ઇહ કિલ સકલસ્યાપિ જીવલોકસ્ય સંસારચક્રક્રોડાધિરોપિતસ્યાશ્રાંતમનંતદ્રવ્યક્ષેત્ર- કાલભવભાવપરાવર્તૈઃ સમુપક્રાંતભ્રાન્તેરેકચ્છત્રીકૃતવિશ્વતયા મહતા મોહગ્રહેણ ગોરિવ વાહ્યમાનસ્ય પ્રસભોજ્જૃમ્ભિતતૃષ્ણાતંક ત્વેન વ્યક્તાન્તરાધેરુત્તમ્યોત્તમ્ય મૃગતૃષ્ણાયમાનં વિષયગ્રામમુપરુન્ધાનસ્ય પરસ્પરમાચાર્યત્વમાચરતોઽનન્તશઃ શ્રુતપૂર્વાનન્તશઃ પરિચિતપૂર્વાનન્તશોઽનુભૂતપૂર્વા ચૈકત્વવિરુદ્ધત્વેના- ત્યન્તવિસંવાદિન્યપિ કામભોગાનુબદ્ધા કથા . ઇદં તુ નિત્યવ્યક્તતયાન્તઃપ્રકાશમાનમપિ કષાયચક્રેણ સહૈકીક્રિયમાણત્વાદત્યન્તતિરોભૂતં સત્ સ્વસ્યાનાત્મજ્ઞતયા પરેષામાત્મજ્ઞાનામનુપાસનાચ્ચ ન
ગાથાર્થ : — [સર્વસ્ય અપિ ] સર્વ લોકકો [કામભોગબન્ધકથા ] કામભોગસમ્બન્ધી બન્ધકી કથા તો [શ્રુતપરિચિતાનુભૂતા ] સુનનેમેં આ ગઈ હૈ, પરિચયમેં આ ગઈ હૈ, ઔર અનુભવમેં ભી આ ગઈ હૈ, ઇસલિયે સુલભ હૈ; કિન્તુ [વિભક્ત સ્ય ] ભિન્ન આત્માકા [એકત્વસ્ય ઉપલમ્ભઃ ] એકત્વ હોના કભી ન તો સુના હૈ, ન પરિચયમેં આયા હૈ ઔર ન અનુભવમેં આયા હૈ, ઇસલિયે [કેવલં ] એક વહ [ન સુલભઃ ] સુલભ નહીં હૈ .
ટીકા : — ઇસ સમસ્ત જીવલોકકો, કામભોગસમ્બન્ધી કથા એકત્વસે વિરુદ્ધ હોનેસે અત્યન્ત વિસંવાદ કરાનેવાલી હૈ (આત્માકા અત્યન્ત અનિષ્ટ કરનેવાલી હૈ) તથાપિ, પહલે અનન્ત બાર સુનનેમેં આઈ હૈ, અનન્ત બાર પરિચયમેં આઈ હૈ ઔર અનન્ત બાર અનુભવમેં ભી આ ચુકી હૈ . વહ જીવલોક, સંસારરૂપી ચક્રકે મધ્યમેં સ્થિત હૈ, નિરન્તર દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાલ, ભવ ઔર ભાવરૂપ અનન્ત પરાવર્તનોંકે કારણ ભ્રમણકો પ્રાપ્ત હુઆ હૈ, સમસ્ત વિશ્વકો એકછત્ર રાજ્યસે વશ કરનેવાલા મહા મોહરૂપી ભૂત જિસકે પાસ બૈલકી ભાંતિ ભાર વહન કરાતા હૈ, જોરસે પ્રગટ હુએ તૃષ્ણારૂપી રોગકે દાહસે જિસકો અન્તરંગમેં પીડા પ્રગટ હુઈ હૈ, આકુલિત હો હોકર મૃગજલકી ભાઁતિ વિષયગ્રામકો (ઇન્દ્રિયવિષયોંકે સમૂહકો) જિસને ઘેરા ડાલ રખા હૈ, ઔર વહ પરસ્પર આચાર્યત્વ ભી કરતા હૈ (અર્થાત્ દૂસરોંસે કહકર ઉસી પ્રકાર અંગીકાર કરવાતા હૈ) . ઇસલિયે કામભોગકી કથા તો સબકે લિયે સુલભ હૈ . કિન્તુ નિર્મલ ભેદજ્ઞાનરૂપી પ્રકાશસે સ્પષ્ટ ભિન્ન દિખાઈ દેનેવાલા યહ માત્ર ભિન્ન આત્માકા એકત્વ હી — જો કિ સદા પ્રગટરૂપસે અન્તરઙ્ગમેં પ્રકાશમાન હૈ તથાપિ કષાયચક્ર (-કષાયસમૂહ)કે સાથ એકરૂપ જૈસા કિયા જાતા હૈ, ઇસલિયે અત્યન્ત તિરોભાવકો પ્રાપ્ત હુઆ હૈ ( – ઢક રહા હૈ) વહ — અપનેમેં અનાત્મજ્ઞતા હોનેસે ( — સ્વયં આત્માકો ન જાનનેસે) ઔર અન્ય આત્માકો જાનનેવાલોંકી સંગતિ – સેવા ન કરનેસે, ન તો પહલે કભી સુના હૈ, ન પહલે કભી પરિચયમેં આયા હૈ ઔર ન પહલે કભી
૧૨