ઇહ કિલ સકલોદ્ભાસિસ્યાત્પદમુદ્રિતશબ્દબ્રહ્મોપાસનજન્મા, સમસ્તવિપક્ષક્ષોદક્ષમાતિ- નિસ્તુષયુક્તયવલમ્બનજન્મા, નિર્મલવિજ્ઞાનઘનાન્તર્નિમગ્નપરાપરગુરુપ્રસાદીકૃ તશુદ્ધાત્મતત્ત્વાનુશાસન- જન્મા, અનવરતસ્યન્દિસુન્દરાનન્દમુદ્રિતામન્દસંવિદાત્મકસ્વસંવેદનજન્મા ચ યઃ કશ્ચનાપિ મમાત્મનઃ સ્વો વિભવસ્તેન સમસ્તેનાપ્યયં તમેકત્વવિભક્તમાત્માનં દર્શયેઽહમિતિ બદ્ધવ્યવસાયોઽસ્મિ . કિન્તુ યદિ દર્શયેયં તદા સ્વયમેવ સ્વાનુભવપ્રત્યક્ષેણ પરીક્ષ્ય પ્રમાણીકર્તવ્યમ્ . યદિ તુ સ્ખલેયં તદા તુ ન છલગ્રહણજાગરૂકૈર્ભવિતવ્યમ્ .

ટીકા : — આચાર્ય કહતે હૈં કિ જો કુછ મેરે આત્માકા નિજવૈભવ હૈ, ઉસ સબસે મૈં ઇસ એકત્વવિભક્ત આત્માકો દિખાઊઁગા, ઐસા મૈંને વ્યવસાય (ઉદ્યમ, નિર્ણય) કિયા હૈ . કૈસા હૈ મેરે આત્માકા નિજવૈભવ ? ઇસ લોકમેં પ્રગટ સમસ્ત વસ્તુઓંકા પ્રકાશક ઔર ‘સ્યાત્’ પદકી મુદ્રાવાલા જો શબ્દબ્રહ્મ — અર્હન્તકા પરમાગમ — ઉસકી ઉપાસનાસે જિસકા જન્મ હુઆ હૈ . (‘સ્યાત્’કા અર્થ ‘કથંચિત્’ હૈ અર્થાત્ કિસી પ્રકારસે – કિસી અપેક્ષાસે – કહના . પરમાગમકો શબ્દબ્રહ્મ કહનેકા કારણ યહ હૈ કિ — અર્હન્તકે પરમાગમમેં સામાન્ય ધર્મોંકે — વચનગોચર સમસ્ત ધર્મોંકે — નામ આતે હૈં ઔર વચનસે અગોચર જો વિશેષધર્મ હૈં ઉનકા અનુમાન કરાયા જાતા હૈ; ઇસપ્રકાર વહ સર્વ વસ્તુઓંકા પ્રકાશક હૈ, ઇસલિયે ઉસે સર્વવ્યાપી કહા જાતા હૈ, ઔર ઇસીલિએ ઉસે શબ્દબ્રહ્મ કહતે હૈં .) પુનઃ વહ નિજવૈભવ કૈસા હૈ ? સમસ્ત વિપક્ષ — અન્યવાદિયોંકે દ્વારા ગૃહીત સર્વથા એકાન્તરૂપ નયપક્ષકે નિરાકરણમેં સમર્થ અતિનિસ્તુષ નિર્બાધ યુક્તિ કે અવલમ્બનસે ઉસ નિજવૈભવકા જન્મ હુઆ હૈ , પુનઃ વહ કૈસા હૈ ? નિર્મલ વિજ્ઞાનઘન આત્મામેં અન્તર્નિમગ્ન (અન્તર્લીન) પરમગુરુ – સર્વજ્ઞદેવ ઔર અપરગુરુ — ગણધરાદિકસે લેકર હમારે ગુરુપર્યન્ત, ઉનકે પ્રસાદરૂપસે દિયા ગયા જો શુદ્ધાત્મતત્ત્વકા અનુગ્રહપૂર્વક ઉપદેશ ઉસસે નિજવૈભવકા જન્મ હુઆ હૈ . પુનઃ વહ કૈસા હૈ ? નિરન્તર ઝરતા હુઆ — સ્વાદમેં આતા હુઆ જો સુન્દર આનન્દ હૈ, ઉસકી મુદ્રાસે યુક્ત પ્રચુરસંવેદનરૂપ સ્વસંવેદનસે નિજવૈભવકા જન્મ હુઆ હૈ . યોં જિસ-જિસ પ્રકારસે મેરે જ્ઞાનકા વૈભવ હૈ ઉસ સમસ્ત વૈભવસે દિખાતા હૂઁ . મૈં જો યહ દિખાઊઁ તો ઉસે સ્વયમેવ અપને અનુભવ- પ્રત્યક્ષસે પરીક્ષા કરકે પ્રમાણ કરના; ઔર યદિ કહીં અક્ષર, માત્રા, અલંકાર, યુક્તિ આદિ પ્રકરણોંમેં ચૂક જાઊઁ તો છલ (દોષ) ગ્રહણ કરનેમેં સાવધાન મત હોના . (શાસ્ત્રસમુદ્રકે બહુતસે પ્રકરણ હૈં, ઇસલિએ યહાઁ સ્વસંવેદનરૂપ અર્થ પ્રધાન હૈ; ઇસલિએ અર્થકી પરીક્ષા કરની ચાહિએ .)

ભાવાર્થ : — આચાર્ય આગમકા સેવન, યુક્તિકા અવલમ્બન, પર ઔર અપર ગુરુકા ઉપદેશ ઔર સ્વસંવેદન — યોં ચાર પ્રકારસે ઉત્પન્ન હુએ અપને જ્ઞાનકે વૈભવસે એકત્વ-વિભક્ત શુદ્ધ આત્માકા સ્વરૂપ દિખાતે હૈં . હે શ્રોતાઓં ! ઉસે અપને સ્વસંવેદન-પ્રત્યક્ષસે પ્રમાણ કરો; યદિ કહીં કિસી પ્રકરણમેં ભૂલ જાઊઁ તો ઉતને દોષકો ગ્રહણ મત કરના . કહનેકા આશય યહ હૈ કિ યહાઁ અપના અનુભવ પ્રધાન હૈ; ઉસસે શુદ્ધ સ્વરૂપકા નિશ્ચય કરો ..૫..

૧૪