ભગવાન કુન્દકુન્દાચાર્યકે રચે હુએ અનેક શાસ્ત્ર હૈં; ઉસમેંસે થોડે અભી વિદ્યમાન હૈં. ત્રિલોકનાથ સર્વજ્ઞદેવકે મુખસે પ્રવાહિત શ્રુતામૃતકી સરિતામેંસે જો અમૃત-ભાજન ભર લિયે ગયે થે, વે અમૃતભાજન વર્તમાનમેં ભી અનેક આત્માર્થિયોંકો આત્મ-જીવન અર્પણ કરતે હૈં. ઉનકે પંચાસ્તિકાયસંગ્રહ, પ્રવચનસાર ઔર સમયસાર નામકે તીન ઉત્તમોત્તમ શાસ્ત્ર ‘પ્રાભૃતત્રય’ કહલાતે હૈં. ઇન તીન પરમાગમોંમેં હજારોં શાસ્ત્રોંકા સાર આ જાતા હૈ. ઇન તીન પરમાગમોંમેં ભગવાન શ્રી કુન્દકુન્દાચાર્યકે પશ્ચાત્ લિખે ગયે અનેક ગ્રન્થોંકે બીજ નિહિત હૈં ઐસા સૂક્ષ્મ દૃષ્ટિસે અભ્યાસ કરને પર માલૂમ હોતા હૈ. પંચાસ્તિકાયસંગ્રહમેં છહ દ્રવ્યોંકા ઔર નૌ તત્ત્વોંકા સ્વરૂપ સંક્ષેપમેં કહા હૈ. પ્રવચનસારકો જ્ઞાન, જ્ઞેય ઔર ચરણાનુયોગસૂચક ચૂલિકા — ઇસ પ્રકાર તીન અધિકારોંમેં વિભાજિત કિયા હૈ. સમયસારમેં નવ તત્ત્વોંકા શુદ્ધનયકી દૃષ્ટિસે કથન હૈ.
શ્રી સમયસાર અલૌકિક શાસ્ત્ર હૈ. આચાર્યભગવાન્ને ઇસ જગતકે જીવોં પર પરમ કરુણા કરકે ઇસ શાસ્ત્રકી રચના કી હૈ. ઉસમેં મૌક્ષમાર્ગકા યથાર્થ સ્વરૂપ જૈસા હૈ વૈસા કહા ગયા હૈ. અનન્ત કાલસે પરિભ્રમણ કરતે હુએ જીવોંકો જો કુછ ભી સમઝના બાકી રહ ગયા હૈ, વહ ઇસ પરમાગમમેં સમઝાયા ગયા હૈ. પરમ કૃપાલુ આચાર્યભગવાન્ ઇસ શાસ્ત્રકા પ્રારમ્ભ કરતે હુએ સ્વયં હી કહતે હૈં : — ‘કામભોગબંધકી કથા સબને સુની હૈ, પરિચય કિયા હૈ, અનુભવ કિયા હૈ, લેકિન પરસે ભિન્ન એકત્વકી પ્રાપ્તિ હી કેવલ દુર્લભ હૈ. ઉસ એકત્વકી — પરસે ભિન્ન આત્માકી — બાત
અર્થ : — કુન્દપુષ્પકી પ્રભાકો ધારણ કરનેવાલી જિનકી કીર્તિકે દ્વારા દિશાએઁ વિભૂષિત હુઈ હૈં, જો ચારણોંકે — ચારણઋદ્ધિધારી મહામુનિયોંકે — સુન્દર હસ્તકમલોંકે ભ્રમર થે ઔર જિન પવિત્રાત્માને ભરતક્ષેત્રમેં શ્રુતકી પ્રતિષ્ઠા કી હૈ, વે વિભુ કુન્દકુન્દ ઇસ પૃથ્વી પર કિસસે બન્દ્ય નહીં હૈં ?
અર્થ : — યતીશ્વર (શ્રી કુન્દકુન્દસ્વામી) રજઃસ્થાનકો — ભૂમિતલકો – છોડકર ચાર અંગુલ ઊ પર આકાશમેં ચલતે થે, ઉસસે મૈં યહ સમઝતા હૂઁ કિ, વે અન્તરઙ્ગ તથા બહિરઙ્ગ રજસે (અપના) અત્યન્ત અસ્પૃષ્ટત્વ વ્યક્ત કરતે થે ( — વે અન્તરઙ્ગમેં રાગાદિ મલસે ઔર બાહ્યમેં ધૂલસે અસ્પૃષ્ટ થે) .