મૈં ઇસ શાસ્ત્રમેં સમસ્ત નિજ વૈભવસે (આગમ, યુક્તિ, પરમ્પરા ઔર અનુભવસે) કહૂઁગા.’ ઇસ પ્રતિજ્ઞાકે અનુસાર આચાર્યદેવ ઇસ શાસ્ત્રમેં આત્માકા એકત્વ — પર-દ્રવ્યસે ઔર પરભાવોંસે ભિન્નતા — સમઝાતે હૈં. વે કહતે હૈં કિ ‘જો આત્માકો અબદ્ધસ્પૃષ્ટ, અનન્ય, નિયત, અવિશેષ ઔર અસંયુક્ત દેખતે હૈં વે સમગ્ર જિનશાસનકો દેખતે હૈં’. ઔર ભી વે કહતે હૈં કિ ‘ઐસા નહીં દેખનેવાલે અજ્ઞાનીકે સર્વ ભાવ અજ્ઞાનમય હૈં’. ઇસ પ્રકાર, જહાઁ તક જીવકો સ્વયંકી શુદ્ધતાકા અનુભવ નહીં હોતા વહાઁ તક વહ મોક્ષમાર્ગી નહીં હૈ; ભલે હી વહ વ્રત, સમિતિ, ગુપ્તિ આદિ વ્યવહારચારિત્ર પાલતા હો ઔર સર્વ આગમ ભી પઢ ચુકા હો. જિસકો શુદ્ધ આત્માકા અનુભવ વર્તતા હૈ વહ હી સમ્યગ્દૃષ્ટિ હૈ. રાગાદિકે ઉદયમેં સમ્યક્ત્વી જીવ કભી એકાકારરૂપ પરિણમતા નહીં હૈં, પરન્તુ ઐસા અનુભવતા હૈ કિ ‘યહ, પુદ્ગલકર્મરૂપ રાગકે વિપાકરૂપ ઉદય હૈ; વહ મેરા ભાવ નહીં હૈં, મૈં તો એક જ્ઞાયકભાવ હૂઁ.’ યહાઁ પ્રશ્ન હોગા કિ રાગાદિભાવ હોને પર ભી આત્મા શુદ્ધ કૈસે હો સકતા હૈ ? ઉત્તરમેં સ્ફ ટિકમણિકા દૃષ્ટાન્ત દિયા ગયા હૈ. જૈસે સ્ફ ટિકમણિ લાલ કપડેકે સંયોગસે લાલ દિખાઈ દેતા હૈ — હોતા હૈ તો ભી સ્ફ ટિકમણિકે સ્વભાવકી દૃષ્ટિસે દેખને પર સ્ફ ટિકમણિને નિર્મલપના છોડા નહીં હૈ, ઉસી પ્રકાર આત્મા રાગાદિ કર્મોદયકે સંયોગસે રાગી દિખાઈ દેતા હૈ — હોતા હૈ તો ભી શુદ્ધનયકી દૃષ્ટિસે ઉસને શુદ્ધતા છોડી નહીં હૈ. પર્યાયદૃષ્ટિસે અશુદ્ધતા વર્તતી હોને પર ભી દ્રવ્યદૃષ્ટિસે શુદ્ધતાકા અનુભવ હો સકતા હૈ. વહ અનુભવ ચતુર્થ ગુણસ્થાન મેં હોતા હૈ. ઇસસે વાચકકો સમઝમેં આયેગા કિ સમ્યગ્દર્શન કિતના દુષ્કર હૈ. સમ્યગ્દૃષ્ટિકા પરિણમન હી પલટ ગયા હોતા હૈ. વહ ચાહે જો કાર્ય કરતે હુએ ભી શુદ્ધ આત્માકો હી અનુભવતા હૈ. જૈસે લોલુપી મનુષ્ય નમક ઔર શાકકે સ્વાદકા ભેદ નહીં કર સકતા, ઉસી પ્રકાર અજ્ઞાની જ્ઞાનકા ઔર રાગકા ભેદ નહીં કર સકતા, જૈસે અલુબ્ધ મનુષ્ય શાકસે નમકકા ભિન્ન સ્વાદ લે સકતા હૈ ઉસી પ્રકાર સમ્યગ્દૃષ્ટિ રાગસે જ્ઞાનકો ભિન્ન હી અનુભવતા હૈ. અબ યહ પ્રશ્ન હોતા હૈ કિ ઐસા સમ્યગ્દર્શન કિસ પ્રકાર પ્રાપ્ત કિયા જા સકતા હૈ અર્થાત્ રાગ ઔર આત્માકી ભિન્નતા કિસ પ્રકાર અનુભવાંશપૂર્વક સમઝમેં આયે ? આચાર્ય ભગવાન્ ઉત્તર દેતે હૈં કિ — પ્રજ્ઞારૂપી છૈનીસે છેદને પર વે દોંનો ભિન્ન હો જાતે હૈં, અર્થાત્ જ્ઞાનસે હી — વસ્તુકે યથાર્થ સ્વરૂપ કી પહચાનસે હી — , અનાદિકાલસે રાગદ્વેષકે સાથ એકાકારરૂપ પરિણમતા આત્મા ભિન્નપને પરિણમને લગતા હૈ; ઇસસે અન્ય દૂસરા કોઈ ઉપાય નહીં હૈ. ઇસલિયે પ્રત્યેક જીવકો વસ્તુકે યથાર્થ સ્વરૂપકી પહિચાન કરનેકા પ્રયત્ન સદા કર્તવ્ય હૈ.

ઇસ શાસ્ત્રકા મુખ્ય ઉદ્દેશ યથાર્થ આત્મસ્વરૂપકી પહિચાન કરાના હૈ. ઇસ ઉદ્દેશકી પૂર્તિકે લિયે ઇસ શાસ્ત્રમેં આચાર્યભગવાનને અનેક વિષયોંકા નિરૂપણ કિયા હૈ. જીવ ઔર પુદ્ગલકે નિમિત્ત-નૈમિત્તિકપના હોને પર ભી દોનોંકા અત્યન્ત સ્વતન્ત્ર પરિણમન, જ્ઞાનીકો રાગ-દ્વેષકા અકર્તા- અભોક્તાપના, અજ્ઞાનીકો રાગદ્વેષકા કર્તાભોક્તાપના, સાંખ્યદર્શનકી એકાન્તિકતા, ગુણસ્થાન- આરોહણમેં ભાવકા ઔર દ્રવ્યકા નિમિત્ત-નૈમિત્તિકપના, વિકારરૂપ પરિણમન કરનેમેં અજ્ઞાનીકા