માનષ્ટંકોત્કીર્ણૈકજ્ઞાયકસ્વભાવભાવસ્ય પરમાર્થતઃ પરભાવેન ભાવયિતુમશક્યત્વાત્કતમોઽપિ ન નામ મમ મોહોઽસ્તિ . કિંચૈતત્સ્વયમેવ ચ વિશ્વપ્રકાશચંચુરવિકસ્વરાનવરતપ્રતાપસંપદા ચિચ્છક્તિમાત્રેણ સ્વભાવભાવેન ભગવાનાત્મૈવાવબુધ્યતે યત્કિલાહં ખલ્વેકઃ તતઃ સમસ્તદ્રવ્યાણાં પરસ્પર- સાધારણાવગાહસ્ય નિવારયિતુમશક્યત્વાત્ મજ્જિતાવસ્થાયામપિ દધિખણ્ડાવસ્થાયામિવ પરિસ્ફુ ટસ્વદ- માનસ્વાદભેદતયા મોહં પ્રતિ નિર્મમત્વોઽસ્મિ, સર્વદૈવાત્મૈકત્વગતત્વેન સમયસ્યૈવમેવ સ્થિતત્વાત્ . ઇતીત્થં ભાવકભાવવિવેકો ભૂતઃ . ભાવક રૂપ હોનેવાલે પુદ્ગલદ્રવ્યસે રચિત મોહ મેરા કુછ ભી નહીં લગતા, ક્યોંકિ ટંકોત્કીર્ણ એક જ્ઞાયકસ્વભાવભાવકા પરમાર્થસે પરકે ભાવ દ્વારા ૧ભાના અશક્ય હૈ . ઔર યહાઁ સ્વયમેવ, વિશ્વકો (સમસ્ત વસ્તુઓંકો) પ્રકાશિત કરનેમેં ચતુર ઔર વિકાસરૂપ ઐસી જિસકી નિરન્તર શાશ્વતી પ્રતાપસમ્પદા હૈ ઐસે ચૈતન્યશક્તિમાત્ર સ્વભાવભાવકે દ્વારા, ભગવાન આત્મા હી જાનતા હૈ કિ — પરમાર્થસે મૈં એક હૂઁ ઇસલિએ, યદ્યપિ સમસ્ત દ્રવ્યોંકે પરસ્પર સાધારણ અવગાહકા ( – એકક્ષેત્રાવગાહકા) નિવારણ કરના અશક્ય હોનેસે મેરા આત્મા ઔર જડ, શ્રીખણ્ડકી ભાંતિ, એકમેક હો રહે હૈં તથાપિ, શ્રીખણ્ડકી ભાંતિ, સ્પષ્ટ અનુભવમેં આનેવાલે સ્વાદકે ભેદકે કારણ, મૈં મોહકે પ્રતિ નિર્મમ હી હૂઁ; ક્યોંકિ સદૈવ અપને એકત્વમેં પ્રાપ્ત હોનેસે સમય (આત્મપદાર્થ અથવા પ્રત્યેક પદાર્થ) જ્યોંકા ત્યોં હી સ્થિત રહતા હૈ . (દહી ઔર શક્કર મિલાનેસે શ્રીખંડ બનતા હૈ ઉસમેં દહી ઔર શક્કર એક જૈસે માલૂમ હોતે હૈં તથાપિ પ્રગટરૂપ ખટ્ટે-મીઠે સ્વાદકે ભેદસે ભિન્ન-ભિન્ન જાને જાતે હૈં; ઇસીપ્રકાર દ્રવ્યોંકે લક્ષણભેદસે જડ-ચેતનકે ભિન્ન-ભિન્ન સ્વાદકે કારણ જ્ઞાત હોતા હૈ કિ મોહકર્મકે ઉદયકા સ્વાદ રાગાદિક હૈ વહ ચૈતન્યકે નિજસ્વભાવકે સ્વાદસે ભિન્ન હી હૈ .) ઇસપ્રકાર ભાવકભાવ જો મોહકા ઉદય ઉસસે ભેદજ્ઞાન હુઆ .
ભાવાર્થ : — યહ મોહકર્મ જડ પુદ્ગલદ્રવ્ય હૈ; ઉસકા ઉદય કલુષ (મલિન) ભાવરૂપ હૈ; વહ ભાવ ભી, મોહકર્મકા ભાવ હોનેસે, પુદ્ગલકા હી વિકાર હૈ . યહ ભાવકકા ભાવ જબ ઇસ ચૈતન્યકે ઉપયોગકે અનુભવમેં આતા હૈ તબ ઉપયોગ ભી વિકારી હોકર રાગાદિરૂપ મલિન દિખાઈ દેતા હૈ . જબ ઉસકા ભેદજ્ઞાન હો કિ ‘ચૈતન્યકી શક્તિકી વ્યક્તિ તો જ્ઞાનદર્શનોપયોગમાત્ર હૈ ઔર યહ કલુષતા રાગદ્વેષમોહરૂપ હૈ, વહ દ્રવ્યકર્મરૂપ જડ પુદ્ગલદ્રવ્યકી હૈ’, તબ ભાવકભાવ જો દ્રવ્યકર્મરૂપ મોહકા ભાવ ઉસસે અવશ્ય ભેદભાવ હોતા હૈ ઔર આત્મા અવશ્ય અપને ચૈતન્યકે અનુભવરૂપ સ્થિત હોતા હૈ ..૩૬..
૭૮
૧ભાના = ભાવ્યરૂપ કરના; બનાના .