અટ્ઠવિહં પિ ય કમ્મં સવ્વં પોગ્ગલમયં જિણા બેંતિ .
અધ્યવસાનાદિભાવનિર્વર્તકમષ્ટવિધમપિ ચ કર્મ સમસ્તમેવ પુદ્ગલમયમિતિ કિલ સકલજ્ઞ- જ્ઞપ્તિઃ . તસ્ય તુ યદ્વિપાકકાષ્ઠામધિરૂઢસ્ય ફલત્વેનાભિલપ્યતે તદનાકુલત્વલક્ષણસૌખ્યાખ્યાત્મ- સ્વભાવવિલક્ષણત્વાત્કિલ દુઃખમ્ . તદન્તઃપાતિન એવ કિલાકુલત્વલક્ષણા અધ્યવસાનાદિભાવાઃ . હોતા હો તો ઉસકા નિષેધ કિયા હૈ . યદિ સમઝનેમેં અધિક કાલ લગે તો છહ માસસે અધિક નહીં લગેગા; ઇસલિએ અન્ય નિષ્પ્રયોજન કોલાહલકા ત્યાગ કરકે ઇસમેં લગ જાનેસે શીઘ્ર હી સ્વરૂપકી પ્રાપ્તિ હો જાયગી ઐસા ઉપદેશ હૈ .૩૪.
અબ શિષ્ય પૂછતા હૈ કિ ઇન અધ્યવસાનાદિ ભાવોંકો જીવ નહીં કહા, અન્ય ચૈતન્યસ્વભાવકો જીવ કહા; તો યહ ભાવ ભી ચૈતન્યકે સાથ સમ્બન્ધ રખનેવાલે પ્રતિભાસિત હોતે હૈં, (વે ચૈતન્યકે અતિરિક્ત જડકે તો દિખાઈ નહીં દેતે) તથાપિ ઉન્હેં પુદ્ગલકે સ્વભાવ ક્યોં કહા ? ઉસકે ઉત્તરસ્વરૂપ ગાથાસૂત્ર કહતે હૈં : —
પરિપાકમેં જિસ કર્મકા ફલ દુઃખ નામ પ્રસિદ્ધ હૈ ..૪૫..
ગાથાર્થ : — [અષ્ટવિધમ્ અપિ ચ ] આઠોં પ્રકારકા [કર્મ ] કર્મ [સર્વં ] સબ [પુદ્ગલમયં ] પુદ્ગલમય હૈ ઐસા [જિનાઃ ] જિનેન્દ્રભગવાન સર્વજ્ઞદેવ [બ્રુવન્તિ ] કહતે હૈં — [યસ્ય વિપચ્યમાનસ્ય ] જિસ પક્વ હોકર ઉદયમેં આનેવાલે કર્મકા [ફલં ] ફલ [તત્ ] પ્રસિદ્ધ [દુઃખમ્ ] દુઃખ હૈ [ઇતિ ઉચ્યતે ] ઐસા કહા હૈ .
ટીકા : — અધ્યવસાનાદિ સમસ્ત ભાવોંકો ઉત્પન્ન કરનેવાલા જો આઠોં પ્રકારકા જ્ઞાનાવરણાદિ કર્મ હૈ વહ સભી પુદ્ગલમય હૈ ઐસા સર્વજ્ઞકા વચન હૈ . વિપાકકી મર્યાદાકો પ્રાપ્ત ઉસ કર્મકે ફલરૂપસે જો કહા જાતા હૈ વહ (અર્થાત્ કર્મફલ), અનાકુલતાલક્ષણ — સુખનામક આત્મસ્વભાવસે વિલક્ષણ હૈ ઇસલિએ, દુઃખ હૈ . ઉસ દુઃખમેં હી આકુલતાલક્ષણ અધ્યવસાનાદિ ભાવ
૯૪