જો ઇંદિયે જિણિત્તા ણાણસહાવાધિયં મુણદિ આદં . તં ખલુ જિદિંદિયં તે ભણંતિ જે ણિચ્છિદા સાહૂ ..૩૧..
યઃ ખલુ નિરવધિબન્ધપર્યાયવશેન પ્રત્યસ્તમિતસમસ્તસ્વપરવિભાગાનિ નિર્મલભેદાભ્યાસકૌશ- લોપલબ્ધાન્તઃસ્ફુ ટાતિસૂક્ષ્મચિત્સ્વભાવાવષ્ટમ્ભબલેન શરીરપરિણામાપન્નાનિ દ્રવ્યેન્દ્રિયાણિ, પ્રતિ- વિશિષ્ટસ્વસ્વવિષયવ્યવસાયિતયા ખણ્ડશઃ આકર્ષન્તિ પ્રતીયમાનાખણ્ડૈકચિચ્છક્તિતયા ભાવેન્દ્રિયાણિ, ગ્રાહ્યગ્રાહકલક્ષણસમ્બન્ધપ્રત્યાસત્તિવશેન સહ સંવિદા પરસ્પરમેકીભૂતાનિવ ચિચ્છક્તેઃ સ્વયમેવાનુ-
નિશ્ચયવિષૈં સ્થિત સાધુજન ભાષૈં જિતેન્દ્રિય ઉન્હીંકો ..૩૧..
ગાથાર્થ : — [યઃ ] જો [ઇન્દ્રિયાણિ ] ઇન્દ્રિયોંકો [જિત્વા ] જીતકર [જ્ઞાન- સ્વભાવાધિકં ] જ્ઞાનસ્વભાવકે દ્વારા અન્યદ્રવ્યસે અધિક [આત્માનમ્ ] આત્માકો [જાનાતિ ] જાનતા હૈ [તં ] ઉસે, [યે નિશ્ચિતાઃ સાધવઃ ] જો નિશ્ચયનયમેં સ્થિત સાધુ હૈં [તે ] વે, [ખલુ ] વાસ્તવમેં [જિતેન્દ્રિયં ] જિતેન્દ્રિય [ભણન્તિ ] કહતે હૈં .
ટીકા : — (જો દ્રવ્યેન્દ્રિયોં, ભાવેન્દ્રિયોં તથા ઇન્દ્રિયોંકે વિષયભૂત પદાર્થોંકો — તીનોંકો અપનેસે અલગ કરકે સમસ્ત અન્યદ્રવ્યોંસે ભિન્ન અપને આત્માકા અનુભવ કરતા હૈ વહ મુનિ નિશ્ચયસે જિતેન્દ્રિય હૈ .) અનાદિ અમર્યાદરૂપ બન્ધપર્યાયકે વશ જિસમેં સમસ્ત સ્વ-પરકા વિભાગ અસ્ત હો ગયા હૈ (અર્થાત્ જો આત્માકે સાથ ઐસી એકમેક હો રહી હૈ કિ ભેદ દિખાઈ નહીં દેતા) ઐસી શરીરપરિણામકો પ્રાપ્ત દ્રવ્યેન્દ્રિયોંકો તો નિર્મલ ભેદાભ્યાસકી પ્રવીણતાસે પ્રાપ્ત અન્તરઙ્ગમેં પ્રગટ અતિસૂક્ષ્મ ચૈતન્યસ્વભાવકે અવલમ્બનકે બલસે સર્વથા અપનેસે અલગ કિયા; સો વહ દ્રવ્યેન્દ્રિયોંકો જીતના હુઆ . ભિન્ન-ભિન્ન અપને-અપને વિષયોંમેં વ્યાપારભાવસે જો વિષયોંકો ખણ્ડખણ્ડ ગ્રહણ કરતી હૈં (જ્ઞાનકો ખણ્ડખણ્ડરૂપ બતલાતી હૈં) ઐસી ભાવેન્દ્રિયોંકો, પ્રતીતિમેં આનેવાલી અખણ્ડ એક ચૈતન્યશક્તિતાકે દ્વારા સર્વથા અપનેસે ભિન્ન જાના; સો યહ ભાવેન્દ્રિયોંકા જીતના હુઆ . ગ્રાહ્યગ્રાહકલક્ષણવાલે સમ્બન્ધકી નિકટતાકે કારણ જો અપને સંવેદન (અનુભવ) કે સાથ પરસ્પર એક જૈસે હુએ દિખાઈ દેતે હૈં ઐસે, ભાવેન્દ્રિયોંકે
૬૮