યથા હિ કશ્ચિત્પુરુષોઽર્થાર્થી પ્રયત્નેન પ્રથમમેવ રાજાનં જાનીતે, તતસ્તમેવ શ્રદ્ધત્તે, તતસ્તમેવાનુચરતિ, તથાત્મના મોક્ષાર્થિના પ્રથમમેવાત્મા જ્ઞાતવ્યઃ, તતઃ સ એવ શ્રદ્ધાતવ્યઃ, તતઃ સ એવાનુચરિતવ્યશ્ચ, સાધ્યસિદ્ધેસ્તથાન્યથોપપત્ત્યનુપપત્તિભ્યામ્ . તત્ર યદાત્મનોઽનુભૂયમાનાનેક- ભાવસંક રેઽપિ પરમવિવેકકૌશલેનાયમહમનુભૂતિરિત્યાત્મજ્ઞાનેન સંગચ્છમાનમેવ તથેતિપ્રત્યયલક્ષણં શ્રદ્ધાનમુત્પ્લવતે તદા સમસ્તભાવાન્તરવિવેકેન નિઃશંક મવસ્થાતું શક્યત્વાદાત્માનુચરણ- મુત્પ્લવમાનમાત્માનં સાધયતીતિ સાધ્યસિદ્ધેસ્તથોપપત્તિઃ . યદા ત્વાબાલગોપાલમેવ સકલકાલમેવ પુરુષ [રાજાનં ] રાજાકો [જ્ઞાત્વા ] જાનકર [શ્રદ્દધાતિ ] શ્રદ્ધા કરતા હૈ, [તતઃ પુનઃ ] તત્પશ્ચાત્ [તં પ્રયત્નેન અનુચરતિ ] ઉસકા પ્રયત્નપૂર્વક અનુચરણ કરતા હૈ અર્થાત્ ઉસકી સુન્દર રીતિસે સેવા કરતા હૈ, [એવં હિ ] ઇસીપ્રકાર [મોક્ષકામેન ] મોક્ષકે ઇચ્છુકકો [જીવરાજઃ ] જીવરૂપી રાજાકો [જ્ઞાતવ્યઃ ] જાનના ચાહિએ, [પુનઃ ચ ] ઔર ફિ ર [તથા એવ ] ઇસીપ્રકાર [શ્રદ્ધાતવ્યઃ ] ઉસકા શ્રદ્ધાન કરના ચાહિએ [તુ ચ ] ઔર તત્પશ્ચાત્ [ સ એવ અનુચરિતવ્યઃ ] ઉસીકા અનુસરણ કરના ચાહિએ અર્થાત્ અનુભવકે દ્વારા તન્મય હો જાના ચાહિયે
ટીકા : — નિશ્ચયસે જૈસે કોઈ ધનકા અર્થી પુરુષ બહુત ઉદ્યમસે પહલે તો રાજાકો જાને કિ યહ રાજા હૈ, ફિ ર ઉસીકા શ્રદ્ધાન કરે કિ ‘યહ અવશ્ય રાજા હી હૈ, ઇસકી સેવા કરનેસે અવશ્ય ધનકી પ્રાપ્તિ હોગી’ ઔર તત્પશ્ચાત્ ઉસીકા અનુચરણ કરે, સેવા કરે, આજ્ઞામેં રહે, ઉસે પ્રસન્ન કરે; ઇસીપ્રકાર મોક્ષાર્થી પુરુષકો પહલે તો આત્માકો જાનના ચાહિએ, ઔર ફિ ર ઉસીકા શ્રદ્ધાન કરના ચાહિયે કિ ‘યહી આત્મા હૈ, ઇસકા આચરણ કરનેસે અવશ્ય કર્મોંસે છૂટા જા સકેગા’ ઔર તત્પશ્ચાત્ ઉસીકા અનુચરણ કરના ચાહિએ — અનુભવકે દ્વારા ઉસમેં લીન હોના ચાહિએ; ક્યોંકિ સાધ્ય જો નિષ્કર્મ અવસ્થારૂપ અભેદ શુદ્ધસ્વરૂપ ઉસકી સિદ્ધિકી ઇસીપ્રકાર ઉપપત્તિ હૈ, અન્યથા અનુપપત્તિ હૈ (અર્થાત્ ઇસીપ્રકારસે સાધ્યકી સિદ્ધિ હોતી હૈ, અન્ય પ્રકારસે નહીં) .
(ઇસી બાતકો વિશેષ સમઝાતે હૈં : — ) જબ આત્માકો, અનુભવમેં આનેવાલે અનેક પર્યાયરૂપ ભેદભાવોંકે સાથ મિશ્રિતતા હોને પર ભી સર્વ પ્રકારસે ભેદજ્ઞાનમેં પ્રવીણતાસે ‘જો યહ અનુભૂતિ હૈ સો હી મૈં હૂઁ’ ઐસે આત્મજ્ઞાનસે પ્રાપ્ત હોનેવાલા, યહ આત્મા જૈસા જાના વૈસા હી હૈ ઇસપ્રકારકી પ્રતીતિ જિસકા લક્ષણ હૈ ઐસા, શ્રદ્ધાન ઉદિત હોતા હૈ તબ સમસ્ત અન્યભાવોંકા ભેદ હોનેસે નિઃશંક સ્થિર હોનેમેં સમર્થ હોનેસે આત્માકા આચરણ ઉદય હોતા હુઆ આત્માકો સાધતા હૈ . ઐસે સાધ્ય આત્માકી સિદ્ધિકી ઇસપ્રકાર ઉપપત્તિ હૈ .
પરન્તુ જબ ઐસા અનુભૂતિસ્વરૂપ ભગવાન આત્મા આબાલગોપાલ સબકે સદાકાલ સ્વયં હી
૫૦