mānaṣṭaṁkotkīrṇaikajñāyakasvabhāvabhāvasya paramārthataḥ parabhāven bhāvayitumaśakyatvātkatamo‘pi na nām mam moho‘sti . kiṁcaitatsvayamev ca viśvaprakāśacaṁcuravikasvarānavaratapratāpasaṁpadā cicchaktimātreṇ svabhāvabhāven bhagavānātmaivāvabudhyate yatkilāhaṁ khalvekaḥ tataḥ samastadravyāṇāṁ paraspar- sādhāraṇāvagāhasya nivārayitumaśakyatvāt majjitāvasthāyāmapi dadhikhaṇḍāvasthāyāmiv parisphu ṭasvad- mānasvādabhedatayā mohaṁ prati nirmamatvo‘smi, sarvadaivātmaikatvagatatven samayasyaivamev sthitatvāt . itītthaṁ bhāvakabhāvaviveko bhūtaḥ . bhāvak rūp honevāle pudgaladravyase racit moh merā kuch bhī nahīṁ lagatā, kyoṁki ṭaṁkotkīrṇa ek jñāyakasvabhāvabhāvakā paramārthase parake bhāv dvārā 1bhānā aśakya hai . aur yahān̐ svayamev, viśvako (samasta vastuoṁko) prakāśit karanemeṁ catur aur vikāsarūp aisī jisakī nirantar śāśvatī pratāpasampadā hai aise caitanyaśaktimātra svabhāvabhāvake dvārā, bhagavān ātmā hī jānatā hai ki — paramārthase maiṁ ek hūn̐ isalie, yadyapi samasta dravyoṁke paraspar sādhāraṇ avagāhakā ( – ekakṣetrāvagāhakā) nivāraṇ karanā aśakya honese merā ātmā aur jaṛ, śrīkhaṇḍakī bhāṁti, ekamek ho rahe haiṁ tathāpi, śrīkhaṇḍakī bhāṁti, spaṣṭa anubhavameṁ ānevāle svādake bhedake kāraṇ, maiṁ mohake prati nirmam hī hūn̐; kyoṁki sadaiv apane ekatvameṁ prāpta honese samay (ātmapadārtha athavā pratyek padārtha) jyoṁkā tyoṁ hī sthit rahatā hai . (dahī aur śakkar milānese śrīkhaṁḍ banatā hai usameṁ dahī aur śakkar ek jaise mālūm hote haiṁ tathāpi pragaṭarūp khaṭṭe-mīṭhe svādake bhedase bhinna-bhinna jāne jāte haiṁ; isīprakār dravyoṁke lakṣaṇabhedase jaṛ-cetanake bhinna-bhinna svādake kāraṇ jñāt hotā hai ki mohakarmake udayakā svād rāgādik hai vah caitanyake nijasvabhāvake svādase bhinna hī hai .) isaprakār bhāvakabhāv jo mohakā uday usase bhedajñān huā .
bhāvārtha : — yah mohakarma jaṛ pudgaladravya hai; usakā uday kaluṣ (malin) bhāvarūp hai; vah bhāv bhī, mohakarmakā bhāv honese, pudgalakā hī vikār hai . yah bhāvakakā bhāv jab is caitanyake upayogake anubhavameṁ ātā hai tab upayog bhī vikārī hokar rāgādirūp malin dikhāī detā hai . jab usakā bhedajñān ho ki ‘caitanyakī śaktikī vyakti to jñānadarśanopayogamātra hai aur yah kaluṣatā rāgadveṣamoharūp hai, vah dravyakarmarūp jaṛ pudgaladravyakī hai’, tab bhāvakabhāv jo dravyakarmarūp mohakā bhāv usase avaśya bhedabhāv hotā hai aur ātmā avaśya apane caitanyake anubhavarūp sthit hotā hai ..36..
78
1bhānā = bhāvyarūp karanā; banānā .