વ્યવહારનય આત્મા ઔર પુદ્ગલકર્મકે કર્તૃ-
કર્મભાવ ઔર ભોક્તૃ ભોગ્યભાવ કહતા હૈ
.
આત્માકો પુદ્ગલકર્મકા કર્તા ઔર ભોક્તા માના
જાય તો મહાન દોષ — સ્વપરકે અભિન્ન-
પનેકા પ્રસંગ — આતા હૈ; વહ મિથ્યાત્વ હોનેસે
જિનદેવકો સમ્મત નહીં હૈ
. ........
મિથ્યાત્વાદિ આસ્રવ જીવ-અજીવકે ભેદસે
દો પ્રકારકે હૈં, ઐસા કથન ઔર
ઉસકા હેતુ
. .........................
આત્માકે મિથ્યાત્વ, અજ્ઞાન, અવિરતિ — યે તીન
પરિણામ અનાદિ હૈં; ઉનકા કર્તૃપના ઔર ઉનકે
નિમિત્તસે પુદ્ગલકા કર્મરૂપ હોના
.
આત્મા મિથ્યાત્વાદિભાવરૂપ ન પરિણમે તબ કર્મકા
કર્તા નહીં હૈ
. .......................
અજ્ઞાનસે કર્મ કૈસે હોતા હૈ ઐસા શિષ્યકા પ્રશ્ન
ઔર ઉસકા ઉત્તર
...................
કર્મકે કર્તાપનકા મૂલ અજ્ઞાન હી હૈ
.
......
જ્ઞાનકે હોને પર કર્તાપન નહીં હોતા
.
......
વ્યવહારી જીવ પુદ્ગલકર્મકા કર્તા આત્માકો
કહતે હૈં, યહ અજ્ઞાન હૈ
...........
આત્મા પુદ્ગલકર્મકા કર્તા નિમિત્ત-નૈમિત્તિક-
ભાવસે ભી નહીં હૈ; આત્માકે યોગ-ઉપયોગ હૈં
વે નિમિત્ત-નૈમિત્તિકભાવસે કર્તા હૈં ઔર યોગ-
ઉપયોગકા આત્મા કર્તા હૈ
. .............
જ્ઞાની જ્ઞાનકા હી કર્તા હૈ
. ..................
અજ્ઞાની ભી અપને અજ્ઞાનભાવકા હી કર્તા હૈ,
પુદ્ગલકર્મકા કર્તા તો જ્ઞાની યા અજ્ઞાની કોઈ
નહીં હૈ, ક્યોંકિ પરદ્રવ્યોંકે પરસ્પર કર્તૃકર્મ-
ભાવ નહીં હૈં
. .............................
એક દ્રવ્ય અન્ય દ્રવ્યકા કુછ ભી કર સકતા
નહીં
. .................................
જીવ નિમિત્તભૂત બનને પર કર્મકા પરિણામ હોતા
હુઆ દેખકર ઉપચારસે કહા જાતા હૈ કિ યહ
કર્મ જીવને કિયા
. ..................
મિથ્યાત્વાદિ સામાન્ય આસ્રવ ઔર ગુણસ્થાનરૂપ
ઉનકે વિશેષ બંધકે કર્તા હૈં, નિશ્ચયકર
ઇનકા જીવ કર્તાભોક્તા નહીં હૈ
....
જીવ ઔર આસ્રવોંકા ભેદ દિખલાયા હૈ; અભેદ
કહનેમેં દૂષણ દિયા હૈ
. .............
સાંખ્યમતી, પુરુષ ઔર પ્રકૃતિકો અપરિણામી
કહતે હૈં ઉસકા નિષેધ કર પુરુષ ઔર
પુદ્ગલકો પરિણામી કહા હૈ
. ......
જ્ઞાનસે જ્ઞાનભાવ ઔર અજ્ઞાનસે અજ્ઞાનભાવ હી
ઉત્પન્ન હોતા હૈ
. ......................
અજ્ઞાની જીવ દ્રવ્યકર્મ બંધનેકા નિમિત્તરૂપ
અજ્ઞાનાદિ ભાવોંકા હેતુ હોતા હૈ
....
પુદ્ગલકે પરિણામ તો જીવસે જુદે હૈં ઔર જીવકે
પુદ્ગલસે જુદે હૈં
. ....................
કર્મ જીવસે બદ્ધસ્પૃષ્ટ હૈ યા અબદ્ધસ્પૃષ્ટ ઐસે
શિષ્યકે પ્રશ્નકા નિશ્ચય-વ્યવહાર દોનોં નયોંસે
ઉત્તર
. ..................................
જો નયોંકે પક્ષસે રહિત હૈ વહ કર્તૃકર્મભાવસે
રહિત સમયસાર — શુદ્ધ આત્મા
—
હૈ ઐસા
કહકર અધિકાર પૂર્ણ
. .............
૩. પુણ્ય-પાપ અધિકાર
શુભાશુભ કર્મકે સ્વભાવકા વર્ણન
.........
દોનોં હી કર્મ બન્ધકે કારણ હૈં
. ..........
ઇસલિયે દોનોં કર્મોંકા નિષેધ
. .............
ઉસકા દૃષ્ટાંત ઔર આગમકી
સાક્ષી
. .................................
જ્ઞાન મોક્ષકા કારણ હૈ
. .....................
વિષય
ગાથા
વિષય
ગાથા
૮૪
૮૫-૮૬
૮૭-૮૮
૮૯-૯૨
૯૩
૯૪-૯૫
૯૬
૯૭
૯૮-૯૯
૧૦૦
૧૦૧
૧૦૨
૧૦૩-૧૦૪
૧૦૫-૧૦૮
૧૦૯-૧૧૨
૧૧૩-૧૧૫
૧૧૬-૧૨૫
૧૨૬-૧૩૧
૧૩૨-૧૩૬
૧૩૭-૧૪૦
૧૪૧
૧૪૨-૧૪૪
૧૪૫
૧૪૬
૧૪૭
૧૪૮-૧૫૦
૧૫૧
[૨૫ ]