અથ પ્રથમત એવ સ્વભાવભાવભૂતતયા ધ્રુવત્વમવલંબમાનામનાદિભાવાન્તરપરપરિવૃત્તિ- વિશ્રાંતિવશેનાચલત્વમુપગતામખિલોપમાનવિલક્ષણાદ્ભુતમાહાત્મ્યત્વેનાવિદ્યમાનૌપમ્યામપવર્ગસંજ્ઞિકાં ગતિમાપન્નાન્ ભગવતઃ સર્વસિદ્ધાન્ સિદ્ધત્વેન સાધ્યસ્યાત્મનઃ પ્રતિચ્છન્દસ્થાનીયાન્ ભાવદ્રવ્યસ્તવાભ્યાં સ્વાત્મનિ પરાત્મનિ ચ નિધાયાનાદિનિધનશ્રુતપ્રકાશિતત્વેન નિખિલાર્થસાર્થસાક્ષાત્કારિકેવલિપ્રણીત- ત્વેન શ્રુતકેવલિભિઃ સ્વયમનુભવદ્ભિરભિહિતત્વેન ચ પ્રમાણતામુપગતસ્યાસ્ય સમયપ્રકાશક સ્ય પ્રાભૃતા- હ્વયસ્યાર્હત્પ્રવચનાવયવસ્ય સ્વપરયોરનાદિમોહપ્રહાણાય ભાવવાચા દ્રવ્યવાચા ચ પરિભાષણમુપક્રમ્યતે .

ટીકા : — યહાઁ (સંસ્કૃત ટીકામેં) ‘અથ’ શબ્દ મંગલકે અર્થકો સૂચિત કરતા હૈ . ગ્રંથકે પ્રારંભમેં સર્વ સિદ્ધોંકો ભાવ-દ્રવ્યસ્તુતિસે અપને આત્મામેં તથા પરકે આત્મામેં સ્થાપિત કરકે ઇસ સમય નામક પ્રાભૃતકા ભાવવચન ઔર દ્રવ્યવચનસે પરિભાષણ (વ્યાખ્યાન) પ્રારમ્ભ કરતે હૈં — ઇસ પ્રકાર શ્રી કુન્દકુન્દાચાર્યદેવ કહતે હૈં . વે સિદ્ધ ભગવાન્, સિદ્ધત્વકે કારણ, સાધ્ય જો આત્મા ઉસકે પ્રતિચ્છન્દકે સ્થાન પર હૈં, — જિનકે સ્વરૂપકા સંસારી ભવ્યજીવ ચિંતવન કરકે, ઉનકે સમાન અપને સ્વરૂપકો ધ્યાકર, ઉન્હીં કે સમાન હો જાતે હૈં ઔર ચારોં ગતિયોંસે વિલક્ષણ પંચમગતિ – મોક્ષકો પ્રાપ્ત કરતે હૈં . વહ પંચમગતિ સ્વભાવસ્વરૂપ હૈ, ઇસલિએ ધ્રુવત્વકા અવલમ્બન કરતી હૈ . ચારોં ગતિયાઁ પરનિમિત્તસે હોતી હૈં, ઇસલિએ ધ્રુવ નહીં કિન્તુ વિનશ્વર હૈં . ‘ધ્રુવ’ વિશેષણસે પંચમગતિમેં ઇસ વિનશ્વરતાકા વ્યવચ્છેદ હો ગયા . ઔર વહ ગતિ અનાદિકાલસે પરભાવોંકે નિમિત્તસે હોનેવાલે પરમેં ભ્રમણ, ઉસકી વિશ્રાંતિ (અભાવ)કે વશ અચલતાકો પ્રાપ્ત હૈ . ઇસ વિશેષણસે, ચારોં ગતિયોંમેં પર નિમિત્તસે જો ભ્રમણ હોતા હૈ, ઉસકા પંચમગતિમેં વ્યવચ્છેદ હો ગયા . ઔર વહ જગત્મેં જો સમસ્ત ઉપમાયોગ્ય પદાર્થ હૈં ઉનસે વિલક્ષણ — અદ્ભુત મહિમાવાલી હૈ, ઇસલિએ ઉસે કિસીકી ઉપમા નહીં મિલ સકતી . ઇસ વિશેષણસે ચારોં ગતિયોંમેં જો પરસ્પર કથંચિત્ સમાનતા પાઈ જાતી હૈ, ઉસકા પંચમગતિમેં નિરાકરણ હો ગયા . ઔર ઉસ ગતિકા નામ અપવર્ગ હૈ . ધર્મ, અર્થ ઔર કામ — ત્રિવર્ગ કહલાતે હૈં; મોક્ષગતિ ઇસ વર્ગમેં નહીં હૈ, ઇસલિએ ઉસે અપવર્ગ કહી હૈ . — ઐસી પંચમગતિકો સિદ્ધ ભગવાન્ પ્રાપ્ત હુએ હૈં . ઉન્હેં અપને તથા પરકે આત્મામેં સ્થાપિત કરકે, સમયકા (સર્વ પદાર્થોંકા અથવા જીવ પદાર્થકા) પ્રકાશક જો પ્રાભૃત નામક અર્હત્પ્રવચનકા અવયવ હૈ ઉસકા, અનાદિકાલસે ઉત્પન્ન હુએ અપને ઔર પરકે મોહકા નાશ કરનેકે લિએ પરિભાષણ કરતા હૂઁ . વહ અર્હત્પ્રવચનકા અવયવ અનાદિનિધન પરમાગમ શબ્દબ્રહ્મસે પ્રકાશિત હોનેસે, સર્વ પદાર્થોંકે સમૂહકો સાક્ષાત્ કરનેવાલે કેવલી ભગવાન્ સર્વજ્ઞદેવ દ્વારા પ્રણીત હોનેસે ઔર કેવલિયોંકે નિકટવર્તી સાક્ષાત્ સુનનેવાલે તથા સ્વયં અનુભવ કરનેવાલે શ્રુતકેવલી ગણધરદેવોંકે દ્વારા કથિત હોનેસે પ્રમાણતાકો પ્રાપ્ત હૈ . યહ અન્ય વાદિયોંકે આગમકી ભાઁતિ છદ્મસ્થ (અલ્પજ્ઞાનિયોં)કી કલ્પના માત્ર નહીં હૈ કિ જિસકા અપ્રમાણ હો .

ભાવાર્થ : — ગાથાસૂત્રમેં આચાર્યદેવને ‘વક્ષ્યામિ’ કહા હૈ, ઉસકા અર્થ ટીકાકારને ‘વચ્

૬