ઇહ ખલુ તદસાધારણલક્ષણાકલનાત્ક્લીબત્વેનાત્યન્તવિમૂઢાઃ સન્તસ્તાત્ત્વિકમાત્માન- મજાનન્તો બહવો બહુધા પરમપ્યાત્માનમિતિ પ્રલપન્તિ . નૈસર્ગિકરાગદ્વેષકલ્માષિત- મધ્યવસાનમેવ જીવસ્તથાવિધાધ્યવસાનાત્ અંગારસ્યેવ કાર્ષ્ણ્યાદતિરિક્તત્વેનાન્યસ્યાનુપ- લભ્યમાનત્વાદિતિ કેચિત્ . અનાદ્યનન્તપૂર્વાપરીભૂતાવયવૈકસંસરણક્રિયારૂપેણ ક્રીડત્કર્મૈવ જીવઃ કર્મણોઽતિરિક્તત્વેનાન્યસ્યાનુપલભ્યમાનત્વાદિતિ કેચિત્ . તીવ્રમન્દાનુભવભિદ્યમાનદુરંત- રાગરસનિર્ભરાધ્યવસાનસંતાન એવ જીવસ્તતોઽતિરિક્તસ્યાન્યસ્યાનુપલભ્યમાનત્વાદિતિ કેચિત્ . નવપુરાણાવસ્થાદિભાવેન પ્રવર્તમાનં નોકર્મૈવ જીવઃ શરીરાદતિરિક્તત્વેનાન્યસ્યાનુ- પલભ્યમાનત્વાદિતિ કેચિત્ . વિશ્વમપિ પુણ્યપાપરૂપેણાક્રામન્ કર્મવિપાક એવ જીવઃ શુભાશુભભાવાદતિરિક્તત્વેનાન્યસ્યાનુપલભ્યમાનત્વાદિતિ કેચિત્ . સાતાસાતરૂપેણાભિ- વ્યાપ્તસમસ્તતીવ્રમન્દત્વગુણાભ્યાં ભિદ્યમાનઃ કર્માનુભવ એવ જીવઃ સુખદુઃખાતિરિક્તત્વે- મિથ્યાદૃષ્ટિ જીવ [પરમ્ ] પરકો [આત્માનં ] આત્મા [વદન્તિ ] કહતે હૈં . [તે ] ઉન્હેં [નિશ્ચયવાદિભિઃ ] નિશ્ચયવાદિયોંને ( — સત્યાર્થવાદિયોંને) [પરમાર્થવાદિનઃ ] પરમાર્થવાદી ( — સત્યાર્થવક્તા) [ન નિર્દિષ્ટાઃ ] નહીં કહા હૈ .

ટીકા : — ઇસ જગતમેં આત્માકા અસાધારણ લક્ષણ ન જાનનેકે કારણ નપુંસકતાસે અત્યન્ત વિમૂઢ હોતે હુએ, તાત્ત્વિક (પરમાર્થભૂત) આત્માકો ન જાનનેવાલે બહુતસે અજ્ઞાની જન અનેક પ્રકારસે પરકો ભી આત્મા કહતે હૈં, બકતે હૈં . કોઈ તો ઐસા કહતે હૈં કિ સ્વાભાવિક અર્થાત્ સ્વયમેવ ઉત્પન્ન હુએ રાગ-દ્વેષકે દ્વારા મલિન જો અધ્યવસાન (અર્થાત્ મિથ્યા અભિપ્રાય યુક્ત વિભાવપરિણામ) વહ હી જીવ હૈ, ક્યોંકિ જૈસે કાલેપનસે અન્ય અલગ કોઈ કોયલા દિખાઈ નહીં દેતા ઉસીપ્રકાર તથાવિધ અધ્યવસાનસે ભિન્ન અન્ય કોઈ આત્મા દિખાઈ નહીં દેતા .૧. કોઈ કહતે હૈં કિ અનાદિ જિસકા પૂર્વ અવયવ હૈ ઔર અનન્ત જિસકા ભવિષ્યકા અવયવ હૈ ઐસી એક સંસરણરૂપ (ભ્રમણરૂપ) જો ક્રિયા હૈ ઉસરૂપસે ક્રીડા કરતા હુઆ કર્મ હી જીવ હૈ, ક્યોંકિ કર્મસે ભિન્ન અન્ય કોઈ જીવ દિખાઈ નહીં દેતા .૨. કોઈ કહતે હૈં કિ તીવ્ર-મન્દ અનુભવસે ભેદરૂપ હોનેવાલે, દુરન્ત (જિસકા અન્ત દૂર હૈ ઐસા) રાગરૂપ રસસે ભરે હુએ અધ્યવસાનોંકી સન્તતિ (પરિપાટી) હી જીવ હૈ, ક્યોંકિ ઉસસે અન્ય અલગ કોઈ જીવ દિખાઈ નહીં દેતા .૩. કોઈ કહતે હૈં કિ નઈ ઔર પુરાની અવસ્થા ઇત્યાદિ ભાવસે પ્રવર્તમાન નોકર્મ હી જીવ હૈ, ક્યોંકિ શરીરસે અન્ય અલગ કોઈ જીવ દિખાઈ નહીં દેતા .૪. કોઈ યહ કહતે હૈં કિ સમસ્ત લોકકો પુણ્યપાપરૂપસે વ્યાપ્ત કરતા હુઆ કર્મકા વિપાક હી જીવ હૈ, ક્યોંકિ શુભાશુભ ભાવસે અન્ય અલગ કોઈ જીવ દિખાઈ નહીં દેતા .૫. કોઈ