અમૂનિ હિ ધર્માધર્માકાશકાલપુદ્ગલજીવાન્તરાણિ સ્વરસવિજૃમ્ભિતાનિવારિતપ્રસરવિશ્વ- ઘસ્મરપ્રચણ્ડચિન્માત્રશક્તિકવલિતતયાત્યન્તમન્તર્મગ્નાનીવાત્મનિ પ્રકાશમાનાનિ ટંકોત્કીર્ણૈકજ્ઞાયક- સ્વભાવત્વેન તત્ત્વતોઽન્તસ્તત્ત્વસ્ય તદતિરિક્તસ્વભાવતયા તત્ત્વતો બહિસ્તત્ત્વરૂપતાં પરિત્યક્તુમ- શક્યત્વાન્ન નામ મમ સન્તિ . કિંચૈતત્સ્વયમેવ ચ નિત્યમેવોપયુક્તસ્તત્ત્વત એવૈકમનાકુલમાત્માનં કલયન્ ભગવાનાત્મૈવાવબુધ્યતે યત્કિલાહં ખલ્વેકઃ તતઃ સંવેદ્યસંવેદકભાવમાત્રોપજાતેતરેતર- સંવલનેઽપિ પરિસ્ફુ ટસ્વદમાનસ્વભાવભેદતયા ધર્માધર્માકાશકાલપુદ્ગલજીવાન્તરાણિ પ્રતિ
૧ગાથાર્થ : — [બુધ્યતે ] યહ જાને કિ [ધર્માદિઃ ] ‘યહ ધર્મ આદિ દ્રવ્ય [મમ નાસ્તિ ] મેરે કુછ ભી નહીં લગતે, [એકઃ ઉપયોગઃ એવ ] એક ઉપયોગ હી [અહમ્ ] મૈં હૂઁ — [તં ] ઐસા જાનનેકો [સમયસ્ય વિજ્ઞાયકાઃ ] સિદ્ધાન્તકે અથવા સ્વપરકે સ્વરૂપરૂપ સમયકે જાનનેવાલે [ધર્મનિર્મમત્વં ] ધર્મદ્રવ્યકે પ્રતિ નિર્મમત્વ [બ્રુવન્તિ ] કહતે હૈં .
ટીકા : — અપને નિજરસસે જો પ્રગટ હુઈ હૈ, જિસકા વિસ્તાર અનિવાર હૈ તથા સમસ્ત પદાર્થોંકો ગ્રસિત કરનેકા જિસકા સ્વભાવ હૈ ઐસી પ્રચણ્ડ ચિન્માત્ર શક્તિકે દ્વારા ગ્રાસીભૂત કિયે જાનેસે, માનો અત્યન્ત અન્તર્મગ્ન હો રહે હોં — જ્ઞાનમેં તદાકાર હોકર ડૂબ રહે હોં ઇસપ્રકાર આત્મામેં પ્રકાશમાન યહ ધર્મ, અધર્મ, આકાશ, કાલ, પુદ્ગલ ઔર અન્ય જીવ — યે સમસ્ત પરદ્રવ્ય મેરે સમ્બન્ધી નહીં હૈં; ક્યોંકિ ટંકોત્કીર્ણ એક જ્ઞાયકસ્વભાવત્વસે પરમાર્થતઃ અન્તરઙ્ગતત્ત્વ તો મૈં હૂઁ ઔર વે પરદ્રવ્ય મેરે સ્વભાવસે ભિન્ન સ્વભાવવાલે હોનેસે પરમાર્થતઃ બાહ્યતત્ત્વરૂપતાકો છોડનેકે લિયે અસમર્થ હૈં (ક્યોંકિ વે અપને સ્વભાવકા અભાવ કરકે જ્ઞાનમેં પ્રવિષ્ટ નહીં હોતે) . ઔર યહાઁ સ્વયમેવ, (ચૈતન્યમેં) નિત્ય ઉપયુક્ત ઔર પરમાર્થસે એક, અનાકુલ આત્માકા અનુભવ કરતા હુઆ ભગવાન આત્મા હી જાનતા હૈ કિ — મૈં પ્રગટ નિશ્ચયસે એક હી હૂઁ ઇસલિએ, જ્ઞેયજ્ઞાયકભાવમાત્રસે ઉત્પન્ન પરદ્રવ્યોંકે સાથ પરસ્પર મિલન હોને પર ભી, પ્રગટ સ્વાદમેં આનેવાલે સ્વભાવકે ભેદકે કારણ ધર્મ, અધર્મ, આકાશ, કાલ, પુદ્ગલ ઔર અન્ય જીવોંકે પ્રતિ મૈં નિર્મમ હૂઁ; ક્યોંકિ સદા હી અપને એકત્વમેં પ્રાપ્ત હોનેસે સમય (આત્મપદાર્થ અથવા પ્રત્યેક પદાર્થ) જ્યોં કા ત્યોં હી સ્થિત રહતા હૈ; (અપને સ્વભાવકો કોઈ નહીં છોડતા) . ઇસપ્રકાર જ્ઞેયભાવોંસે ભેદજ્ઞાન હુઆ ..૩૭..
૮૦
૧ઇસ ગાથાકા અર્થ ઐસા ભી હોતા હૈ : — ‘ધર્મ આદિ દ્રવ્ય મેરે નહીં હૈં, મૈં એક હૂઁ’ ઐસા ઉપયોગ હી જાને, ઉસ ઉપયોગકો સમયકે જાનનેવાલે ધર્મ પ્રતિ નિર્મમ કહતે હૈં .