(ઉપજાતિ) આત્મસ્વભાવં પરભાવભિન્ન- માપૂર્ણમાદ્યન્તવિમુક્તમેકમ્ . વિલીનસંક લ્પવિક લ્પજાલં પ્રકાશયન્ શુદ્ધનયોઽભ્યુદેતિ ..૧૦.. હમ નહીં જાનતે . [કિમ્ અપરમ્ અભિદધ્મઃ ] ઇસસે અધિક ક્યા કહેં ? [દ્વૈતમ્ એવ ન ભાતિ ] દ્વૈત હી પ્રતિભાસિત નહીં હોતા .
ભાવાર્થ : — ભેદકો અત્યન્ત ગૌણ કરકે કહા હૈ કિ — પ્રમાણ, નયાદિ ભેદકી તો બાત હી ક્યા ? શુદ્ધ અનુભવકે હોનેપર દ્વૈત હી ભાસિત નહીં હોતા, એકાકાર ચિન્માત્ર હી દિખાઈ દેતા હૈ .
યહાઁ વિજ્ઞાનાદ્વૈતવાદી તથા વેદાન્તી કહતે હૈં કિ — અન્તમેં પરમાર્થરૂપ તો અદ્વૈતકા હી અનુભવ હુઆ . યહી હમારા મત હૈ; ઇસમેં આપને વિશેષ ક્યા કહા ? ઇસકા ઉત્તર : — તુમ્હારે મતમેં સર્વથા અદ્વૈત માના જાતા હૈ . યદિ સર્વથા અદ્વૈત માના જાયે તો બાહ્ય વસ્તુકા અભાવ હી હો જાયે, ઔર ઐસા અભાવ તો પ્રત્યક્ષ વિરુદ્ધ હૈ . હમારે મતમેં નયવિવક્ષા હૈ જો કિ બાહ્ય વસ્તુકા લોપ નહીં કરતી . જબ શુદ્ધ અનુભવસે વિક લ્પ મિટ જાતા હૈ તબ આત્મા પરમાનન્દકો પ્રાપ્ત હોતા હૈ, ઇસલિયે અનુભવ કરાનેકે લિએ યહ કહા હૈ કિ ‘‘શુદ્ધ અનુભવમેં દ્વૈત ભાસિત નહીં હોતા’’ . યદિ બાહ્ય વસ્તુકા લોપ કિયા જાયે તો આત્માકા ભી લોપ હો જાયેગા ઔર શૂન્યવાદકા પ્રસઙ્ગ આયેગા . ઇસલિએ જૈસા તુમ કહતે હો ઉસપ્રકારસે વસ્તુસ્વરૂપકી સિદ્ધિ નહીં હો સકતી, ઔર વસ્તુસ્વરૂપકી યથાર્થ શ્રદ્ધાકે બિના જો શુદ્ધ અનુભવ કિયા જાતા હૈ વહ ભી મિથ્યારૂપ હૈ; શૂન્યકા પ્રસઙ્ગ હોનેસે તુમ્હારા અનુભવ ભી આકાશ-કુસુમકે અનુભવકે સમાન હૈ .૯.
આગે શુદ્ધનયકા ઉદય હોતા હૈ ઉસકી સૂચનારૂપ શ્લોક કહતે હૈં : —
શ્લોકાર્થ : — [શુદ્ધનયઃ આત્મસ્વભાવં પ્રકાશયન્ અભ્યુદેતિ ] શુદ્ધનય આત્મસ્વભાવકો પ્રગટ કરતા હુઆ ઉદયરૂપ હોતા હૈ . વહ આત્મસ્વભાવકો [પરભાવભિન્નમ્ ] પરદ્રવ્ય, પરદ્રવ્યકે ભાવ તથા પરદ્રવ્યકે નિમિત્તસે હોનેવાલે અપને વિભાવ — ઐસે પરભાવોંસે ભિન્ન પ્રગટ કરતા હૈ . ઔર વહ, [આપૂર્ણમ્ ] આત્મસ્વભાવ સમ્પૂર્ણરૂપસે પૂર્ણ હૈ — સમસ્ત લોકાલોકકા જ્ઞાતા હૈ — ઐસા પ્રગટ કરતા હૈ; (ક્યોંકિ જ્ઞાનમેં ભેદ કર્મસંયોગસે હૈં, શુદ્ધનયમેં કર્મ ગૌણ હૈં ) . ઔર વહ, [આદિ- અન્ત-વિમુક્ત મ્ ] આત્મસ્વભાવકો આદિ-અન્તસે રહિત પ્રગટ કરતા હૈ (અર્થાત્ કિસી આદિસે લેકર જો કિસીસે ઉત્પન્ન નહીં કિયા ગયા, ઔર કભી ભી કિસીસે જિસકા વિનાશ નહી હોતા, ઐસે
૩૬