આસ્તાં તાવદ્બન્ધપ્રત્યયાત્ જ્ઞાયકસ્યાશુદ્ધત્વં, દર્શનજ્ઞાનચારિત્રાણ્યેવ ન વિદ્યન્તે; યતો હ્યનન્તધર્મણ્યેકસ્મિન્ ધર્મિણ્યનિષ્ણાતસ્યાન્તેવાસિજનસ્ય તદવબોધવિધાયિભિઃ કૈ શ્ચિદ્ધર્મૈસ્તમનુશાસતાં સૂરિણાં ધર્મધર્મિણોઃ સ્વભાવતોઽભેદેઽપિ વ્યપદેશતો ભેદમુત્પાદ્ય વ્યવહારમાત્રેણૈવ જ્ઞાનિનો દર્શનં જ્ઞાનં ચારિત્રમિત્યુપદેશઃ . પરમાર્થતસ્ત્વેકદ્રવ્યનિષ્પીતાનન્તપર્યાયતયૈકં કિંચિન્મિલિતાસ્વાદમ- ભેદમેકસ્વભાવમનુભવતો ન દર્શનં ન જ્ઞાનં ન ચારિત્રં, જ્ઞાયક એવૈકઃ શુદ્ધઃ .
ટીકા : — ઇસ જ્ઞાયક આત્માકો બન્ધપર્યાયકે નિમિત્તસે અશુદ્ધતા તો દૂર રહો, કિન્તુ ઉસકે દર્શન, જ્ઞાન, ચારિત્ર ભી વિદ્યમાન નહીં હૈં; ક્યોંકિ અનન્ત ધર્મોંવાલે એક ધર્મીમેં જો નિષ્ણાત નહીં હૈં ઐસે નિકટવર્તી શિષ્યજનકો, ધર્મીકો બતલાનેવાલે કતિપય ધર્મોંકે દ્વારા, ઉપદેશ કરતે હુએ આચાર્યોંકા — યદ્યપિ ધર્મ ઔર ધર્મીકા સ્વભાવસે અભેદ હૈ તથાપિ નામસે ભેદ કરકે — વ્યવહારમાત્રસે હી ઐસા ઉપદેશ હૈ કિ જ્ઞાનીકે દર્શન હૈ, જ્ઞાન હૈ, ચારિત્ર હૈ . કિન્તુ પરમાર્થસે દેખા જાયે તો અનન્ત પર્યાયોંકો એક દ્રવ્ય પી ગયા હોનેસે જો એક હૈ ઐસે કુછ — મિલે હુએ આસ્વાદવાલે, અભેદ, એકસ્વભાવી તત્ત્વ — કા અનુભવ કરનેવાલેકો દર્શન ભી નહીં હૈ, જ્ઞાન ભી નહીં હૈ, ચારિત્ર ભી નહીં હૈ, એક શુદ્ધ જ્ઞાયક હી હૈ .
ભાવાર્થ : — ઇસ શુદ્ધ આત્માકે કર્મબન્ધકે નિમિત્તસે અશુદ્ધતા હોતી હૈ, યહ બાત તો દૂર હી રહો, કિન્તુ ઉસકે દર્શન, જ્ઞાન, ચારિત્રકે ભી ભેદ નહીં હૈ ક્યોંકિ વસ્તુ અનન્તધર્મરૂપ એકધર્મી હૈ . પરન્તુ વ્યવહારી જન ધર્મોંકો હી સમઝતે હૈં, ધર્મીકો નહીં જાનતે; ઇસલિયે વસ્તુકે કિન્હીં અસાધારણ ધર્મોંકો ઉપદેશમેં લેકર અભેદરૂપ વસ્તુમેં ભી ધર્મોંકે નામરૂપ ભેદકો ઉત્પન્ન કરકે ઐસા ઉપદેશ દિયા જાતા હૈ કિ જ્ઞાનીકે દર્શન હૈ, જ્ઞાન હૈ, ચારિત્ર હૈ . ઇસપ્રકાર અભેદમેં ભેદ કિયા જાતા હૈ, ઇસલિયે વહ વ્યવહાર હૈ . યદિ પરમાર્થસે વિચાર કિયા જાયે તો એક દ્રવ્ય અનન્ત પર્યાયોંકો અભેદરૂપસે પી કર બૈઠા હૈ, ઇસલિયે ઉસમેં ભેદ નહીં હૈ .
યહાઁ કોઈ કહ સકતા હૈ કિ પર્યાય ભી દ્રવ્યકે હી ભેદ હૈં, અવસ્તુ નહીં; તબ ફિ ર ઉન્હેં વ્યવહાર કૈસે કહા જા સકતા હૈ ? ઉસકા સમાધાન યહ હૈ : — યહ ઠીક હૈ, કિન્તુ યહાઁ દ્રવ્યદૃષ્ટિસે અભેદકો પ્રધાન કરકે ઉપદેશ દિયા હૈ . અભેદદૃષ્ટિમેં ભેદકો ગૌણ કહનેસે હી અભેદ ભલીભાઁતિ માલૂમ હો સકતા હૈ . ઇસલિયે ભેદકો ગૌણ કરકે ઉસે વ્યવહાર કહા હૈ . યહાઁ યહ અભિપ્રાય હૈ કિ ભેદદૃષ્ટિમેં નિર્વિકલ્પ દશા નહીં હોતી ઔર સરાગીકે વિકલ્પ હોતે રહતે હૈં; ઇસલિયે જહાઁ તક રાગાદિક દૂર નહીં હો જાતે વહાઁ તક ભેદકો ગૌણ કરકે અભેદરૂપ નિર્વિકલ્પ અનુભવ કરાયા ગયા હૈ . વીતરાગ હોનેકે બાદ ભેદાભેદરૂપ વસ્તુકા જ્ઞાતા હો જાતા હૈ વહાઁ નયકા આલમ્બન હી નહીં રહતા ..૭..
૧૮