તદાનીં સામાન્યવિશેષાવિર્ભાવતિરોભાવાભ્યામનુભૂયમાનમપિ જ્ઞાનમબુદ્ધલુબ્ધાનાં ન સ્વદતે . તથા હિ — યથા વિચિત્રવ્યંજનસંયોગોપજાતસામાન્યવિશેષતિરોભાવાવિર્ભાવાભ્યામનુભૂયમાનં લવણં લોકાનામબુદ્ધાનાં વ્યંજનલુબ્ધાનાં સ્વદતે, ન પુનરન્યસંયોગશૂન્યતોપજાતસામાન્યવિશેષાવિર્ભાવતિરો- ભાવાભ્યામ્; અથ ચ યદેવ વિશેષાવિર્ભાવેનાનુભૂયમાનં લવણં તદેવ સામાન્યાવિર્ભાવેનાપિ . તથા વિચિત્રજ્ઞેયાકારકરમ્બિતત્વોપજાતસામાન્યવિશેષતિરોભાવાવિર્ભાવાભ્યામનુભૂયમાનં જ્ઞાનમબુદ્ધાનાં જ્ઞેય- લુબ્ધાનાં સ્વદતે, ન પુનરન્યસંયોગશૂન્યતોપજાતસામાન્યવિશેષાવિર્ભાવતિરોભાવાભ્યામ્; અથ ચ યદેવ વિશેષાવિર્ભાવેનાનુભૂયમાનં જ્ઞાનં તદેવ સામાન્યાવિર્ભાવેનાપિ . અલુબ્ધબુદ્ધાનાં તુ યથા સૈન્ધવખિલ્યો- ઽન્યદ્રવ્યસંયોગવ્યવચ્છેદેન કેવલ એવાનુભૂયમાનઃ સર્વતોઽપ્યેકલવણરસત્વાલ્લવણત્વેન સ્વદતે, તથા- સ્વયં આત્મા હી હૈ . ઇસલિએ જ્ઞાનકી અનુભૂતિ હી આત્માકી અનુભૂતિ હૈ . પરન્તુ અબ વહાઁ, સામાન્ય જ્ઞાનકે આવિર્ભાવ (પ્રગટપના) ઔર વિશેષ (જ્ઞેયાકાર) જ્ઞાનકે તિરોભાવ (આચ્છાદન)સે જબ જ્ઞાનમાત્રકા અનુભવ કિયા જાતા હૈ તબ જ્ઞાન પ્રગટ અનુભવમેં આતા હૈ તથાપિ જો અજ્ઞાની હૈં, જ્ઞેયોંમેં આસક્ત હૈં ઉન્હેં વહ સ્વાદમેં નહીં આતા . યહ પ્રગટ દૃષ્ટાન્તસે બતલાતે હૈં : —

જૈસે — અનેક પ્રકારકે શાકાદિ ભોજનોંકે સમ્બન્ધસે ઉત્પન્ન સામાન્ય લવણકે તિરોભાવ ઔર વિશેષ લવણકે આવિર્ભાવસે અનુભવમેં આનેવાલા જો (સામાન્યકે તિરોભાવરૂપ ઔર શાકાદિકે સ્વાદભેદસે ભેદરૂપ – વિશેષરૂપ) લવણ હૈ ઉસકા સ્વાદ અજ્ઞાની, શાક-લોલુપ મનુષ્યોંકો આતા હૈ, કિન્તુ અન્યકી સમ્બન્ધરહિતતાસે ઉત્પન્ન સામાન્યકે આવિર્ભાવ ઔર વિશેષકે તિરોભાવસે અનુભવમેં આનેવાલા જો એકાકાર અભેદરૂપ લવણ હૈ ઉસકા સ્વાદ નહીં આતા; ઔર પરમાર્થસે દેખા જાયે તો, વિશેષકે આવિર્ભાવસે અનુભવમેં આનેવાલા (ક્ષારરસરૂપ) લવણ હી સામાન્યકે આવિર્ભાવસે અનુભવમેં આનેવાલા (ક્ષારરસરૂપ) લવણ હૈ . ઇસપ્રકાર — અનેક પ્રકારકે જ્ઞેયોંકે આકારોંકે સાથ મિશ્રરૂપતાસે ઉત્પન્ન સામાન્યકે તિરોભાવ ઔર વિશેષકે આવિર્ભાવસે અનુભવમેં આનેવાલા જો (વિશેષભાવરૂપ, ભેદરૂપ, અનેકાકારરૂપ) જ્ઞાન હૈ વહ અજ્ઞાની, જ્ઞેય-લુબ્ધ જીવોંકો સ્વાદમેં આતા હૈ, કિન્તુ અન્યજ્ઞેયાકારકી સંયોગરહિતતાસે ઉત્પન્ન સામાન્યકે આવિર્ભાવ ઔર વિશેષકે તિરોભાવસે અનુભવમેં આનેવાલા જો એકાકાર અભેદરૂપ જ્ઞાન વહ સ્વાદમેં નહીં આતા; ઔર પરમાર્થસે વિચાર કિયા જાયે તો, જો જ્ઞાન વિશેષકે આવિર્ભાવસે અનુભવમેં આતા હૈ વહી જ્ઞાન સામાન્યકે આવિર્ભાવસે અનુભવમેં આતા હૈ . અલુબ્ધ જ્ઞાનિયોંકો તો, જૈસે સૈંધવકી ડલી, અન્યદ્રવ્યકે સંયોગકા વ્યવચ્છેદ કરકે કેવલ સૈંધવકા હી અનુભવ કિયે જાને પર, સર્વતઃ એક ક્ષારરસત્વકે કારણ ક્ષારરૂપસે સ્વાદમેં આતી હૈ ઉસીપ્રકાર આત્મા ભી, પરદ્રવ્યકે સંયોગકા વ્યવચ્છેદ કરકે કેવલ આત્માકા હી અનુભવ

૪૪