અમૂનિ હિ જીવાદીનિ નવતત્ત્વાનિ ભૂતાર્થેનાભિગતાનિ સમ્યગ્દર્શનં સમ્પદ્યન્ત એવ, અમીષુ તીર્થપ્રવૃત્તિનિમિત્તમભૂતાર્થનયેન વ્યપદિશ્યમાનેષુ જીવાજીવપુણ્યપાપાસ્રવસંવરનિર્જરાબન્ધમોક્ષલક્ષણેષુ નવતત્ત્વેષ્વેકત્વદ્યોતિના ભૂતાર્થનયેનૈકત્વમુપાનીય શુદ્ધનયત્વેન વ્યવસ્થાપિતસ્યાત્મનોઽનુભૂતેરાત્મ- ખ્યાતિલક્ષણાયાઃ સમ્પદ્યમાનત્વાત્ . તત્ર વિકાર્યવિકારકોભયં પુણ્યં તથા પાપમ્, આસ્રાવ્યાસ્રાવકો- ભયમાસ્રવઃ, સંવાર્યસંવારકોભયં સંવરઃ, નિર્જર્યનિર્જરકોભયં નિર્જરા, બન્ધ્યબન્ધકોભયંઃ બન્ધઃ,
ગાથાર્થ : — [ભૂતાર્થેન અભિગતાઃ ] ભૂતાર્થ નયસે જ્ઞાત [જીવાજીવૌ ] જીવ, અજીવ [ચ ] ઔર [પુણ્યપાપં ] પુણ્ય, પાપ [ચ ] તથા [આસ્રવસંવરનિર્જરાઃ ] આસ્રવ, સંવર, નિર્જરા, [બન્ધઃ ] બન્ધ [ચ ] ઔર [મોક્ષઃ ] મોક્ષ [સમ્યક્ત્વમ્ ] — યહ નવ તત્ત્વ સમ્યક્ત્વ હૈં .
ટીકા : — યે જીવાદિ નવતત્ત્વ ભૂતાર્થ નયસે જાને હુવે સમ્યગ્દર્શન હી હૈં ( – યહ નિયમ કહા); ક્યોંકિ તીર્થકી (વ્યવહાર ધર્મકી) પ્રવૃત્તિકે લિયે અભૂતાર્થ (વ્યવહાર)નયસે કહે જાતે હૈં ઐસે યે નવતત્ત્વ — જિનકે લક્ષણ જીવ, અજીવ, પુણ્ય, પાપ, આસ્રવ, સંવર, નિર્જરા, બન્ધ ઔર મોક્ષ હૈં — ઉનમેં એકત્વ પ્રગટ કરનેવાલે ભૂતાર્થનયસે એકત્વ પ્રાપ્ત કરકે, શુદ્ધનયરૂપસે સ્થાપિત આત્માકી અનુભૂતિ — જિસકા લક્ષણ આત્મખ્યાતિ હૈ — ઉસકી પ્રાપ્તિ હોતી હૈ . (શુદ્ધનયસે નવતત્ત્વોંકો જાનનેસે આત્માકી અનુભૂતિ હોતી હૈ, ઇસ હેતુસે યહ નિયમ કહા હૈ .) વહાઁ, વિકારી હોને યોગ્ય ઔર વિકાર કરનેવાલા — દોનોં પુણ્ય હૈં તથા દોનોં પાપ હૈં, આસ્રવ હોને યોગ્ય ઔર આસ્રવ કરનેવાલા — દોનોં આસ્રવ હૈં, સંવરરૂપ હોને યોગ્ય (સંવાર્ય) ઔર સંવર કરનેવાલા (સંવારક) — દોનોં સંવર હૈં, નિર્જરા હોનેકે યોગ્ય ઔર નિર્જરા કરનેવાલા — દોનોં નિર્જરા હૈં, બન્ધનેકે યોગ્ય ઔર બન્ધન કરનેવાલા — દોનોં બન્ધ હૈં ઔર મોક્ષ હોને યોગ્ય તથા મોક્ષ કરનેવાલા — દોનોં મોક્ષ હૈં; ક્યોંકિ એકકે હી અપને આપ પુણ્ય, પાપ,