ભગવાન્ શ્રી કુન્દકુન્દાચાર્યદેવપ્રણીત યહ ‘સમયપ્રાભૃત’ અથવા ‘સમયસાર’ નામકા શાસ્ત્ર ‘દ્વિતીય શ્રુતસ્કંધ’કા સર્વોત્કૃષ્ટ આગમ હૈ.
‘દ્વિતીય શ્રુતસ્કંધ’કી ઉત્પત્તિ કિસ પ્રકાર હુઈ, યહ પહલે હમ પટ્ટાવલિઓંકે આધારસે સંક્ષેપમેં દેખ લેવેં.
આજ સે ૨૪૬૬ વર્ષ પહલે ઇસ ભરતક્ષેત્રકી પુણ્ય-ભૂમિમેં મોક્ષમાર્ગકા પ્રકાશ કરનેકે લિયે જગત્પૂજ્ય પરમ ભટ્ટારક ભગવાન્ શ્રી મહાવીરસ્વામી અપની સાતિશય દિવ્યધ્વનિ દ્વારા સમસ્ત પદાર્થોંકા સ્વરૂપ પ્રગટ કર રહે થે. ઉનકે નિર્વાણકે પશ્ચાત્ પાંચ શ્રુતકેવલી હુએ, ઉનમેંસે અન્તિમ શ્રુતકેવલી શ્રી ભદ્રબાહુસ્વામી હુએ. વહાઁ તક તો દ્વાદશાંગશાસ્ત્રકે પ્રરૂપણસે વ્યવહારનિશ્ચયાત્મક મોક્ષમાર્ગ યથાર્થ પ્રવર્તતા રહા. તત્પશ્ચાત્ કાલદોષસે ક્રમક્રમસે અંગાોંકે જ્ઞાનકી વ્યુચ્છિત્તિ હોતી ગઈ. ઇસપ્રકાર અપાર જ્ઞાનસિંધુકા બહુ ભાગ વિચ્છેદ હો જાનેકે પશ્ચાત્ દૂસરે ભદ્રબાહુસ્વામી આચાર્યકી પરિપાટીમેં દો મહા સમર્થ મુનિ હુએ — એકકા નામ શ્રી ધરસેન આચાર્ય તથા દૂસરોંકા નામ શ્રી ગુણધર આચાર્ય થા. ઉનસે મિલે હુએ જ્ઞાનકે દ્વારા ઉનકી પરમ્પરામેં હોનેવાલે આચાર્યોંને શાસ્ત્રોંકી રચનાએઁ કી ઔર શ્રી વીરભગવાનકે ઉપદેશકા પ્રવાહ પ્રવાહિત રખા.
શ્રી ધરસેન આચાર્યકો અગ્રાયણીપૂર્વકે પાઁચવેઁ ‘વસ્તુ’ અધિકારકે મહાકર્મપ્રકૃતિ નામક ચૌથે પ્રાભૃતકા જ્ઞાન થા. ઉસ જ્ઞાનામૃતમેંસે અનુક્રમસે ઉનકે પીછેકે આચાર્યોં દ્વારા ષ્ટખંડાગમ તથા ઉસકી ધવલા-ટીકા, ગોમ્મ્ટસાર, લબ્ધિસાર, ક્ષપણાસાર આદિ શાસ્ત્રોંકી રચના હુઈ. ઇસપ્રકાર પ્રથમ શ્રુતસ્કંધકી ઉત્પત્તિ હૈ. ઉસમેં જીવ ઔર કર્મકે સંયોગસે હુએ આત્માકી સંસાર-પર્યાયકા — ગુણસ્થાન, માર્ગણાસ્થાન આદિકા — સંક્ષિપ્ત વર્ણન હૈ, પર્યાયાર્થિકનયકો પ્રધાન કરકે કથન હૈ. ઇસ નયકો અશુદ્ધદ્રવ્યાર્થિક ભી કહતે હૈં ઔર અધ્યાત્મભાષાસે અશુદ્ધ-નિશ્ચયનય અથવા વ્યવહાર કહતે હૈં.
શ્રી ગુણધર આચાર્યકો જ્ઞાનપ્રવાદપૂર્વકી દસવીં ‘વસ્તુ’કે તૃતીય પ્રાભૃતકા જ્ઞાન થા. ઉસ જ્ઞાનમેંસે ઉનકે પીછેકે આચાર્યોંને અનુક્રમસે સિદ્ધાન્ત રચે. ઇસપ્રકાર સર્વજ્ઞ ભગવાન્ મહાવીરસે પ્રવાહિત હોતા હુવા જ્ઞાન, આચાર્યોંકી પરમ્પરાસે ભગવાન્ શ્રી કુન્દકુન્દાચાર્યદેવકો પ્રાપ્ત હુઆ. ઉન્હોંને