptatArUp -avasthAse anubhav karanepar (jalako) uShNatArUp sanyukta tA bhUtArtha hai — satyArtha hai, tathApi ekAnta shItalatArUp jalasvabhAvake samIp jAkar anubhav karane par (uShNatAke sAth) sanyukta tA abhUtArtha hai — asatyArtha hai; isIprakAr AtmAkA, karma jisakA nimitta hai aise mohake sAth sanyukta tArUp avasthAse anubhav karanepar sanyukta tA bhUtArtha hai — satyArtha hai, tathApi jo svayam ekAnta bodharUp (gnAnarUp) hai aise jIvasvabhAvake samIp jAkar anubhav karanepar sanyukta tA abhUtArtha hai — asatyArtha hai .
bhAvArtha : — AtmA pAnch prakArase anekarUp dikhAI detA hai : — (1) anAdi kAlase karmapudgalake sambandhase bandhA huA karmapudgalake sparshavAlA dikhAI detA hai, (2) karmake nimittase honevAlI nar, nArak Adi paryAyommen bhinna bhinna svarUpase dikhAI detA hai, (3) shakti ke avibhAg pratichchhed (ansh) ghaTate bhI hain, baDhate bhI hain — yah vastusvabhAv hai, isalie vah nitya-niyat ekarUp dikhAI nahIn detA, (4) vah darshan, gnAn Adi anek guNonse visheSharUp dikhAI detA hai aur (5) karmake nimittase honevAle moh, rAg, dveSh Adi