mamaitatpUrvamAsInnaitasyAhan pUrvamAsan mamAhan pUrvamAsametasyaitatpUrvamAsIt, na mamaitatpunarbhaviShyati naitasyAhan punarbhaviShyAmi mamAhan punarbhaviShyAmyetasyaitatpunarbhaviShyatIti svadravya ev sadbhUtAtmavikalpasya pratibuddhalakShaNasya bhAvAt .
rasayatu rasikAnAn rochanan gnAnamudyat .
kil kalayati kAle kvApi tAdAtmyavRuttim ..22..
— isaprakAr jaise kisIko agnimen hI satyArtha agnikA vikalpa ho so pratibuddhakA lakShaN hai, isIprakAr ‘‘main yah paradravya nahIn hUn, yah paradravya mujhasvarUp nahIn hai, — main to main hI hUn, paradravya hai vah paradravya hI hai; merA yah paradravya nahIn, is paradravyakA main nahIn thA, — merA hI main hUn, paradravyakA paradravya hai; yah paradravya merA pahale nahIn thA, is paradravyakA main pahale nahIn thA, — merA main hI pahale thA, paradravyakA paradravya pahale thA; yah paradravya merA bhaviShyamen nahIn hogA, isakA main bhaviShyamen nahIn hoUngA, — main apanA hI bhaviShyamen hoUngA, is (paradravya)kA yah (paradravya) bhaviShyamen hogA’’ . — aisA jo svadravyamen hI satyArtha Atmavikalpa hotA hai vahI pratibuddha(gnAnI)kA lakShaN hai, isase gnAnI pahichAnA jAtA hai .
bhAvArtha : — jo paradravyamen AtmAkA vikalpa karatA hai vah to agnAnI hai aur jo apane AtmAko hI apanA mAnatA hai vah gnAnI hai — yah agni-Indhanake dRuShTAntase dRuDh kiyA hai ..20se22..
ab is arthakA kalasharUp kAvya kahate hain : —
shlokArtha : — [jagat ] jagat arthAt jagatke jIvo ! [AjanmalIDhan moham ] anAdi sansArase lekar Aj tak anubhav kiye gaye mohako [idAnIn tyajatu ] ab to chhoDo aur [rasikAnAn rochanan ] rasik janonko ruchikar, [udyat gnAnam ] uday huA jo gnAn usakA [rasayatu ] AsvAdan karo; kyonki [ih ] is lokamen [AtmA ] AtmA [kil ] vAstavamen [katham api ] kisIprakAr bhI [anAtmanA sAkam ] anAtmA(paradravya)ke sAth [kva api kAle ] kadApi [tAdAtmyavRuttim kalayati na ] tAdAtmyavRutti (ekatva)ko prApta nahIn hotA, kyonki [eka ] AtmA ek hai vah anya dravyake sAth ekatArUp nahIn hotA
bhAvArtha : — AtmA paradravyake sAth kisIprakAr kisI samay ekatAke bhAvako prApta nahIn